Strażnica WOP Krajnik Górny
 W tym miejscu stał budynek Strażnicy WOP Krajnik Górny[a] (maj 2014) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Sformowanie |
1945 |
| Rozformowanie |
1 listopada 1989 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
58 strażnica WOP |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
12 komenda odcinka |
Strażnica WOP Krajnik Dolny/Krajnik Górny – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczą na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną
Formowanie i zmiany organizacyjne
Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 12 komendy odcinka Chojna jako 58 strażnica WOP (Krajnik Dolny)[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[2].
24 lutego 1948 strażnicę WOP Krajnik Dolny nr 58 przeniesiono z Krajnika Dolnego do Krajnika Górnego. Powodem były niedostateczne warunki lokalowe w Krajniku Dolnym[3].
- [...] Dowódca strażnicy meldował: „zamiast Hohenkränig (Krajnik Górny) zajmuję strażnicę w Nd. Kränig (Krajnik Dolny)”. Zmianę uzasadniał tym, że „m. Hohenkränig oddalona jest od Odry o 2,5 km, co utrudniałoby w dużym stopniu służbę graniczną, natomiast m. Nd. Kränig leży tuż nad Odrą. Prócz tego Hohenkränig posiada budynki kompletnie zniszczone”. Jego decyzje zatwierdził dowódca 12 Komendy[4].
W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948, 58 strażnica OP Krajnik Górny została włączona w struktury 40 batalionu OP, a 1 stycznia 1951 122 batalionu WOP w Chojnie[5][6].
Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[b], a 58 strażnica WOP Krajnik Górny II kategorii otrzymała nr 56 w skali kraju i stacjonowała w Krajniku Górnym[8][9].
W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica WOP Krajnik Górny I kategorii była 3 w 12 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Szczecinie[10][11].
Po reorganizacji batalionu WOP Chojna w 1958[c].
1 stycznia 1960 23 strażnica WOP Krajnik Górny III kategorii była w strukturach 122 batalionu WOP Chojna[12].
Rozkazem organizacyjnym dowódcy WOP nr 0148 z 02.09.1963 przeformowano Strażnicę WOP Krajnik Górny lądową kategorii III na Strażnicę WOP rzeczną kategorii I. 1 stycznia 1964 15 strażnica WOP Krajnik Górny rzeczna I kategorii była w strukturach ww. batalionu w Chojnie[13].
1 czerwca 1976 nastąpiła zmiana rejonu służbowego działania strażnicy, dyktowana przez reformę administracyjną kraju i nowy podział na województwa[14], ponadto Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnicę WOP Krajnik Górny podporządkowano bezpośrednio pod sztab 12 Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie[15], a w 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP w Chojnie jako Strażnica WOP Krajnik Górny i tak funkcjonowała do 31 października 1989.
1 listopada 1989 został rozformowany batalion graniczny WOP w Chojnie[d][16] jak również Strażnica WOP Krajnik Górny i Strażnica WOP Widuchowa, ich odcinki przejęła nowo sformowana Strażnica WOP Chojna Lądowa kadrowa (na czas „P” kadrowa), którą podporządkowano bezpośrednio dowódcy Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie[e][17].
Ochrona granicy
Początkowo strażnica ochraniała odcinek granicy wzdłuż rzeki Odry[18]:
- Od Radunia (wyłącznie), od leśniczówki do Widuchowej (włącznie).
- Od styku dróg Chojnice–Schwedt przez Nawodną do Rynicy.
