Starszy szeregowy
| Aktualne oznaczenie stopnia | |
 naramiennik | |
 kurtka nieprzemakalna | |
| Oznaczenie stopnia 1925–1939 | |
 naramiennik | |
| Oznaczenie stopnia 1919–1925 | |
 naramiennik |
Starszy szeregowy (do 1977 r. starszy szeregowiec)[1] – do 2022 najwyższy[2] stopień w korpusie szeregowych[3] w Wojsku Polskim. Niższym stopniem jest szeregowy, a wyższym starszy szeregowy specjalista. Żeby go posiadać, trzeba m.in. posiadać przygotowanie zawodowe, np. zasadniczą szkołę zawodową, odbytą zasadniczą służbę wojskową w pełnym wymiarze (są wyjątki zwalniające z tego obowiązku), przejść testy sprawnościowe i psychologiczne, być osobą niekaraną.
Równorzędnym stopniem jest stopień starszego marynarza w Marynarce Wojennej. Odpowiednikiem starszego szeregowego w artylerii był do 5 lipca 1994 bombardier[4].
Stopień starszego szeregowego zamiast starszego szeregowca został wprowadzony rozkazem nr 18/MON Ministra Obrony Narodowej z 8 grudnia 1976[5] wprowadzającym z dniem 15 października 1977 do użytku w Siłach Zbrojnych PRL Regulamin służby wewnętrznej Sił Zbrojnych PRL, sygn. Szt.Gen. 791/76. W regulaminie tym w wykazach stopni wojskowych podano nazwę najniższego stopnia wojskowego – szeregowy[6]. Zmiana ta została uwzględniona również w ustawie o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przy najbliższej nowelizacji 28 czerwca 1979[7].
Odpowiedniki
W Wojsku Polskim II RP, a także w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie odpowiednikami starszego szeregowca były stopnie:
- starszego strzelca w formacjach strzelców podhalańskich i strzelców konnych[8], a od 1932 także w formacjach piechoty i broni pancernych[9];
- starszego ułana w formacjach ułanów[10]
- starszego szwoleżera w formacjach szwoleżerów, stosowany od momentu ich utworzenia w 1919[10];
- bombardiera w artylerii, od 1933 – także w służbie uzbrojenia[11];
- starszego sapera w wojskach saperskich, stosowany od momentu utworzenia formacji saperskich w 1919[10];
- starszego legionisty w pułkach piechoty Legionów – od 1933[12].
Oznaczenia
Oznaczeniem stopnia w Wojsku Polskim jest jedna pozioma belka.
W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919 starszy szeregowiec posiadał na naramiennikach kurtki i płaszcza z tasiemki wełnianej karmazynowej szerokości 0,5 cm naszyty w poprzek naramiennika przeciętnie w połowie jego długości jeden pasek[13].
Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju z 1952 roku na naramiennikach kurtki, bluzy i płaszcza nakazywały starszemu szeregowcowi nosić jeden pasek naszyty w odległości 20 mm od miejsca wszycia rękawa, z taśmy koloru matowosrebrnego szerokości 9 mm, z biegnącymi po obu stronach żyłkami koloru czerwonego w wojskach lądowych, a w wojskach lotniczych koloru chabrowego o szerokości 1 mm[14].
Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku starszy szeregowiec nosił na przodzie otoku czapki garnizonowej wykonany z taśmy dystynkcyjnej[a] jeden pasek długości 3 cm i szerokości 5 mm, na naramiennikach kurtek jeden pasek szerokości 8 mm, podwinięty obydwoma końcami pod naramiennik (po 1 cm), naszyty w odległości 2 cm od miejsca wszycia rękawa[15].
Uwagi
- ↑ Starsi szeregowcy zasadniczej służby wojskowej, żołnierze rezerwy i studenci odbywający wojskowe szkolenie w ramach studium wojskowego nosili paski z taśmy dystynkcyjnej z kolorowym brzegiem: w wojskach lądowych – koloru czerwonego, w jednostkach wojsk obrony wewnętrznej – koloru granatowego.
Przypisy
- ↑ Laprus 1971 ↓, s. 411.
- ↑ Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
- ↑ W latach 1919–1924 w Wojsku Polskim stopień starszego szeregowca był zaliczany do korpusu podoficerów. Zob. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych z 21 czerwca 1919 o nazwach stopni podoficerskich, „Dziennik Rozkazów Wojskowych” 1919, nr 80, poz. 2798, s. 1868; Ustawa z 18 lipca 1924 o podstawowych obowiązkach i prawach szeregowych Wojska Polskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 72, poz. 698), s. 1040.
- ↑ Decyzją nr 62/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 lipca 1994 r. został wprowadzono do użytku w Siłach Zbrojnych RP Regulamin ogólny Sił Zbrojnych RP, sygn. Szt.Gen. 1426/94, w którym nie zamieszczono wykazu stopni wojskowych; obowiązywały tylko te stopnie wojskowe, które znajdowały się w ustawie z 21 listopada 1967 o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, art. 74 Dz.U. z 2021 r. poz. 372.
- ↑ Dz.Rozk. MON 1977, 26 marca, nr 3, poz. 16, s. 31.
- ↑ Regulamin służby wewnętrznej Sił Zbrojnych PRL, sygn. Szt.Gen. 791/76, Warszawa 1977, pkt 21, s. 20 i zał. 1, s. 165.
- ↑ Dz.U. z 1979 r. nr 15, poz. 97.
- ↑ Ustawa z 18 lipca 1924 o podstawowych obowiązkach i prawach szeregowych Wojska Polskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 72, poz. 698), s. 1040.
- ↑ Ustawa z 28 stycznia 1932 o zmianach i uzupełnieniach niektórych postanowień ustawy z 18 lipca 1924 o podstawowych obowiązkach i prawach szeregowych Wojska Polskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 25, poz. 213), s. 395.
- ↑ a b c Dz.U. z 1924 r. nr 72, poz. 698, s. 1040.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych z 17 marca 1933 w sprawie wykonania rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 7 października 1932 o służbie wojskowej podoficerów i szeregowców (Dz.U. z 1933 r. nr 20, poz. 132), s. 388.
- ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 20, poz. 132, s. 388.
- ↑ Przepisy Ubioru Polowego WP 1919 ↓, s. 21.
- ↑ Przepisy ubiorcze SZ 1952 ↓, s. 22.
- ↑ Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49-55.
Bibliografia
- Marian Laprus [red.]: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
- Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
- Przepis ubioru polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze „Książka”, 1919.
- Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
- Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.