Spytek Melsztyński (zm. 1399)
 Spytko z Melsztyna, fragment ryciny według miedziorytu z 1644 | |
 Leliwa | |
| Kasztelan krakowski, Wojewoda krakowski | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
1364 |
| Data i miejsce śmierci |
12/16 sierpnia 1399 |
| Ojciec | |
| Matka |
Zofia (Ofka) z Książa |
| Żona | |
| Dzieci |
Dorota Melsztyńska, Jadwiga Melsztyńska, Katarzyna Melsztyńska, Spytek Melsztyński (1398–1439), Jan z Melsztyna |
Spytek Melsztyński herbu Leliwa (ur. 1364, zm. 12 lub 16[1] sierpnia 1399 w bitwie nad Worsklą) – wojewoda krakowski od 1384, jeden z sygnatariuszy unii w Krewie, kasztelan krakowski od 1389.
Życiorys
Był synem Jana, wnukiem Spycimira herbu Leliwa. Był rzecznikiem następstwa na tronie polskim Jadwigi i jej małżeństwa z Władysławem Jagiełłą, należał do głównych zwolenników unii Litwy z Koroną[2][3]. W 1385 r. wraz ze swoimi braćmi stryjecznymi Janem z Tarnowa i Spytkiem z Tarnowa wynegocjował i podpisał jako reprezentant Polski pierwszą unię Polski i Litwy zawartą w miejscowości Krewo oraz wydanie królowej Jadwigi za mąż za wielkiego księcia Litwy Władysława Jagiełłę.
Król zaś Władysław po przeprowadzeniu swej koronacji odwdzięczając się obdarowuje hojnymi darami wszystkich znaczniejszych panów polskich. Szczególną hojność okazał wojewodzie krakowskiemu Spytkowi z Melsztyna. Ofiarowuje mu swoje sandały[a] ozdobione wspaniale szlachetnymi kamieniami, złotem, drogocennymi perłami i wielkiej wartości kamieniami. Był bowiem przekonany, że ten większych od innych dołożył starań w sprawie powołania go na tron polski i ukoronowania[4].
Był bliskim współpracownikiem króla.
Jego siostra Jadwiga była matką chrzestną Jagiełły[5]. Jego żoną była jedna z dwórek królowej Jadwigi – Węgierka Elżbieta, córka Emeryka Lackfi, wielkorządcy Siedmiogrodu (1369–1372).
W 1395 Spytko otrzymał Podole jako lenno.
W 1396 spustoszył posiadłości Władysława Opolczyka, w tym Lubliniec, Olesno i Gorzów Śląski. Po udanej ofensywie na posiadłości Władysława Opolczyka król Władysław Jagiełło nie skorzystał z możliwości zajęcia jego terytorium na terenie Śląska, co mogłoby go postawić w niewygodnej pozycji lennika króla czeskiego[6]. Stąd też zdobyte ziemie oleską i lubliniecką otrzymał w 1396 r. Spytko z Melszytna. W 1397 roku zbył owe dobra w następnym roku na rzecz Przemka cieszyńskiego oraz jego synów, a ostatecznie obdarował nimi swą córkę, która wniosła je we wianie, zawierając związek małżeński z Bernardem opolskim w 1401 r.[6] W czasie kryzysu związku polsko-litewskiego, po okrzyknięciu Witolda królem, Spytek z Melsztyna wraz z biskupem wileńskim Andrzejem Jastrzębcem zabiegał o kontynuowanie unii polsko-litewskiej[7]. Był sceptykiem co do powodzenia wojny z siłami Złotej Ordy dowodzonymi przez Temüra Kutługa[8], dowodził polskimi posiłkami w bitwie nad Worsklą, w której poległ[9].
Miał trzy córki: Dorotę, Jadwigę i Katarzynę (zamężną z Januszem mazowieckim) oraz dwóch synów: Spytka i Jana.[potrzebny przypis]
Uwagi
- ↑ Wspomniane przez Jana Długosza w: „Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1981, Księga X (1370-1406), rok 1386, s. 206–207, sandały miały biblijne odniesienia do małżeństwa z Jadwigą w: Ks. Rut, 4, 1-13.
