Sokolica (wieś w województwie warmińsko-mazurskim)
| wieś | |
 Kościół pod wezwaniem św.Anny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
285[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-200[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NBA |
| SIMC |
0471030 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Bartoszyce  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego  | |
 54°12′07″N 20°58′09″E/54,201944 20,969167[1]
| |
Sokolica (niem. Falkenau) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce[4][5], między Łabędnikiem a Wiatrowcem Warmińskim. W jej okolicach jest niemiecki niegdyś cmentarz.
Do 1954 roku siedziba gminy Sokolica. W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie olsztyńskim.
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0471047 | Gruda | przysiółek |
Historia
Wieś założona w połowie XIV w. na prawie chełmińskim[6]. W tym czasie wybudowano także kościół. Podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r. wieś została spalona i zniszczona. Przykościelna szkoła w okresie reformacji (po 1525 r.) stała się szkołą parafialną. W 1737 poddano ją nadzorowi państwowemu. W 1935 r. w szkle pracowało dwóch nauczycieli i uczyło się 103 dzieci.
W 1939 we wsi mieszkało 552 osoby. Parafia ewangelicka istniała w latach 1533-1945. W tym okresie proboszczami byli[7]:
|
|
W końcu 1945 r. wieś zasiedlili osadnicy z Polski a wieś stała się siedzibą gminy (przejściowo nosiła nazwę gmina Łabędnik). Pierwszym wójtem był Władysław Januszewski. Od 1946 roku wójtem był Piotr Dworowski. Po powstaniu Gminnej Rady Narodowej Dworowski został porzewodniczącym, a na wójta wybrano Józefa Zabielskiego. Po nim wójtem był Stanisław Wierzchoń. W 1946 r. powstała spółdzielnia rolniczo-handlowa Związek Samopomocy Chłopskiej. Szkoła uruchomiona została w 1946 r. (pierwsza kierowniczka i organizatorka była Danuta Wołejko, później kierownikiem był Jerzy Lewandowski). W 1966 r. szkoła przeniosła się do nowego budynku.
W 1983 r. we wsi były gospodarstwa indywidualne (55 – obejmowały 662 ha) oraz PGR. W tym czasie było 47 budynków mieszkalnych z 314 mieszkańcami. W 1983 r. we wsi hodowano 449 sztuk bydła (w tym 278 krów), 303 sztuki trzody chlewnej, 32 konie i 6 owiec. W tym czasie we wsi była szkoła podstawowa, przedszkole z 18 dziećmi, klub, punkt biblioteczny, sklep spożywczy, sklep przemysłowy, młyn, zakład wyposażenia sprzętu rolniczego. W PGR Sokolnica było 9 budynków mieszkalnych z 94 osobami.
Zabytki
Kościół parafialny pw. św. Anny jest budowlą gotycką, ceglaną (cegła układana w wiązania wendyjskie i polskie), salową, wzniesioną po połowie XIV w., wnętrze jest kryte stropem. Prezbiterium jest wydzielone. Wieża, od strony zachodniej, pochodzi z końca XIV w. (z cegły ułożonej w wiązania polskie, trójkondygnacyjna, z dachem siodłowym), zakrystia powstała w 1892 r. na miejscu starszej, rozebranej w 1890 r. Ozdobą kościoła jest szczyt wschodni, bogato rozczłonkowany bielonymi blendami i ukośnie ustawionymi filarkami oraz i szczyty wieży. Nową zakrystię od strony północnej dobudowano w XVII w. (w miejscu starej). Obok wejścia wmurowane były żelazne dyby. W 1896 przeprowadzono prace restauratorskie, w czasie których odsłonięto malowidła gotyckie z ok. 1500 r. Zostały one ponownie zakryte tynkiem. W latach 1525–1945 świątynia, jak inne na terenie dawnych Prus Książęcych, była ewangelicka. Z czasów przedreformacyjnych zachował się gotycki rzeźbiony tryptyk z około 1420-1430 r. Były też relikty innych ołtarzy, lecz niestety zaginęły. Na ścianach odkryto 1896 relikty późnogotyckich malowideł z postaciami apostołów. W 1945 r. kościół przejęli katolicy. Ołtarz główny wzniesiono 1681 z fundacji rodów Kreytzenów i Kanitzów, wtedy też powstała ambona. Zwraca uwagę płyta nagrobna Jerzego Kanitza zmarłego 1687. W ścianie znajduje się wmurowana płyta nagrobna pułkownika Jerzego Kanitza (zm. 1681, był teściem Fryderyka Kreytzena). Uwidoczniona jest płaskorzeźba, przedstawiająca zmarłego. Na ścianie południowej zawieszono gotycki tryptyk z ok. 1420-1430[8].
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 126210
- ↑ Wieś Sokolica w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-12-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1172 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 122
- ↑ Friedwald Moeller, Altpreußisches evangelisches Pfarrerbuch von der Reformation bis zur Vertreibung im Jahre 1945, Hamburg, 1968, Seite 36 bis 37.
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 193
Bibliografia
- Jerzy Domasłowski, Sokolica i Łabędnik, „Posłaniec Warmiński”, R. 3, 1984, nr 23, s. 8.
- Rzempołuch A., 1993. Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wyd. „Remix”, Olsztyn.
- Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, ISBN 83-7002-239-1.
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom II. Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 1999, ISBN 83-912605-0-X.