Strażnica w Białowieży:

1. podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
2. graniczna jednostka organizacyjna polskiej straży granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej.

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 29 komendy odcinka jako 134 strażnica WOP (Białowieża)^[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

Z dniem 15.03.1954 nadano strażnicom nowe numery^[a]. Strażnica II kategorii otrzymała numer 128^[4][5].

Z dniem 15 listopada 1955 zlikwidowano sztab batalionu^[b]. Strażnica podporządkowana została bezpośrednio pod sztab brygady. W sztabie brygady wprowadzono stanowiska nieetatowych oficerów kierunkowych odpowiedzialnych za służbę graniczną strażnic^[6].

W lipcu 1956 rozwiązano strażnicę^[6]. W jej miejsce zorganizowano placówkę graniczną WOP kategorii „B” Białowieża. Placówka swoim zasięgiem obejmowała część powiatu hajnowskiego^[6]. W 1964 w Białowieży stacjonowała placówka WOP nr 2 22 Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza^[7].

W 1976, w strukturze Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP, odtworzono strażnicę w Białowieży^[8].

Po rozwiązaniu w 1991 Wojsk Ochrony Pogranicza, strażnica Białowieża weszła w podporządkowanie Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej^[9]. W 1995 na stan etatowy 24 funkcjonariuszy, stan ewidencyjny wynosił 17 osób^[10].

W wyniku realizacji kolejnego etapu zmian organizacyjnych w Straży Granicznej w 2002, strażnica uzyskała status strażnicy SG I kategorii^[c]. 24 sierpnia 2005 funkcjonującą dotychczas strażnicę SG w Białowieży przemianowano na placówkę Straży Granicznej^[11].

 Osobny artykuł: Placówka Straży Granicznej w Białowieży.

Faktyczną ochronę granicy strażnica rozpoczęła w czerwcu 1946^[12]. W 1960 2 placówka WOP Białowieża ochraniała odcinek 67000 m granicy państwowej od znaku granicznego 1431 do zn. gr. 1535.

Wydarzenia:

Straż Graniczna:

• 1999 – luty, strażnica otrzymała na wyposażenie samochody osobowo-terenowe Land Rower^[13], motocykle marki KTM i czterokołowe typu TRX marki Honda oraz konie do pełnienia służby granicznej^[14].

Sąsiednie strażnice:

• 133 strażnica WOP Masiewo ⇔ 135 strażnica WOP Starzyna – 1946

• chor. Opoka^[4]
• por. Michał Napora (był w 1952)
• chor./por. Bolesław Zastawny (/dowódca strażnicy/dowódca placówki) (1952–1956-?)^[15]

Komendanci strażnicy SG:

• por. SG Jerzy Kośko (16.05.1991^[16]–?)
• Anatol Czurak (był w 2004)^[17].

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945-1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jan Nikołajuk: Podlaski Oddział Straży Granicznej im. gen. dyw Henryka Minkiewicza w Białymstoku. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Kajetan Szczepański: Kronika Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej 15 maja 1990–2000. Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa, 2000, s. 1–106.
• Archiwum Straży Granicznej, DBWOP, sygn. 1842/10, Historia Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Białystok 1960.
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.