Przypisy
- ↑ A. Supruniuk, Wojewoda płocki Abraham Socha. Przyczynek do genealogii Nałęczów mazowieckich, [w:] A. Supruniuk, Szkice o rycerstwie mazowieckim XIV/XV wieku, Toruń 2008, ISBN 978-83-89376-69-5, s. 7–8.
- ↑ „Nad związkiem polsko-litewskim pracowali usilnie panowie małopolscy, a zwłaszcza wojewoda sandomierski Jan z Tarnowa, brat jego Spytek oraz ich brat stryjeczny, wojewoda krakowski Spytek z Melsztyna. Pewność, że to oni byli głównymi sprawcami unii, wynika stąd, iż Jagiełło po swojej koronacji na króla polskiego obdarzył właśnie ich jako pierwszych niezwykle hojnymi przywilejami.”, – Jadwiga Krzyżaniakowa i Jerzy Ochmański we „Władysław II Jagiełło”, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, 1990, s. 82–83.
- ↑ Melsztyński „należał do głównych negocjatorów polskich w pertraktacjach z królową Elżbietą i do przywódców obozu zabiegającego o unię z Litwą”; – „Polski Słownik Biograficzny”, wyd. Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, druk: Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Gdańsk, 1975, tom 44 (Maria Józefa-Mieroszewski Krzysztof), s. 413.
- ↑ Jan Długosz „Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1981, Księga X (1370-1406), rok 1386, s. 206–207.
- ↑ „Polski Słownik Biograficzny”, wyd. Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, druk: Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Gdańsk, 1975, tom 44 (Maria Józefa-Mieroszewski Krzysztof), s. 413.
- ↑ a b http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89407/Boguszewicz_Corona%20Silesiae.pdf
- ↑ „W początkach listopada 1398 [Spytek] M[elsztyński], wraz z biskupem wileńskim Andrzejem, zabiegał o nowe ułożenie stosunków między Polską i Litwą, formalnie zerwanych na krótko w wyniku okrzyknięcia Witolda królem (w. księciem) na zjeździe salińskim z w. mistrzem krzyżackim (12 X 1398).”; – „Polski Słownik Biograficzny”, wyd. Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, druk: Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Gdańsk, 1975, tom 44 (Maria Józefa-Mieroszewski Krzysztof), s. 414.
- ↑ Paweł Jasienica „Polska Jagiellonów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1988, s. 89, pisze, że Spytek z Melsztyna: „bardzo sceptycznie zapatrywał się na wynik starcia, lecz walczył nadzwyczaj mężnie”.
- ↑ „W r. 1399 jako władca Podola [Spytek] M[elsztyński] wziął udział w wojnie w. księcia Witolda z odłamem Złotej Ordy Timur-Kutłuka. Wiosną 1399 dokonywał w Krakowie przygotowań, gromadził pieniądze, w lipcu udał się do Kijowa na punkt zborny wojsk Witolda, wyjeżdżając («equitans Podoliae») […] M[elsztyński] zginął 14 VIII 1399 nad rzeką Worsklą, gdzie wojska litewskie poniosły decydującą klęskę. Długosz opisując z podziwem zachowanie się M[elsztyńki]ego nad Worsklą, kiedy uciekało wojsko Witolda wraz z wodzem […]”; „Polski Słownik Biograficzny”, wyd. Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, druk: Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Gdańsk, 1975, tom 44 (Maria Józefa-Mieroszewski Krzysztof), s. 414. Jako data śmierci podawana jest częściej data Bitwy pod Worsklą, tj. 12 VIII 1399, m.in. „Wielka Encyklopedia Powszechna PWN”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1967, tom 10 (Robi-Step), s. 735.
Bibliografia
- Jerzy Lesław Wyrozumski: Historia Polski do roku 1505. PWN, 1982.
- Paweł Jasienica: Polska Jagiellonów. PIW, 1988.
- Jadwiga Krzyżniakowa, Jerzy Ochmański: Władysław II Jagiełło. Ossolineum, 1990, s. 82–83.
Linki zewnętrzne
- Dokumenty z Archiwum Głównego Akt Dawnych związane ze Spytkiem II z Melsztyna. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-13)].