Stanisław Miedza-Tomaszewski
| Data i miejsce urodzenia |
20 stycznia 1913 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 grudnia 2000 |
| Narodowość |
polska |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
| Odznaczenia | |
 
| |
Stanisław Władysław Miedza-Tomaszewski, właściwie Stanisław Władysław Tomaszewski ps. „Bartoszek”, „Malarz”, „Miedza”, „Wiśniewski” (ur. 20 stycznia 1913 w Warszawie, zm. 15 grudnia 2000 tamże) – polski rysownik, plastyk, grafik, architekt wnętrz, żołnierz Armii Krajowej. Brat fotografa Jerzego Tomaszewskiego. Ojciec chrzestny prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego[1].
Życiorys
W latach 1935–1939 studiował architekturę wnętrz u Wojciecha Jastrzębowskiego i malarstwo u Karola Tichego na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Dyplom uzyskał w czerwcu 1939[2].
Podczas okupacji hitlerowskiej pracował w Departamencie Informacji, dokumentował zbrodnie Niemców na ziemiach polskich. Podobnie jak jego brat, oprócz fotografowania robił odbitki ze zdjęć przyniesionych przez Niemców do wywołania w zakładzie, w którym pracował. Dokumentacja ta wkrótce została przerzucona do Londynu i stanowiła dowód w procesach norymberskich.
We współpracy z Józefem Walaszczykiem pomagał Żydom w getcie, przemycając żywność, leki i dokumenty[3]. We wrześniu 1941 Stanisław Miedza-Tomaszewski po aresztowaniu przez gestapo został osadzony w więzieniu na Pawiaku. Tam poddano go brutalnym torturom. Obawiając się, że nie wytrzyma dalszego śledztwa, Miedza-Tomaszewski poprosił o przesłanie trucizny. Władze konspiracyjne jednak się na to nie zgodziły. Zapadła za to decyzja o jego odbiciu. Pewnego dnia został wezwany do więziennego ambulatorium dentystycznego, gdzie został celowo zarażony tyfusem przez więźniów z konspiracyjnej komórki[potrzebny przypis]. Pozwoliło to na przeniesienie go do szpitala zakaźnego, gdzie udał nagły atak wyrostka robaczkowego. W związku z tym został przetransportowany do szpitala na Woli, gdzie również działała komórka konspiracyjna. Prof. Józef Grzybowski i dr Leon Manteuffel-Szoege przeprowadzili pozorowaną operację, w trakcie której pacjent został zamieniony na przygotowane zwłoki niedawno zmarłego mężczyzny. Lekarze oznajmili dyżurnemu agentowi gestapo, że pomimo udanego zabiegu operowany zmarł. W mieście ukazały się klepsydry Stanisława Miedzy-Tomaszewskiego i odbył się jego pogrzeb – on sam ukrywał się przez resztę okupacji. Ta niezwykła ucieczka stanowiła podstawę scenariusza filmu Umarłem, aby żyć.
Przed i po aresztowaniu aż do 1946 Miedza był jednym z projektantów Grobów Pańskich w kościele św. Anny w Warszawie. Groby Pańskie i żłóbki bożonarodzeniowe w tym kościele, nawiązujące do aktualnej sytuacji kraju, projektował także podczas stanu wojennego i do końca lat 80.
Brał także udział w Akcji N. W czasie powstania warszawskiego tworzył plakaty i znaczki dla podziemia (m.in. Poczty Polowej AK). Był autorem winiety konspiracyjnego Biuletynu Informacyjnego oraz okładek i rysunków do broszur i książek drukowanych przez Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze. Projektował dywersyjne banknoty (najbardziej znana pięciomarkówka, podrzucana żołnierzom niemieckim jadącym na front wschodni, na pozór nieróżniąca się od oryginału, nosiła napis: 5 marek odszkodowania otrzyma twoja rodzina, gdy zginiesz na froncie wschodnim i podpis Hitlerowska rzeźnia).
Jako wuj Lecha i Jarosława Kaczyńskich złożył ich kandydatury na casting do głównych ról w filmie O dwóch takich, co ukradli księżyc z 1962[4].
Stanisław Miedza-Tomaszewski po wojnie wykładał na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz był jednym z autorów socrealistycznej przebudowy wnętrz Hotelu Bristol, przeprowadzonej w latach 1952–1954 przez zespół: Kazimierz Biernacki, Stanisław Miedza-Tomaszewski, Jerzy Świdliński, Zenon Różewicz (wystrój niezachowany, usunięty podczas gruntownej renowacji Hotelu w latach 80[5]. Opracował album Plakaty powstańczej Warszawy, wydany w Warszawie w 1989, opublikował też książkę Benefis konspiratora.
Był współautorem z Andrzejem Janem Wróblewskim, Stanisławem Siemkiem i Olgierdem Rutkowskim obudowy komputera AKAT-1 w 1959, konstrukcji Jacka Karpińskiego[6][7].
Stanisław Miedza-Tomaszewski był ojcem chrzestnym prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz mężem Ireny, siostry Jadwigi Kaczyńskiej. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 92-2-9)[8].
Odznaczenia
- Srebrny Krzyż Zasługi[2]
- Krzyż Walecznych[2]
Przypisy
- ↑ Anna Poppek: Obrączki. Opowieść o rodzinie Marii i Lecha Kaczyńskich. Warszawa: G+J Gruner+Jahr Polska, 2010, s. 57. ISBN 978-83-623-43-08-9.
- ↑ a b c Stanisław Tomaszewski ps. Miedza [online], muzeumkarykatury.pl [dostęp 2020-02-10].
- ↑ Józef Walaszczyk, Przywracanie pamięci, Warszawa: Fundacja Ośrodka KARTA, 2009, s. 49 [dostęp 2020-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-24].
- ↑ Anna Poppek: Obrączki. Opowieść o rodzinie Marii i Lecha Kaczyńskich. Warszawa: G+J Gruner+Jahr Polska, 2010, s. 57–58. ISBN 978-83-623-43-08-9.
- ↑ Marta Leśniakowska, „Architektura w Warszawie”, Warszawa 1998, 2000, 2005 s. 55., 1998.
- ↑ Komputer AKAT-1. domzpomyslem.pl. [dostęp 2018-11-26].
- ↑ Tranzystorowy analizator równań różniczkowych AKAT-1 (pierwszy na świecie). fbc.pionier.net.pl. [dostęp 2018-11-26].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: Aleksander Jasiewicz, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-25].
Bibliografia
- Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, edycja 3 (redaktorzy Lubomir Mackiewicz, Anna Żołna), Warszawa 1993, s. 745 (jako Tomaszewski-Miedza)
- Mateusz Szczepaniak: Niema manifestacja. Wielkanocne Groby Pańskie w kościele akademickim św. Anny w latach 1940–1944. Nasza Stolica, 2012-04-08. [dostęp 2012-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
- Berus Elżbieta. Patriotyczne groby. „Warszawska Gazeta”. 14 (251), s. 6–11, 6–12 kwietnia 2012. Warszawa. ISSN 1898-8075.