Skala durowa
Skala durowa (z łac. durus – twardy), zwana też majorową (z łac. maior – większy, odnosi się do tercji wielkiej zawartej między I a III stopniem skali[1]) – siedmiostopniowa skala z charakterystycznym półtonem między stopniami III i IV oraz VII i VIII[2] (stanowiącym powtórzenie I stopnia o oktawę wyżej). Uznaje się, że skala durowa i utwory na niej oparte mają radosne brzmienie[1]. Tożsama co do sposobu organizacji materiału dźwiękowego jest skala hypolidyjska kościelna[3].
Odmiany skal majorowych
Skala majorowa naturalna
Skala majorowa naturalna (dur naturalny) to taka skala majorowa, w której sekundy małe (półtony) zawarte są tylko pomiędzy stopniami III–IV i VII–VIII[2]. Pomiędzy pozostałymi stopniami skali występują sekundy wielkie (całe tony). Zbudowana jest z dwóch tetrachordów doryckich.
Posłuchaj skali majorowej naturalnej: ⓘwstępującej ⓘzstępującej |
Skala majorowa harmoniczna
Skala majorowa harmoniczna (major harmoniczny, dur harmoniczny, dur-moll) to taka skala majorowa, w której sekunda mała zawarta jest pomiędzy stopniami III–IV, V–VI (dzięki obniżeniu stopnia VI) i VII–VIII. Pomiędzy stopniami VI–VII występuje interwał sekundy zwiększonej, a między pozostałymi stopniami sekundy wielkie. Podsumowując, jest to skala majorowa naturalna z obniżonym VI stopniem[4].
Posłuchaj skali majorowej harmonicznej: ⓘwstępującej ⓘzstępującej |
Skala majorowa miękka
Skala majorowa miękka to taka skala majorowa, w której sekunda mała zawarta jest pomiędzy stopniami III i IV oraz V i VI[5]. Pomiędzy pozostałymi stopniami występują sekundy wielkie. Upraszczając, jest to skala majorowa naturalna z obniżonymi stopniami VI i VII. Obniżenie VII stopnia powoduje, że ta odmiana nie brzmi już tak durowo jak wyżej wymienione (stąd też alternatywna nazwa dur-moll).
Posłuchaj skali majorowej miękkiej: ⓘwstępującej ⓘzstępującej |
Skala chromatyczna majorowa
Skala chromatyczna majorowa to skala dwunastostopniowa oparta na skali majorowej naturalnej. Powstaje ona przez dodanie między sekundy wielkie dodatkowego dźwięku[6]. W efekcie taka skala jest zbudowana z samych półtonów (sekund małych lub prym zwiększonych). Ze względu na notację skal chromatycznych majorowych rozróżnia się jej dwa rodzaje: regularną i nieregularną. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w obrębie każdego z wymienionych typów, w zależności od kierunku skali występuje inny układ interwałów.
Przyjęto jako zasadę stosowanie zmian chromatycznych w utworach według jednego z poniższych schematów.
r e g u l a r n y |
Skala regularna w kierunku wznoszącym: podwyższanie I, II, IV, V i VI stopnia w danej tonacji[6]. C-dur: c¹, cis¹, d¹, dis¹, e¹, f¹, fis¹, g¹, gis¹, a¹, ais¹, h¹, c² Skala regularna w kierunku opadającym: obniżenie stopni: VII, VI, V, III i II w danej tonacji. C-dur: c², h¹, b¹, a¹, as¹, g¹, ges¹, f¹, e¹, es¹, d¹, des¹, c¹ |
---|---|
n i e r e g u l a r n y |
Skala nieregularna w kierunku wznoszącym: podwyższanie I, II, IV, V i obniżenie VII stopnia w danej tonacji[6]. C-dur: c¹, cis¹, d¹, dis¹, e¹, f¹, fis¹, g¹, gis¹, a¹, b¹, h¹, c² Skala nieregularna w kierunku opadającym: obniżenie VII, VI, III i II oraz podwyższenie IV stopnia w danej tonacji. C-dur: c², h¹, b¹, a¹, as¹, g, fis¹, f¹, e¹, es¹, d¹, des¹, c¹ |
Określanie tonacji durowych
Tryb (durowy lub molowy) określa się analizując przebieg utworu (tonalnego). Znaki przykluczowe jednoznacznie wskazują na to, w której tonacji utrzymany jest utwór.
Budowanie gam durowych
Budowanie gam durowych należy rozumieć jako ułożenie określonych interwałów w konkretnej kolejności, poczynając od dźwięku tonicznego. Stosuje się znaki przykluczowe właściwe dla danej tonacji.
- Aby uzyskać odmianę gamy durowej, wszelkie zmiany chromatyczne (obniżenia, podwyższenia poszczególnych stopni) realizuje się notując je znakami przygodnymi.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Majorowa (durowa) skala. [w:] Muzykoteka Szkolna [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny. [dostęp 2016-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-14)].
- ↑ a b Franciszek Wesołowski , Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 112, ISBN 83-224-0250-3 .
- ↑ Franciszek Wesołowski , Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 143, ISBN 83-224-0250-3 .
- ↑ Franciszek Wesołowski , Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 101, ISBN 83-224-0250-3 .
- ↑ Skala durowa miękka a skala miksolidyjska. gitarzysci.pl Forum Gitarowe. [dostęp 2020-02-12].
- ↑ a b c Franciszek Wesołowski , Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 102, ISBN 83-224-0250-3 .