Sicz Poleska

Поліська Січ

Pododdział Siczy Poleskiej w Olewsku, jesień 1941 roku
Historia
Sformowanie	1940
Rozformowanie	1944
Tradycje
Rodowód	Armia Czynna Ukraińskiej Republiki Ludowej
Dowódcy
Pierwszy	Taras Boroweć
Ostatni	Taras Boroweć
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	lądowe
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej na Emigracji

Sicz Poleska (ukr. Поліська Січ) – ukraińska konspiracyjna formacja zbrojna podczas II wojny światowej, istniejąca w okresie jesień 1940 – wrzesień 1943. W latach 1942–1943 organizacja przejściowo nosiła nazwę Ukraińska Powstańcza Armia (tzw. Pierwsza UPA), a od sierpnia 1943 roku Ukraińska Armia Ludowo-Rewolucyjna.

Od jesieni 1940 na okupowanym przez Sowietów Wołyniu (powiaty kostopolski i sarneński) na polecenie Andrija Liwickiego, prezydenta Ukraińskiej Republiki Ludowej na uchodźstwie, Taras Boroweć, (ps. Taras Bulba), były działacz ruchu petlurowskiego rozpoczął organizację ukraińskiej konspiracji antysowieckiej^[1] i pojawiły się pierwsze oddziały partyzanckie tej konspiracji.

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941, uaktywniły się jako tzw. Sicz Poleska. Początkowo atakowały wycofujące się oddziały Armii Czerwonej i uciekających funkcjonariuszy partyjnych wraz z rodzinami. Z tego względu były czasowo tolerowane przez Niemców, ale jako formacja quasi-policyjna, a nie zalążek ukraińskiej armii, jak projektował Bulba-Boroweć.

Jednakże już 16 listopada 1941 niemieckie władze okupacyjne cofnęły uznanie dla oddziałów Siczy Poleskiej. W rezultacie część Ukraińców złożyła broń, zaś pozostali rozeszli się do domów, zabierając broń ze sobą. Ich przywódca, w obawie przed aresztowaniem przez Niemców, ukrył się wraz z kilkunastoma współpracownikami, mianował się głównym ukraińskim atamanem i rozpoczął działalność podziemną, organizując na nowo zbrojne formacje partyzanckie. W jego sztabie główne funkcje obsadzali b. oficerowie Ukraińskiej Republiki Ludowej. Nawiązał też współpracę z odłamem Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) kierowanym przez Andrija Melnyka (melnykowcy), który skierował do siczowców swoich doradców. W 1942, T. Bulba-Boroweć swoje oddziały nazwał Ukraińską Powstańczą Armią, nawiązując w ten sposób do nazwy antysowieckiej partyzantki URL z lat 20. XX wieku, która walczyła po wojnie polsko-bolszewickiej na wschodniej Ukrainie^[2].

Organami prasowymi siczowców były pisma: „Hajdamaka” i „Oborona Ukrajiny”. UPA T. Bulby-Borowcia działała na stosunkowo niewielkim obszarze Wołynia i Polesia Wołyńskiego, tj. powiatach sarneńskim, kostopolskim i północnej części rówieńskiego. Głównym jej zadaniem było zwalczanie partyzantki sowieckiej.

W sierpniu 1943, większość ich oddziałów została siłą przyłączona do formacji tworzonych przez odłam OUN Stepana Bandery, który zresztą przyjął dla nich dotychczasową nazwę siczowców – Ukraińska Powstańcza Armia. W tej sytuacji Taras Bulba-Boroweć przemianował resztki swojej organizacji na Ukraińską Armię Ludowo-Rewolucyjną (UNRA), ale już miesiąc później, po ataku banderowców na jej sztab, uległa ona rozproszeniu. Sam Bulba-Boroweć został podstępem aresztowany przez Niemców i umieszczony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen (w tzw. Zellenbau - oddziale dla specjalnych więźniów).

UPA Bulby-Borowcia uznawała zwierzchnictwo prezydenta Ukraińskiej Republiki Ludowej na wygnaniu Andrija Liwickiego. Jej politycznym skrzydłem była Ukraińska Partia Ludowo-Demokratyczna, współtworzona przez secesjonistów z OUN pod wodzą Iwana Mitryngi. Siczowcy głosili radykalizm społeczny w stylu rewolucji bolszewickiej. Potępiali dyktatorskie zapędy OUN, reprezentując też bardziej umiarkowane stanowisko wobec mniejszości narodowych; Taras Bulba-Boroweć otwarcie potępiał masakry ludności polskiej organizowane przez banderowców (dwa listy otwarte do przywódców odłamu banderowskiego OUN).

Struktura Siczy Poleskiej wyglądała następująco. Największymi jednostkami było 5 tzw. latających brygad, które dzieliły się na sotnie (liczące co najmniej 100 ludzi). Te były podzielone na małe, ruchliwe, operacyjne grupy, liczące po 5-10 partyzantów.

Sicz Poleska dzieliła się na:

• kureń garnizonowy w Olewsku,
• kureń olewski (lotny),
• kureń ludwipolski,
• kureń rokitnowski,
• oddziały milicji.

• Władysław Filar, Wołyń 1939-1944, Toruń 2003.
• Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej. Warszawa 1993, Wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, ISBN 83-01-11126-7.

• Artykuł dot. stosunków polsko-ukraińskich na Wołyniu podczas II wojny światowej, w tym krótka historia Siczy Poleskiej. historia.gildia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-28)].
• Ukraińskie formacje zbrojne podczas II wojny światowej, w tym Sicz Poleska. wojnawp.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-17)].
• Encyclopedia of Ukraine