Socjalistyczna Partia Ukrainy
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Lider |
Wiktor Zaika[1] |
| Data założenia |
26 października 1991 |
| Data rozwiązania |
15 czerwca 2022 |
| Ideologia polityczna | |
| Członkostwo międzynarodowe |
Międzynarodówka Socjalistyczna (2003-2011) |
| Barwy | |
| Strona internetowa | |
Socjalistyczna Partia Ukrainy (ukr. Соціалістична партія України) – ukraińska lewicowa partia polityczna będąca jedną z najstarszych formacji politycznych w tym kraju. Została utworzona przez byłych członków Komunistycznej Partii Ukrainy pod koniec 1991 roku[2]. Była reprezentowana w Radzie Najwyższej Ukrainy w latach 1994–2007 i w tym czasie była trzecią i czwartą pod względem wielkości partią polityczną w ukraińskim parlamencie[3]. Od 2007 roku uzyskiwała marginalne wyniki wyborcze na Ukrainie[4]. Po rosyjskiej agresji na Ukrainę została zawieszona, a następnie zakazana decyzją sądu z dnia 15 czerwca 2022 roku[5].
Historia
Geneza
Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę w 1991 roku Łeonid Krawczuk jako przewodniczący Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR, wprowadził 30 sierpnia 1991 roku zakaz działalności partii komunistycznych[2]. Cztery dni po delegalizacji, Ołeksandr Moroz wezwał komunistów do stworzenia nowej lewicowej siły politycznej[2]. Zjazd założycielski odbył się w Kijowie 26 października 1991 roku, a pierwszym liderem został Moroz[2].
19 czerwca 1993 roku w Doniecku odbył się zjazd założycielski odrodzonej Komunistycznej Partii Ukrainy, w efekcie czego wielu komunistów odeszło z Partii Socjalistycznej. Mimo to podczas wyborów prezydenckich na Ukrainie w 1994 roku, lider socjalistów Ołeksandr Moroz był wspierany także przez Partię Komunistyczną[3].
Wybory parlamentarne w 1994 roku
W wyborach parlamentarnych Socjalistyczna Partia Ukriany uzyskała 14 mandatów[6]. W maju 1994 roku Ołeksandr Moroz został przewodniczącym Rady Najwyższej Ukrainy[3]. W październiku 1995 roku doszło do rozłamu w partii, gdzie część członków na czele z Nataliją Witrenko stworzyła następnie w kwietniu 1996 roku bardziej radykalną Postępową Partię Socjalistyczną Ukrainy[2].
Wybory parlamentarne w 1998 roku
Partia w wyborach parlamentarnych w 1998 roku wystartowała w bloku wyborcznym z Partią Ludową Ukrainy[7]. Blok wyborczy zdobył poparcie 8,55% głosów i w sumie 34 mandaty w parlamencie Ukrainy[2]. W 1999 roku wystawiła swojego kandydata w wyborach prezydenckich Ołeksandra Moroza, który zajął ostatecznie trzecie miejsce z poparciem 11,3% głosów w pierwszej turze. Po wyborach grupa byłych członków Socjalistycznej Partii Ukrainy będących w opozycji do Ołeksandra Moroza, założyła w 2000 roku Partię Sprawiedliwości[2].
Wybory parlamentarne w 2002 roku
W kolejnych latach partia była mocno zaanagażowana w kampanię protestacyjną Ukraina bez Kuczmy[3]. W wyborach z 2002 roku uzyskano poparcie 6,9% głosów i 24 mandaty w Radzie Najwyższej Ukrainy. Socjaliści byli aktywnymi uczestnikami pomarańczowej rewolucji. Byli również członkiem koalicji w pierwszym rządzie Julii Tymoszenko i rządzie Jurija Jechanurowa. W wyborach prezydenckich w 2004 roku, które przerodziły się w pomarańczową rewolucję, Moroz przekazał swoje poparcie Wiktorowi Juszczence[3].
Wybory parlamentarne w 2006 roku
W wyborach parlamentarnych w 2006 roku partia uzyskała wynik 5,69% głosów i wprowadziła 33 deputowanych do Rady Najwyższej. Początkowo socjaliści tworzyli „pomarańczową koalicję” z Naszą Ukrainą i Blokiem Julii Tymoszenko. Porozumienie to rozpadło się jednak, kiedy 6 lipca Ołeksandr Moroz został przewodniczącym Rady Najwyższej z poparciem prorosyjskiej Partii Regionów. Z tego powodu z partii odszedł sekretarz rady politycznej Socjalistycznej Partii Ukrainy Josyp Winski. Ostatecznie, 4 sierpnia powstał rząd Wiktora Janukowycza popierany przez socjalistów, komunistów i Partię Regionów[3]. Prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko rozwiązał parlament 2 kwietnia 2007 roku, gdyż uznał działania rządu podczas ukraińskiego kryzysu politycznego za nielegalne[8].
