Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz

Państwo	Polska
Siedziba	Bydgoszcz
Data założenia	1851, 2001
Forma prawna	spółka akcyjna
Prezes	Tomasz Zaboklicki
Zatrudnienie	1500
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Wiadomości w Wikinews
Strona internetowa

Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA (PESA) - bydgoska firma produkująca oraz remontująca pojazdy szynowe. Powstała jako Warsztat Naprawczy Kolei Wschodniej (Reparaturbetrieb der östlichen Eisenbahn). Po 1945 były to Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego.

Firma powstała w 1851 r. jako Warsztat Naprawczy Kolei Wschodniej (Reparaturbetrieb der östlichen Eisenbahn). Zlokalizowano je przy stacji Bydgoszcz Główna, naprzeciw pierwszego dworca, zbudowanego w tym samym roku. Na początku była to parowozownia i kuźnia. Jednak już w 1855 roku oddano do użytku budynek administracyjny, a w 1856 roku halę naprawy parowozów. Dalsza rozbudowa i przebudowa warsztatów naprawczych Kolei Wschodnich miała miejsce w latach 60., 70. i 80. XIX wieku. W tym okresie m.in. zbudowano nową kuźnię, warzelnię pokostu, nową halę naprawy parowozów na 44 stanowiska oraz halę naprawy wagonów, przebudowano także pomieszczenia dla blacharni, lakierni, kuźni miedzianej oraz warsztatów - naprawczego tendrów i budowy zwrotnic. W 1867 roku oddano do użytku tunel prowadzący od obecnej ulicy Zygmunta Augusta do warsztatów naprawczych, przebiegający pod torami kolejowymi.

Rozwój warsztatów naprawczych powodował, że zajmowały one coraz większy obszar. Początkowo był to 1 hektar. Na początku XX wieku było to już 17 ha^[2].

Pozycja bydgoskich warsztatów naprawczych w systemie organizacyjnym pruskich kolei państwowych ulegała częstej zmianie. Gdy warsztaty powstały, w drugiej połowie XIX wieku, były podporządkowane Dyrekcji Kolei Wschodniej w Bydgoszczy. W 1874 roku podlegały one Komisji Kolejowej Kolei Wschodniej również z siedzibą w Bydgoszczy, by 2 lata później powrócić pod Dyrekcję Kolei Wschodniej.

Po 1920 roku Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego przemianowano na „PKP Warsztaty Główne I klasy” podlegające Ministerstwu Kolei Żelaznej^[3]. Zakład podlegał organizacyjnie Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Gdańsku, a od 1 października 1933 roku - DOKP w Toruniu. W okresie międzywojennym zakład bydgoski był jednym z 13 kolejowych warsztatów głównych w Polsce, z czego 6 było I klasy (w tym bydgoski) i 7 II klasy. Zakłady w Bydgoszczy pod względem liczby pracowników fizycznych oraz wysokości budżetu zajmowały drugie miejsce po Poznaniu.

W latach 20. XX w. zakład dotkliwie odczuł odpływ pracowników narodowości niemieckiej (1500 osób), który został uzupełniony Polakami, w tym reemigrantami z Westfalii i Nadrenii.

Pierwszym naczelnikiem zakładów został F. Hoffmann, który wchodził w skład polskiej komisji przejmującej Zakłady z rąk Niemców w dniu 20 stycznia 1920 roku. Kolejnymi zostali: inż. Osiński (1923-1926), inż. R. Szmidt (1926-1937) i mgr inż. Jan Rupiński (1937-1939).

Działania wojenne kampanii wrześniowej 1939 roku nie wyrządziły większych szkód warsztatom kolejowym. Po ich przejęciu przez administrację niemiecką otrzymały one nazwę: Reichsbahnausbesserungswerk Bromberg. Wszystkie stanowiska kierownicze obsadzono Niemcami, przy czym w charakterze majstrów i brygadzistów zatrudnieni byli w większości volksdeutsche. Polscy robotnicy zmuszani byli do pracy dwuzmianowej, której czas wynosił około 10 godzin dla każdej zmiany. W czasie okupacji profil pracy produkcyjnej zakładów nie uległ zmianie. W warsztatach prowadzono remonty parowozów i wagonów towarowych.

