Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Łańcut

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Łańcut (ujednoznacznienie).
Łańcut
miasto i gmina
Ilustracja
Zamek w Łańcucie
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

łańcucki

Aglomeracja

rzeszowska

Prawa miejskie

1349

Burmistrz

Damian Szubart

Powierzchnia

19,42[1] km²

Populacja (01.01.2024)
• liczba ludności
• gęstość


17 703[1]
912 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 17

Kod pocztowy

37-100

Tablice rejestracyjne

RLA

Położenie na mapie powiatu łańcuckiego
Mapa konturowa powiatu łańcuckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łańcut”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Łańcut”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łańcut”
Ziemia50°04′05″N 22°13′47″E/50,068056 22,229722
TERC (TERYT)

1810011

SIMC

0974529

Urząd miejski
pl. Sobieskiego 18
37-100 Łańcut
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Łańcut – miasto w Polsce położone w województwie podkarpackim, na granicy Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Siedziba powiatu łańcuckiego oraz gminy wiejskiej Łańcut. Leży w dawnej ziemi przemyskiej[2]. W czasach I Rzeczypospolitej Łańcut był częścią powiatu przeworskiego z centrum w Przeworsku[3].

Łańcut należy do województwa podkarpackiego, leżąc 16 km na wschód od jego stolicy – Rzeszowa. Przez tereny miasta przebiega autostrada A4, która łączy zachód Europy z Ukrainą.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Łańcut liczył 17 703 mieszkańców[1].

Historia

 Osobny artykuł: Historia Łańcuta.

Miasto założone zostało przez króla Kazimierza Wielkiego. Lokacja miasta na prawie magdeburskim nastąpiła w roku 1349 z nadania księcia Władysława Opolczyka w dolinie rzeki Wisłok.

Król sprowadził kolonistów niemieckich (zob. Głuchoniemcy[4]) z miasta Landshut (‘strażnica kraju’) w Bawarii[5][6]. Jest to zatem nazwa przeniesiona (ponowiona) przez kolonistów na nowo założone miasto, a następnie adaptowana fonetycznie z języka niemieckiego do polskiego[7]. W pobliżu Łańcuta założono w roku 1450 niemiecką wieś Helwigau. Ludność niemiecka z okolic Łańcuta zachowała swoją odrębność językową do pierwszej połowy XVIII wieku[8].

Nazwa miasta notowana była w formach: Landshut, Lanczuth (1375), Landssuth (1381), Lanchth (1384), Lanczuth (1494), jeszcze w roku 1650 Landshut[9].

W XV wieku wybudowano zamek początkowo drewniany, który do XVI wieku dawał odpór najazdom tatarskim.

W 1635 roku Łańcut uzyskał prawo składu[10].

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. miasto stało się częścią Austrii, wchodząc w skład Galicji.

W latach 1918–1921, podczas wojny polsko–bolszewickiej, Łańcut był miejscem przetrzymywania jeńców z Ukraińskiej Armii Halickiej (powstał w nim pierwszy obóz w Polsce)[11].

Podczas okupacji niemieckiej administracja tzw. Generalnego Gubernatorstwa wprowadziła dla miasta w 1941 roku nazwę Landshut.

W czerwcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 Żydów. 19 sierpnia 1942 roku zostali wywiezieni do obozu w Pełkiniach, a część do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani[12].

  • Widok ogólny, 1915
    Widok ogólny, 1915
  • Rynek, 1915
    Rynek, 1915
  • Zamek, 1915
    Zamek, 1915
  • Ulica 3-go Maja, 1907
    Ulica 3-go Maja, 1907

Struktura powierzchni

Łańcut ma obszar 19,43 km² (2002)[13], w tym:

  • użytki rolne: 59%
  • użytki leśne: 2%

Miasto zajmuje 4,3% powierzchni powiatu.

Demografia

 Osobny artykuł: Ludność Łańcuta.

Miasto liczyło w 2008 roku 18025 mieszkańców (31 grudnia 2008)[14]. Dane z 31 grudnia 2008 r.[15]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 18 025 100 9493 52,67 8532 47,33
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		 928,0 488,8 439,2

Według danych z 1 stycznia 2018 Łańcut liczył 17 777 mieszkańców[16].

  • Piramida wieku mieszkańców Łańcuta (2014)[17].

Zabytki i atrakcje turystyczne

Zabytki i atrakcje turystyczne Łańcuta
Zamek od strony Ogrodu Włoskiego
Ogród Różany
Zameczek romantyczny
Oranżeria (1799–1802)
Stary kort tenisowy
Glorieta w Parku Zamkowym
Powozy z XIX i pocz. XX w.
Ogród Włoski – rzeźba „Bachus”

Gospodarka

Przemysł

  • Fabryka śrub „Śrubex” SA[18] obecnie „Koelner” SA[19][20]
  • Łańcucka Fabryka Wódek „Polmos Łańcut”
  • Zakład Poligraficzny „Techgraf”
  • Zakłady odzieżowe „Vipo”
  • Lancerto S.A.

Handel

Łańcut jest ośrodkiem usługowym dla mieszkańców regionu.

Transport

Stacja kolejowa w Łańcucie

Przez Łańcut przebiega linia kolejowa Kraków – Medyka o znaczeniu międzynarodowym ze stacją kolejową.

