Sorkwity
| wieś | |
 Pałac w Sorkwitach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
725[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-731[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NMR |
| SIMC |
0488119 |
Położenie na mapie gminy Sorkwity  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu mrągowskiego  | |
 53°50′42″N 21°08′35″E/53,845000 21,143056[1]
| |
Sorkwity (niem. Sorquitten) – wieś mazurska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Sorkwity.
Wieś leży przy drodze krajowej nr 16 i linii kolejowej Olsztyn–Czerwonka–Mrągowo–Ełk.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Sorkwity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Sorkwity. Wieś Sorkwity położona między jeziorami: Gielądzkim i Lampackim. Nad Jeziorem Lampackim znajdują się ślady osadnictwa z późnej epoki brązu i czasów rzymskich oraz stanica wodna na szlaku wodnym rzeki Krutyni.
Historia
We wczesnym średniowieczu znajdowało się tu grodzisko Prusów, którego niewielkie pozostałości zachowały się na zachód od cmentarza. Wieś Sorkwity, pod pruską nazwą Sarkewite, została założona w 1379 roku przez Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Winricha von Kniprode.
Od 1451 roku majątek (2250 ha) stał się własnością Jana z Krenit Przebędowskiego, który w 1469 roku odsprzedał go Jerzemu von Schlibenowi. W posiadaniu Schliebenów majątek pozostał przez 130 lat i w 1599 roku kupił go Zygmunt von Egoffstein, którego potomkowie władali nim do 1693 roku. W latach 1693–1750 Sorkwity były w posiadaniu rodu von der Groeben, a od 1750 zarządzał nimi polski ród Bronikowskich. W 1804 roku majątek zakupiła magnacka rodzina von Mirbach, która zamieszkiwała tu do II wojny światowej. W rękach tej rodziny rozrósł się on do ogromnych rozmiarów obejmujących w 1904 roku 5770 ha. Od 1921 majątek przeszedł w ręce rodu Paleske.
Parafia istnieje od XV wieku. Kościół w 1525 r. – wraz z przyjęciem reformacji przez Prusy Książęce – przeszedł w posiadanie ewangelików.
Parafia katolicka w Sorkwitach w średniowieczu należała do archiprezbiteriatu biskupieckiego. Ponownie parafię rzymskokatolicką w Sorkwitach erygowano 1 października 1989 r. kościół katolicki wybudowano na wzniesieniu, nad Jeziorem Lampackim. 29 czerwca 1990 r. biskup Julian Wojtkowski poświęcił kamień węgielny. Budowlę wzniesiono dzięki staraniom proboszcza Zenona Ogórka według projektu Mieczysława Sobieraja. Konsekrowany pw. św. Brata Alberta 12 czerwca 1995 r. przez arcybiskupa Edmunda Piszcza. Prace wykończeniowe w kościele kontynuował ks. Andrzej Świech.
Zabytki
- Pałac, neogotycki, w zabytkowym parku nad jeziorem Lampackim. Zbudowany w latach 1850–1856 przez rodzinę von Mirbach na miejscu wcześniejszej rezydencji Jana Zygmunta Bronikowskiego (rezydencja z 1788). Pałac w 1914 r. spłonął, odbudowany w latach dwudziestych XX w. W pałacu mieścił się dom wczasowy Zakładów Mechanicznych „Ursus”[4].
- Kościół Ewangelicki, wzmiankowany w 1470 r., obecny z 1689 r., przebudowany w latach 1750–1777, wieża z 1701–1702 zwieńczona chorągiewką z herbem Bronikowskich i datą 1777. Ołtarz główny późnorenesansowy (1642), ambona barokowa (1701) wykonana przez Izaaka Rigę z Królewca. Późnorenesansowa loża patronacka (ok. 1615), w kartuszach herby rodzin von Schlieben i von Groeben. Przed ołtarzem wisząca barokowa rzeźba anioła używana jako chrzcielnica. Do 1936 głoszono w nim kazania w języku polskim. Obecnie w dalszym ciągu służy lokalnej społeczności ewangelickiej.
- Obelisk upamiętniający urodzonego w Sorkwitach Jana Fryderyka Goerke (1750–1822), twórcę służby zdrowia w armii pruskiej i jej generalnego lekarza. Obelisk znajduje się obok kościoła.
- Pastorówka z końca XIX w. (przy kościele)
- Zabytkowy cmentarz
- Most kolejowy, zabytek techniki z końca XIX w., nad strugą łączącą jeziora.
- Grodzisko z okresu średniowiecza, około 200 metrów na zachód od cmentarza
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 126734
- ↑ Wieś Sorkwity w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1194 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Tomasz Jurasz, Warmia i Mazury : Panoroama turystyczna, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1979, s. 88-89, OCLC 830947863.
Bibliografia
- Tomasz Jurasz: Warmia i Mazury : Panorama turystycna. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1979, s. 88-89. OCLC 830947863.
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 67
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, Waldemar Mierzwa (red.), Anna Błaszczyk, Dąbrówno: Retman, 2008, ISBN 978-83-923991-6-2, OCLC 233516660.
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom II, Mieczysław Wieliczko, Bronisław Magdziarz (red.), Janina Bosko, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-912605-0-X, OCLC 831022246.