Od 1972 na ochranianym odcinku granicy państwowej funkcjonowało przejście graniczne, gdzie kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu wykonywała Graniczna Placówka Kontrolna Krajnik Dolny:
Strażnice sąsiednie
- 57 strażnica WOP Piasek ⇔ 59 strażnica WOP Ognica – 1946
- 57 strażnica OP Piasek ⇔ 59 strażnica OP Widuchowa – 1949
- 55 strażnica WOP Piasek ⇔ 57 strażnica WOP Widuchowa – 1954
- 24 strażnica WOP Piasek kat. III ⇔ 22 strażnica WOP Widuchowa kat. III – 01.01.1961
- 16 strażnica WOP Piasek rzeczna kat. I ⇔ 14 strażnica WOP Widuchowa rzeczna kat. I – 01.01.1964
- Strażnica WOP Piasek ⇔ Strażnica WOP Widuchowa – 1986.
Dowódcy strażnicy
- ppor. Proniek (był w 1945)[18]
- por. Jan Kruk (był w 10.1946)[g].
- nn
- ppor. Jan Stawski (1954–1956)[20]
- ppor. Józef Bilik (był w 1956)[20]
- por./kpt. Marian Wełna (1956–1959 i dalej min. do 1964)[21]
- nn
- kpt. Ludwik Koziec (był w 1973).
Uwagi
- ↑ Widoczny budynek nie jest starym budynkiem WOP. Powstał od podstaw.
- ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[7].
- ↑ Rozkaz dowódcy WOP nr 05/org.mob z 21.04.1958[10], strażnica WOP Krajnik Górny posiadała numer 7[10].
- ↑ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Biuro Organizacyjno-Prawne OP-I-02948/89. Zarządzenie Organizacyjne Nr 0357/Org z dnia 29 września 1989 r. Na podstawie decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 maja 1989 r. akceptującej kierunki zmian w organizacji jednostek WOP, ujęte w ramowym planie restrukturyzacji Wojsk Ochrony Pogranicza – Dowódca WOP w terminie do 31 października 1989 r. Rozformuje:
- Batalion Graniczny Pomorskiej Brygady WOP w Chojnie istniejący w według etatu nr 44/0105 o stanie osobowym na okres „W” 377 żołnierzy i 7 pracowników cywilnych oraz na okres „P” 223 żołnierzy i 8 pracowników cywilnych...
- ↑ Zarządzenie Organizacyjne nr 0357/Org. z dnia 29 września 1989, etat Pomorskiej Brygady WOP wprowadzony Zarządzeniem Org. MSW Nr 0112/Org. z dnia 8 września 1984.
- ↑ Tylna Strefa Działania Strażnicy.
- ↑ Rozkaz personalny dowódcy WOP nr 052 z 19.10.1946[19].
Przypisy
- ↑ Wykazy dyslokacyjne 1946 ↓, k. 119–123.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
- ↑ Historia PBWOP ↓, s. 12–16.
- ↑ Szczygieł-Lembicz 2013 ↓, s. 189.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 61.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 194.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
- ↑ Wyganowski 2001 ↓, s. 279.
- ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.6.
- ↑ a b c Historia PBWOP ↓, s. 124–132.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.191.
- ↑ Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
- ↑ Dubaj 2013 ↓, s. 327.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 53.
- ↑ Pomorska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-11-18]. (pol.).
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 172.
- ↑ a b c Szczygieł-Lembicz 2013 ↓, s. 187.
- ↑ Rozkazy personalne DWOP ↓.
- ↑ a b Historia PBWOP ↓, s. 177–199.
- ↑ Historia PBWOP ↓, s. 346.
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL. W: Stanisław Dubaj: Patroni Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej i Podległych Placówcek SG – Tom VIII−IX, zeszyt 1 – 2012–2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2013, s. 316–343.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Emilia Szczygieł-Lembicz. Jednostka wojskowa w Chojnie na tle powstania i organizacji Pomorskiej Brygady WOP w latach 1945–1961 w:. „Rocznik Chojeński. Pismo Historyczno–Społeczne”. t. 2, 2013. Chojna: Towarzystwo Historyczno–Kulturalne „Terra Incognita”. ISSN 2080-9565.
- Andrzej Wyganowski: w: Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski, „Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X–XX wiek”: materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r.. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.
- Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
- Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.
- Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