Oświata

Liceum Ogólnokształcące nr 1

Obecnie w Łańcucie działają 4 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 4 licea ogólnokształcące oraz 4 profilowane, 6 szkół zawodowych i technicznych. Działają również szkoła artystyczna oraz szkoła policealna. Od roku 2007 funkcjonuje Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego. W Łańcucie działa również Uniwersytet Trzeciego Wieku[21].

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego (ul. Piłsudskiego 7)
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego (ul. Kościuszki 17)
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. 10 Pułku Strzelców Konnych (ul. 29 Listopada 21)
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II w Łancucie (ul. Kochanowskiego 6)

Szkoły ponadgimnazjalne

  • I Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza
  • Zespół Szkół Nr 1 im. Janusza Korczaka (ul. Grunwaldzka 11)
  • Medyczna Szkoła Policealna (ul. Grunwaldzka 11)
  • Zespół Szkół Nr 2 im. Jana Kochanowskiego (ul. Podzwierzyniec 41)
  • Zespół Szkół nr 3 im. M. Kopernika
  • Zespół Szkół Technicznych (ul. Armii Krajowej 51A)
  • Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego im.Felicjana Dzierżanowskiego (ul. Armii Krajowej 51)

Szkoły artystyczne

  • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. T. Leszetyckiego w Łańcucie (ul. 3 Maja 19)
  • Szkoła Muzyczna I i II st. Łańcuckiego Towarzystwa Muzycznego (z uprawnieniami szkoły publicznej) (ul. 3 Maja 19)

Religia

Kościół farny św. Stanisława
Kościół św. Józefa

Kościół katolicki

W Łańcucie mają swoją siedzibę dwa dekanaty należące do archidiecezji przemyskiej:

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

Świecki Ruch Misyjny „Epifania”

  • Zbór w Łańcucie, ul. Czarnieckiego 22

Świadkowie Jehowy

Sport

Ludzie związani z Łańcutem‎

 Z tym tematem związana jest kategoria: ‎Ludzie związani z Łańcutem‎.

Przypisy

  1. ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  2. ↑ „Historia. Pismo młodych historyków”, r. 1: Wieki średnie. Stowarzyszenie Kół Naukowych Historyków Studentów, Kraków 1993, s. 212.
  3. ↑ Przyboś K.: Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych XVI – XVIII wiek. „Rocznik Przemyski” T. 29-30: 1993.
  4. ↑ Ut testat Metrika Koronna, 1658, „quod Saxones alias Głuszy Niemcy około Krosna i Łańcuta osadzeni są iure feudali alias libertate saxonica”, [w:] Ks. dr Henryk Borcz: Parafia Markowa w okresie staropolskim. Markowa sześć wieków, 2005, s. 72–189.
  5. ↑ Prof. Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin, Ossolineum 1984, ISBN 83-04-01090-9.
  6. ↑ Marcin Kromer: Historia Polski l.12.
  7. ↑ Polska z Miodkiem – (34) Łańcut, Rzeszów. TVP Polonia, 20.12.1015, godz. 17:25 (powtórka: 21.12.2015, godz. 00:40).
  8. ↑ Prof. Barbara Czopek-Kopciuch: Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, 1995, ISBN 83-85579-33-8.
  9. ↑ Polonia Regnum, et Silesia Ducatus. oldworldauctions.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]. Mapa Matthäusa Meriana z 1650, na podstawie map Willema Blaeu Janszoona (1571–1638).
  10. ↑ Stan Lewicki: Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
  11. ↑ Jeńcy bolszewiccy w Polsce. irekw.internetdsl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-09)].
  12. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 533.
  13. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset, dostęp 14 września 2010.
  14. ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009, ISSN 1734-6118 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-29].
  15. ↑ GUS – Ludność Polski 2008. stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)].
  16. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 r.
  17. ↑ Łańcut w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  18. ↑ Fabryka śrub na giełdzie. 2004-12-29. [dostęp 2010-05-16]. (pol.).
  19. ↑ Firma – Historia. [dostęp 2010-05-16]. (pol.).
  20. ↑ Koelner – O spółce. [dostęp 2010-05-11].
  21. ↑ Strona Łańcuckiego Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku.
  22. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-15].
  23. ↑ Bogdan Hućko, Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa u Świadków Jehowy [online], jaslo.naszemiasto.pl, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14].
  24. ↑ Historia klubu Stal Łańcut.
  25. ↑ Portal 90 minut.pl.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa podkarpackiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa podkarpackiego

Łańcut
Części miasta wg TERYT

Herb Łańcuta

Powiat łańcucki
Miasta
Gminy miejskie
Gminy wiejskie

Powiat łańcucki (1920–39 i 1945–75) (► II RP)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39[A] i 1945–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39[A], 1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
  1. ↑ a b c podczas okupacji 1939–45 powiat włączono do Landkreis Jaroslau (dystrykt krakowski, GG), oprócz gminy Kuryłówka, włączonej do Landkreis Bilgoraj (dystrykt lubelski, GG)
Powiat jarosławski (1920–1975) (► II RP) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–1939 i 1944–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–1939, 1944–54 i 1973–1975)
Gromady
(1954–1972)
Gminy (1939–44)
Miejskie
Wiejskie[C]
  1. ↑ a b c d e f 1939–41 w ZSRR
  2. ↑ a b c d w 1939 gmina częściowo przecięta granicą GG–ZSRR
  3. ↑ kursywą opisano jednostki utworzone przez władze hitlerowskie
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stal_%C5%81a%C5%84cut