Zakłady nie poniosły większych strat materialnych podczas działań wojennych związanych z wyzwalaniem miasta. Polscy robotnicy poprzez działania sabotażowe uniemożliwili odjazd do Rzeszy transportów ze zdemontowanymi maszynami i urządzeniami produkcyjnymi oraz uratowali przez wysadzeniem mosty kolejowe i Królowej Jadwigi.

Po wyzwoleniu miasta powrócono do nazwy z 1939 roku - „PKP Warsztaty Główne I kl.” oraz przywrócono na funkcję naczelnika mgr inż. Jana Rupińskiego.

Poważne zmiany w strukturze i organizacji zakładu nastąpiły po 1950 r. w związku z centralizacją gospodarczą kraju. Warsztaty przemianowano na „Zakłady Naprawcze Parowozów i Wagonów nr 13 w Bydgoszczy". W wyniku dalszych zmian przyjęły one ostateczną nazwę „Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Bydgoszczy”.

W latach 40. i 50. XX w. przystąpiono do rozbudowy obiektów fabrycznych i budowy nowych. Wybudowano m.in. kotlarnię, acetylenownię, modelarnię i magazyn modeli, armaturownię, remizę straży pożarnej, magazyny, a także hotel pracowniczy. W latach 1961 –1973 wybudowano nową hydrofornię, przychodnię lekarską, stołówkę, dom kultury i rozbudowano budynek zarządu. 10 grudnia 1975 roku dokonano pierwszego spustu żeliwa w nowoczesnej, pracującej do dziś odlewni żeliwa. Do 1970 r. wyremontowano łącznie 14.701 parowozów i 272.494 wagonów towarowych. Ostatni naprawiony parowóz opuścił zakład 18 października 1985 r.^[4] W 1977 r. przyjęto do naprawy pierwszą lokomotywę spalinową, zaś pierwsze naprawy Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych (EN57) rozpoczęto w 1990 roku.

W okresie PRL-u, podobnie jak w okresach wcześniejszych ZNTK należał do największych pracodawców w Bydgoszczy. 28 listopada 1981 roku poświęcono sztandar Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność, która odgrywała duże znaczenie w regionie. Związek liczył kilka tysięcy członków, a w jego skład weszło również kierownictwo zakładu. Komisja brała udział we wszystkich akcjach ogólnokrajowych - tzw. „przestojach" - organizowanych przez NSZZ „Solidarność". W 1981 roku Komisja gościła w zakładowym Domu Kultury przewodniczącego NSZZ „Solidarność" Lecha Wałęsę. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. członków Zarządu internowano, a Milicja oraz SB skonfiskowały całe mienie Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność". Przedstawiciel Komisji Zakładowej w Zarządzie Regionu został zmuszony do emigracji z kraju.

W 1982 roku zakład podobnie jak inne ZNTK w kraju został wcielony w struktury PKP w celu ich zmilitaryzowania. W 1984 r. zmieniono nazwę na „PKP Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego im. Obrońców Bydgoszczy”.

Przemiany ustrojowe w 1989 r. spowodowały, że zakład został zmuszony do podjęcia kroków zmierzających do znalezienia swego miejsca w nowej sytuacji gospodarczej kraju. 24 lipca 1991 roku ZNTK Bydgoszcz wydzielono ze struktur PKP tworząc samodzielne przedsiębiorstwo, które rozpoczęło naprawy wagonów pasażerskich dla PKP oraz wagonów Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Nawiązano również współpracę z partnerami zagranicznymi^[5].

2 listopada 1995 roku przedsiębiorstwo przekształcono w spółkę akcyjną Skarbu Państwa, a w 1996 r. akcje Spółki wniesiono do Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.

W 1998 roku nastąpiła głęboka reorganizacja i restrukturyzacja zakładu. W oparciu o majątek przedsiębiorstwa wydzielono samodzielne firmy w formie spółek. 17 stycznia 2001 roku uchwałą Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy firma przyjęła nową nazwę: Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz Spółka Akcyjna Holding. Powodem była zmiana wizerunku firmy, dla której najważniejszym celem stała się budowa, a dopiero na drugim miejscu modernizacja i naprawa taboru.

