Strażnica WOP Terespol

Strażnica SG w Terespolu

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	15 października 2002
Tradycje
Rodowód	140 strażnica WOP
Kontynuacja	GPK SG w Terespolu
Organizacja
Dyslokacja	Terespol ul. Wojska Polskiego 164
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	30 komenda odcinka 231 batalion WOP SOZ WOP Chełm 23 Chełmski Oddział WOP Nadbużańska Brygada WOP P-M Brygada WOP Nadbużański Oddział SG
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Terespol – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-radzieckiej.

Strażnica Straży Granicznej w Terespolu – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Białorusi.

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 30 komendy odcinka w Terespolu jako 140 strażnica WOP (Terespol)^[1] (w skali kraju) o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

23 grudnia 1945 140 strażnica WOP Terespol objęła ochronę wyznaczonego odcinka granicy państwowej^[3].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 140 strażnica OP Terespol (w skali kraju) została włączona w struktury 21 batalionu OP w Terespolu, a 1 stycznia 1951 231 batalionu WOP we Włodawie^[4][5]. W 1952 była jako 140 strażnica WOP Terespol (w skali kraju), w strukturach 231 batalionu WOP w Terespolu^[4]

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[a]}, a strażnica WOP Terespol III kategorii otrzymała nr 134 w skali kraju^[7] i była w strukturach 231 batalionu WOP w Terespolu^[8].

Reorganizacja, jaką przechodziły Wojska Ochrony Pogranicza w czerwcu 1956, doprowadziły do likwidacji 23 Brygady i podległych jej pododdziałów. W miejsce zniesionej jednostki utworzono dwie samodzielne: Grupę Manewrową Wojsk Ochrony Pogranicza Tomaszów (Chełm) Lubelski i Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Chełm do którego została włączona Placówka WOP Terespol^[9]. 1 maja 1957, na bazie Grupy Manewrowej i Samodzielnego Oddziału Zwiadowczego WOP zorganizowano 23 Chełmski Oddział WOP^[b] a od 1959 nadano 23 Oddziałowi nazwę regionalną: 23 Chełmski Oddział WOP^[c] 1 stycznia 1960 w Terespolu stacjonowała Placówka WOP nr 7 w strukturach 23 Chełmskiego Oddziału WOP^[12]  1 stycznia 1964 w Terespolu stacjonowała Placówka WOP nr 7 w strukturach 23 Chełmskiego Oddziału WOP^[13], który funkcjonował do 30 maja 1976.

1 czerwca 1976 w związku ze zmianą ochranianego odcinka, dyktowaną przez reformę administracyjną kraju i nowy podział na województwa^[14] odtwarzano brygady na granicy ze Związkiem Radzieckim. Na bazie 23 Chełmskiego Oddziału WOP sformowano Nadbużańską Brygadę WOP. W jej strukturach 1 czerwca 1976, na bazie Placówki WOP Terespol zorganizowano Strażnicę WOP Terespol^[15].

1 października 1989 rozformowana została Nadbużańska Brygada WOP, na jej bazie powstał Nadbużański Batalion WOP^[9], a Strażnica WOP Terespol została włączona w struktury Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP w Białymstoku^[16] i tak funkcjonowała do 15 maja 1991^[17].

Straż Graniczna:

16 maja 1991 ochronę granicy państwowej przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Strażnica w Terespolu została włączona w struktury Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej w Chełmie^[18] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Terespolu (Strażnica SG w Terespolu)^[d].

W 2000 w ramach drugiego etapu począwszy od Komendy Głównej SG, Oddziałów SG i na końcu strażnic SG oraz GPK SG, rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 15 października 2002, nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Terespolu^[19]). Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, wraz z obiektami i obsadą etatową przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Terespolu (GPK SG w Terespolu)^[20][21].

W październiku 1945^[e] w ramach tworzących się Wojsk Ochrony Pogranicza na odcinku strażnicy zostały utworzone Przejściowe Punkty Kontrolne Terespol^[22]:

• kolejowy – I kategorii^[22], którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:
  • Terespol-Brześć (kolejowe), przy linii kolejowej Warszawa–Brześć–Moskwa^[23]
• drogowy – III kategorii^[22], którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:
  • Terespol-Brześć (drogowe), przy szosie Biała Podlaska–Brześć–Kobryń^[23].

W 1960 7 placówka WOP Terespol ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 63 750 m:

• Od znaku granicznego nr 1211 do znaku gran. nr 1298.

30 lipca 1984 na odcinku strażnicy została sformowana Graniczna Placówka Kontrolna Kukuryki będąca w strukturze organizacyjnej GPK Terespol, którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:

• Kukuryki-Kozłowiczy (drogowe)^[24].

Straż Graniczna:

Strażnica SG w Terespolu ochrania wyłącznie odcinek granicy rzecznej z Republiką Białorusi przebiegającą środkiem koryta rzeki granicznej Bug^[25]

• 139 strażnica WOP Krzyczew ⇔ 141 strażnica WOP Kodeń – 1946
• 139 strażnica OP Krzyczew ⇔ 141 strażnica OP Kodeń – 24.04.1948
• 139 strażnica WOP Krzyczew ⇔ 141 strażnica WOP Kodeń – 1952
• 133 strażnica WOP Krzyczew ⇔ 135 strażnica WOP Kodeń – 15.03.1954
• 8 placówka WOP Janów Podlaski ⇔ 6 placówka WOP Sławatycze – 01.01.1960
• 8 placówka WOP Janów Podlaski ⇔ 6 placówka WOP Sławatycze – 01.01.1964
• strażnica WOP Janów Podlaski ⇔ strażnica WOP Sławatycze – 01.06.1976^[15]
• strażnica WOP Janów Podlaski ⇔ strażnica WOP Sławatycze – 1990^[16]

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Janowie Podlaskim ⇔ Strażnica SG w Sławatyczach – 16.05.1991^[26]
• Strażnica SG w Janowie Podlaskim ⇔ Strażnica SG w Kodniu – 29.11.1997^[27].

• por. Tadeusz Klusa (był w 1946)^[28]
• Waldemar Czekiel p.o. (10.08.1977–06.07.1978)^[29]
• ppor./por. Kazimierz Paluch (16.09.1984–był 31.07.1990)^[30].

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Jerzy Rydz: Nadbużański Oddział Straży Granicznej im. 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej w Chełmie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Dariusz Nowosad. Nadbużański Oddział Straży Granicznej w latach 1991–2011. „Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych”. VIII–IX, zeszyt 1, 2012–2013, s. 299–314, 2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski. [dostęp 2021-11-24]. (pol.). 
• Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL. W: Stanisław Dubaj: Patroni Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej i Podległych Placówek SG – Tom VIII−IX, zeszyt 1 – 2012–2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2013, s. 316–343. (pol.).
• Grzegorz Zaremba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 3/08, 2008. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie. ISSN 1429-2505. 
• Grzegorz Zaremba. Wschodnia Granica Polski i jej Ochrona przez Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1991. „Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych”. VIII–IX, zeszyt 1, 2012–2013, s. 283–297, 2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski. [dostęp 2021-12-28]. (pol.). 
• ASGran. Historia Chełmskiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1955. Chełm 1956
• Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.