Stanisław Łoś

Data i miejsce urodzenia	21 października 1890 Czyszki
Data śmierci	14 stycznia 1974
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia starożytna
Doktorat	1913 Uniwersytet Wiedeński
Habilitacja	1957
Profesura	1959
Uczelnia	Katolicki Uniwersytet Lubelski
Okres zatrudn.	1945-1961
Odznaczenia

Jan Stanisław Łoś (ur. 21 października 1890 w Czyszkach koło Sambora, zm. 14 stycznia 1974) – polski historyk, polityk, dyplomata, publicysta związany ze środowiskami konserwatywnymi, znawca problematyki ukraińskiej.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej, był synem hrabiego Mariana Łosia i Heleny z domu Kotarskiej. W 1908 ukończył ze stopniem celującym VIII klasę i zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w Zakładzie Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem (w jego klasie byli m.in. Aleksander Birkenmajer, Leon Koppens, Kazimierz Papara)^[1]. W 1913 uzyskał doktorat z prawa na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Wiedeńskiego. W okresie I wojny światowej służył w armii austro-węgierskiej. W 1918 brał udział w tworzeniu polskiej administracji na terenie Królestwa Polskiego. W latach 1918–1931 pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Był tam referentem, naczelnikiem Wydziału Północnego, a następnie Wydziału Ustrojów Międzynarodowych. Był jednym z inicjatorów mediacji w sprawie przyspieszenia uznania autokefalii Polskiej Cerkwi Prawosławnej przez Konstantynopol. W latach 1926–1929 pracował w Londynie jako radca prawny polskiego poselstwa.

2 maja 1923 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[2], a 20 listopada 1924 otrzymał duński krzyż komandorski Orderu Danebroga^[3]

Po 1931 roku poświęcił się pracy naukowej. Współpracował takimi pismami jak: „Biuletyn Polsko-Ukraiński”,„Bunt Młodych”, „Polityka”, „Dzień Polski”, „Nasza Przeszłość”, „Przegląd Współczesny”.

W okresie II wojny światowej przebywał w majątku Niemce. 18 października 1944 został aresztowany przez UB i uwięziony na zamku w Lublinie. 7 maja 1945 opuścił więzienie. Znalazł pracę Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1957 – docent, w 1959 – profesor nadzwyczajny KUL. W latach 1957–1959 był dziekanem Wydziału Nauk Humanistycznych KUL. W 1961 odszedł na emeryturę. Autor licznych przekładów dzieł historyków zachodnich.

• (pod pseudonimem Andrzej Januszowski) Polityka Wielkiej Brytanji, Kraków 1929.
• (pod pseudonimem Henryk Mortęski) powieść Takiem jest życie. F. Hoesick. Warszawa 1931.
• Hellada na przełomie, Warszawa: Drukarnia Polska 1938.
• Sprawa agrarna w Rzymie II-go i I-go wieku przed Chrystusem, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1946.
• Warunki bytowania ludności polskiej na Ziemiach Odzyskanych, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1947.
• Sylwetki rzymskie, Warszawa: Pax 1958 (wyd. 2 – Lublin: Wydawnictwo "Werset" 2007).
• Rzym na rozdrożu. Studium monograficzne o Katonie Starszym, Warszawa: "Czytelnik" 1960 (wyd. 2 – Lublin: Wydawnictwo Werset 2009).
• Świat historyków starożytnych, Kraków: Wydawnictwo Znak 1968.
• Sprawa ukraińska we wspomnieniach, korespondencji i publicystyce. Wybór pism, wyboru i red. nauk. dokonali i wstępem i przypisami opatrzyli Maciej Marszał i Sylwia Wójtowicz; posłowie Marek Łoś, Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej 2012.
• Świat się w mych oczach dwukrotnie zawalił. Wspomnienia Dyplomaty, Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej 2017.
• tłumaczenia: O gospodarstwie wiejskim Katona Starszego, Wyrocznia podręczna Baltazara Graciána

• Ryszard Bender, Profesor Stanisław Łoś, „Więź” (1974), nr 4.
• Piotr Gach, Łoś Stanisław Jan, [w:] Słownik biograficzny miasta Lublina, Lublin 1996, t. 2.
• Maria Trojanowska, Materiały do tzw. kwestii ukraińskiej w Drugiej Rzeczypospolitej w spuściźnie Jana Stanisława Łosia [w:] „Biuletyn Ukrainoznawczy” 1999, z. 5.
• Edward Zwolski, Śp. Prof. dr Jan Stanisław Łoś, „Biuletyn Informacyjny KUL” 1975, nr 1(7).
• Edward Zwolski, Jan Stanisław Łoś, „Summarium” III (23), 1974, s. 289-291.

• http://www.omp.org.pl/klasycyWiecej.php?idPostacie=201