Od 2001 r. ożywiono współpracę z Dyrekcją Generalną Kolei Ukraińskich oraz Kolejami Litewskimi^[6].

W 2001 r. przedsiębiorstwo rozpoczęło produkcję autobusów szynowych do przewozów regionalnych i aglomeracyjnych które uzyskały nagrody na Międzynarodowych Targach Kolejowych oraz pierwszą nagrodę przyznawaną przez Polską Izbę Producentów Urządzeń i Usług na rzecz Kolei.

Zakłady od swego powstania w 1851 r. należały do największych przedsiębiorstw w mieście. W latach 80. XIX wieku liczba pracowników wszystkich fabryk w Bydgoszczy sięgała tylko połowie zatrudnionych w Głównych Warsztatach Naprawczych Kolei Wschodniej. Były to największe zakłady w regencji bydgoskiej. Po 1890 r. w dziale parowozów wyprzedzały warsztaty w Berlinie i Królewcu grupując ¼ ogółu krytych stanowisk naprawczych parowozów, 1/3 tendrów i 1/5 wagonów. Okresowo zatrudniano tam ponad 1,5 tys. robotników, a dziennie naprawiano 80 parowozów.

Zatrudnienie w latach:

• 1875 – 500 robotników oraz 44 osoby personelu,
• 1889 – 1000 osób
• 1906 – 1500 osób
• 1934 – 1420 osób
• 1938 – 1520 osób
• 1952 – 5100 osób
• 1970 – 4000 osób
• 2007 – 1500 osób (3-4 pracodawca w Bydgoszczy)

Zakład jest producentem wagonów spalinowych serii SA103, SA106, SA131, SA132, SA133, SA134, SA135, elektrycznego szynobusu EN81 oraz elektrycznych zespołów trakcyjnych ED59 i ED74. Wyprodukowała również pojazd oznaczony jako EN95-01 dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. PESA realizuje także kontrakty zagraniczne z kolejami ukraińskimi, litewskimi i włoskimi. W dniu 15 lipca 2008 odbyła się uroczystość przekazania włoskim kolejom Ferrovie del Sud Est pierwszego z 23 zamówionych spalinowych zespołów trakcyjnych ATR 220^[7].

Firma produkuje także tramwaje:

• tramwaj wysokopodłogowy typu 805Nm /modernizacja/
• tramwaje niskopodłogowe typu 119N/120N/121N/122N.

92 % akcji PESY jest w rękach ośmiu prywatnych inwestorów – m.in. menedżerów w firmie. Wśród nich jest prezes spółki Tomasz Zaboklicki. ^[8]

• ZNTK
• Dyrekcja Kolei Wschodniej w Bydgoszczy
• Kolej w Bydgoszczy
• Historia Bydgoskiego Węzła Kolejowego

• Zbiór artykułów dotyczących firmy PESA w serwisie InfoTram
• Zbiór artykułów dotyczących firmy PESA w serwisie InfoRail
• Zbiór artykułów dotyczących firmy PESA w serwisie Wiadomości24-pl
• Zbiór fotografii prezentujących hale produkcyjne firmy PESA w serwisie Rynek Kolejowy

Szablon:Bibliografia start

• Czajkowski Edmund: 134 bydgoskiego węzła kolejowego. [w.] Kalendarz Bydgoski 1985
• Mierzyński Jan: 125 rocznica powstania dyrekcji kolejowej w Bydgoszczy. [w.] Kronika Bydgoska V (1971-73). Bydgoszcz 1980
• Niezgódka Arkadiusz. Pojazdy na szynach. [w.] Kalendarz Bydgoski 2004.
• Skowroński Mieczysław: Zakłady i warsztaty kolejowe w Bydgoszczy w okresie międzywojennym (1920-1939). [w.] Kronika Bydgoska VII (1976-79). Bydgoszcz 1986

Szablon:Bibliografia stop

Szablon:Kolejnictwo stub

Szablon:PESA Bydgoszcz