Stare Oborzyska
| wieś | |
 Budynek dworcowy we wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1232[2] |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-000[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PKS |
| SIMC |
0371825 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościan  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kościańskiego  | |
 52°06′37″N 16°41′52″E/52,110278 16,697778[1]
| |
Stare Oborzyska (pol. hist. Oborzyska[4]) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Kościan[5].
Położenie
W Starych Oborzyskach znajduje się przystanek kolejowy Oborzyska Stare na linii kolejowej Wrocław-Poznań[6]. Na zachód od wsi przebiega droga krajowa nr 5[6].
Historia
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od początku XV wieku. Wymieniona w łacińskim z 1364 jako „Oborziszcza”, 1395 „Oborszick”, 1420 „Oborziska”, 1420 „Oborzyska”, 1473 „Obrziczska”[4].
Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do lokalnych rodów wielkopolskich Gryżyńskich, Kiełbowskich, Zarembów. W 1474 leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1417 byla siedzibą własnej parafii w dekanacie Zbąszyń[4].
Pierwszy znany zapis o wsi z 1364 mówi o tym, że Falimir dziedzic Kawczyna i Oborzysk zapisał na tych wsiach czynsz dla altarii św. Elżbiety w katedrze poznańskiej. W 1395 odnotowano Piotra z Oborzysk, który przegrał proces o konia z woźnym i miał zapłacić w ramach odszkodowania jedną grzywnę oraz 8 skudów[4].
W latach 1420-1432 jako dziedzica we wsi odnotowano Przybysława Gryżyńskiego z Gryżyny, który w 1428 prowadził spór sądowy z Jakuszem Jaromirskim. W 1445 Gryżyńscy i Jaszkowscy dokonują podziału majątku, m.in. w Gryżynie spadkiem po stryju Przybysławie w wyniku czego Jan Jaszkowski otrzymał m.in. Oborzyska. W 1448 następuje podział majątku między braćmi Jaszkowskimi synami Wyszaka Gryżyńskiego w wyniku którego Andrzej Jaszkowski otrzymał połowę Raszkowa oraz m.in. Oborzysko wraz z prawem patronatu[4].
W 1473 Abraham Kiebłowski wraz z żoną Katarzyną posiadali m.in. Kiebłowo oraz połowy Jaszkowa i Oborzyska. W 1473 Abraham jako dziedzic Oborzysk, Kurowa (koło Kościana oraz części Gołębina zapłacił karę. W 1474 Abraham z żoną sprzedał Oborzysko z zastrzeżeniem prawa odkupu Maciejowi oraz Wojciechowi braciom niedzielnym z Krzyżanowa za 270 grzywien[4].
W 1517 Mikołaj Potulicki z żoną Małgorzatą Kiebłowską wykupili za 100 grzywien czynsz w wysokości 8 grzywien przeznaczony dla altarii kościańskiej, ciążący na Kurowie, Kawczynie i Oborzyskach. W 1523 Mikołaja pozwał Piotr altaryst w Kościanie o jedną grzywnę czynszu z Oborzyska, zaległego za dwa lata. W 1561 Andrzej i Jan Zarembowie z Kalinowej podzielili się majątkiem po ojcu Mikołaju Potulickim oraz matceMałgorzacie w wyniku czego Andrzej otrzymał m.in. Oborzyska oraz Kiebłowo[4].
W źródłach historycznych zachowały się także informacje o zwykłych mieszkańcach wsi. W 1420 odnotowano dwóch kmieci oborzyskich - Piotra i Janusza. Na pastwiskach w Kiełczewie zatrzymano ich konie ale sąd zwolnił ich od kary, ponieważ poręczył za nich Stanisław Słap Dąbrowski z Palędzia, wyjaśniając, że Kielczewo nie było zapowiedziane przed sądem ziemskim. W 1426 wymieniono dwóch kmieci oborzyskich: Pawła Logąsza oraz Jerzego, którzy toczyli spór sądowy z Janem przebywającym w Kiełczewie o zajęte im w Kiełczewie 12 koni wraz z wozami[4].
Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych. W 1530 miał miejsce pobór od 5 łanów, a z pozostałych łanów nie zapłacono z powodu pożaru. W 1563 pobrano podatki od 8 i 3/4 łana, karczmy dorocznej oraz dwóch komorników. W 1580 pobór zapłacili dzierżawcy majątku Marcin Sułocki od 3 łanów, dwóch zagrodników i połowy łana opuszczonego oraz Andrzej Sułocki od 4 łanów, jednego zagrodnika i dwóch łanów opuszczonych[4][7].
W 1564 kościół parafialny w Oborzyskach został sprofanowany przez innowierców i opuszczony. Biskup poznański Adam Konarski z tego powodu na prośbę Łukasza Rydzyńskiego dziedzica w Kawczynie przyłączył wieś do parafii Bonikowo na tak długo, dopóki kościół w Oborzyskach nie wróci do pierwotnego stanu. W XVI wieku odnotowano murowany, jednonawowy gotycki kościół Wszystkich św. oraz św. Mikołaja, który prawdopodobnie pochodzi z pierwszej połowy XVI wieku. Był on później przebudowywany[4].
Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W XVII wieku właścicielem była rodzina Zbyszewskich, a w 1845 zapisano Gottloba Schulza[7]. Różne źródła podają różne daty budowy kościoła: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że murowany kościół został zbudowany w 1672 roku na miejscu wcześniejszego, nowsze źródła wskazują I poł. XVI wieku (Maj, Dziewulska) albo XIV wiek (rejestr zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa). Parafia należała do dekanatu kościańskiego.
Pod koniec XIX wieku oprócz nazwy Oborzyska funkcjonowały: Oborzysko i Obrzysko oraz niemieckie Alt-Oborzysk[7]. Wieś leżała wtedy w powiecie kościańskim[7]. Domena Alt-Oborzysk obejmowała wtedy 15 domów oraz liczyła 171 mieszkańców (z czego 147 wyznania katolickiego)[7]. Ważną rolę odgrywała produkcja nabiału[7].
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Oborzyska Stare, po jej zniesieniu w gromadzie Kiełczewo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego[6]. W 2011 Stare Oborzyska liczyły 1232 mieszkańców[2].
Zabytki
W Starych Oborzyskach ochronie jako zabytki podlegają[8]:
- gotycki kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia z I poł. XVI wieku z historycznym wyposażeniem[6]
- park przypałacowy z I poł. XIX wieku
Ludzie związani miejscowością
Ze Starych Oborzysk pochodzi Augustyn Brzeżański − pułkownik, uczestnik powstania listopadowego.
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129243
- ↑ a b woj. wielkopolskie >> pow. kościański >> gmina Kościan. Wszystkie dane dla miejscowości Stare Oborzyska. [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-03-18].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1213 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h i j Gąsiorowski 1992 ↓, s. 383–384.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 2065, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-03-18].
- ↑ a b c d Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.
- ↑ a b c d e f Oborzyska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 343.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 86. [dostęp 2015-03-18].
Bibliografia
- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III L-Q, hasło „Oborzyska”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1992, s. 383–384.
Linki zewnętrzne
- Oborzyska, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