Wybory parlamentarne w 2007 roku
W wyborach w 2007 partia nie przekroczyła 3% progu wyborczego i jej lider, Ołeksandr Moroz, znalazł się poza parlamentem. Doprowadziło to do odejścia z partii wielu jej członków, którzy następnie założyli Związek Lewicowców[3]. W lipcu 2010 roku lider socjalistów, Moroz został po raz pierwszy w historii partii zastąpiony przez Wasyla Cuszkę na stanowisku przewodniczącego[9]. Ołeksandr Moroz stał się jednak ponownie liderem partii w sierpniu 2011 roku[10].
Wybory parlamentarne w 2012 roku i ostatnie lata
W kwietniu 2012 roku liderem partii został Petro Ustenko, zastępując Ołeksandra Moroza[11]. W wyborach parlamentarnych socjaliści uzyskali 0,46% głosów i nie uzyskali żadnych mandatów[12]. W 2014 roku partia nie brała udziału w wyborach parlamentarnych. Do czerwca 2019 roku liderem partii był Illa Kywa, który dołączył następnie do Opozycyjnej Platformy – Za Życie[13]. W 2022 roku po rosyjskiej agresji na Ukrainę została zawieszona przez Radę Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy. 15 czerwca 2022 roku partia została zakazana przez ukraiński Sąd Apelacyjny, a majątek partii przeszedł na własność państwa[14].
Poparcie w wyborach
| Wybory | Poparcie (lista krajowa) | Zmiana punktów procentowych | Lista krajowa | Zmiana | Okręgi jednomandatowe | Zmiana | Suma |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1994 | 3,72% | – | 0 | – | 14 | – | 14 |
| 1998[15] | 8,6% |  4,88
|
29 | 29
|
5 |  9
|
34 |
| 2002 | 6,87% | 1,73
|
20 | 9
|
3 | 2
|
23 |
| 2006[16] | 5,69% | 1,18
|
33 | 10
|
– | – | 33 |
| 2007[16] | 2,86% | 2,83
|
0 | 33
|
– | – | 0 |
| 2012[16] | 0,5% | 2,36
|
0 | 0
|
– | – | 0 |
| Wybory | Kandydat | Głosowanie | Poparcie | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 1994 | Ołeksandr Moroz | I tura | 13.33% | Kandydat nie przeszedł do II tury. |
| 1999 | Ołeksandr Moroz | I tura | 11,29% | Kandydat nie przeszedł do II tury. |
| 2004 | Ołeksandr Moroz | I tura | 5,81% | Kandydat nie przeszedł do II tury. |
| 2010 | Ołeksandr Moroz | I tura | 0,38% | Kandydat nie przeszedł do II tury. |
| 2014 | Olha Bohomołeć | I tura | 1,9% | Kandydat nie przeszedł do II tury. |
| 2019 | Illia Kyva | I tura | 0,3% | Kandydat nie przeszedł do II tury. |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Oficjalny lider partii w momencie delegalizacji (do 2022).
- ↑ a b c d e f g УКРАЇНА ПАРТІЙНА. ЧАСТИНА V. СОЦІАЛІСТИЧНА ПАРТІЯ УКРАЇНИ. zn.ua, 2002-03-07.
- ↑ a b c d e f g Социалистическая партия Украины. file.liga.net, 2012-09-21.
- ↑ Социалистическая партия Украины. file.liga.net, 2012-09-21. [dostęp 2022-06-22]. (ros.).
- ↑ The court banned the Socialist Party of Ukraine. babel.ua, 15 czerwca 2022. [dostęp 2022-06-22]. (ang.).
- ↑ Richard Crampton: Atlas of Eastern Europe in the Twentieth Century. Routledge, 1997. ISBN 978-0-415-16461-0.
- ↑ Соціалістична партія України. sd.net.ua, 2009-09-04.
- ↑ Q&A: Ukrainian parliamentary poll. bbc.co.uk, 2007-10-01.
- ↑ Economy minister appointed Socialist Party head. kyivpost.com, 2010-07-26.
- ↑ Oleksandr Moroz elected Chairman of Socialist Party of Ukraine. www.nrcu.gov.ua, 2011-08-11.
- ↑ Petro Ustenko heads Socialist Party of Ukraine. kyivpost.com, 2012-04-30.
- ↑ Вибори народних депутатів України 28 жовтня 2012 року. cvk.gov.ua, 2012-10-30.
- ↑ Кива пішов із посади голови СПУ – балотуватиметься в Раду від платформи „За життя” Бойка й Медведчука. espreso.tv, 2019-06-07.
- ↑ Суд заборонив Соціалістичну партію України. pravda.com.ua, 2022-06-15.
- ↑ W ramach koalicji Blok Socjalistycznej Partii Ukrainy i Chłopskiej Partii Ukrainy.
- ↑ a b c W wyborach zrezygnowano z okręgów jednomandatowych.