Sekunda
| Układ | |
|---|---|
| Wymiar |
|
| Jednostka | |
| Typowe symbole wielkości |
t, T, τ |
| w jednostkach SI |
podstawowa |
| w jednostkach CGS |
podstawowa |
| Pochodzenie nazwy |
łac. pars minuta secunda – druga mała część |
![{\displaystyle \mathrm {[s]} }](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/2e43d8d9cea3098c4ea28db966c7aed2b5459297)
Sekunda, oznaczenie s, skrót sek. – jednostka czasu, jednostka podstawowa większości układów jednostek miar np. SI, MKS, CGS. Obecnie oznaczana s[1], niegdyś sek.[2]
Jest to czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania odpowiadającego przejściu między dwoma poziomami F = 3 i F = 4 struktury nadsubtelnej stanu podstawowego[2] S1/2 atomu cezu 133Cs (powyższa definicja odnosi się do atomu cezu w spoczynku w temperaturze 0 K)[3]. Definicja ta, obowiązująca od 1967 r., została ustalona przez XIII Generalną Konferencję Miar. Poprzednio sekundę definiowano jako:
- 1/31 556 925,9747 część roku zwrotnikowego 1900[4][5] (XI Generalna Konferencja Miar z 1960 r.);
- 1/86400 część doby (do 1960 r.)[6][7].
Termin sekunda pochodzi od łacińskiego wyrażenia pars minuta secunda – druga mała część.
Określenie sekunda jest stosowane także jako miara kąta i interwał muzyczny. W zapisie czasem oznaczana jest znakiem bis (U+2033).
Nowa definicja
Podczas 26. Generalnej Konferencji Miar[8] przyjęta została nowa definicja sekundy. Sekunda, oznaczenie s, jest to jednostka czasu w SI. Jest ona zdefiniowana poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej częstotliwości drgań cezu[5] ∆νCs, to jest częstotliwości nadsubtelnego przejścia w atomach cezu 133 w niezaburzonym stanie podstawowym, wynoszącej 9 192 631 770, wyrażonej w jednostce Hz, która jest równa s-1[9].
Wielokrotności i podwielokrotności sekundy (wyróżniono najczęściej używane):
| Wielokrotności | Podwielokrotności | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mnożnik | Nazwa | Symbol | Mnożnik | Nazwa | Symbol | |
| 100 | sekunda | s | ||||
| 101 | dekasekunda | das | 10–1 | decysekunda | ds | |
| 102 | hektosekunda | hs | 10–2 | centysekunda | cs | |
| 103 | kilosekunda | ks | 10–3 | milisekunda | ms | |
| 106 | megasekunda | Ms | 10–6 | mikrosekunda | µs | |
| 109 | gigasekunda | Gs | 10–9 | nanosekunda | ns | |
| 1012 | terasekunda | Ts | 10–12 | pikosekunda | ps | |
| 1015 | petasekunda | Ps | 10–15 | femtosekunda | fs | |
| 1018 | eksasekunda | Es | 10–18 | attosekunda | as | |
| 1021 | zettasekunda | Zs | 10–21 | zeptosekunda | zs | |
| 1024 | jottasekunda | Ys | 10–24 | joktosekunda | ys | |
W praktyce używa się tylko niektórych podwielokrotności jednostki, ponieważ wielokrotności jako mało naturalne zastępowane są innymi, choć nienależącymi do układu SI, ale za to łatwiejszymi do wyobrażenia, takimi jak minuta, godzina, doba, tydzień, miesiąc, rok itd. Jedna z wielokrotności SI – gigasekunda – mogłaby prowadzić do nieporozumień, ponieważ jej skrót jest identyczny z jednostką indukcji magnetycznej Gs układu CGS (podobnie: ps jako pikosekunda lub parsek).
Wielokrotności sekundy
- 1 dekasekunda to 10 sekund.
- 1 hektosekunda to 1 minuta i 40 sekund.
- 1 kilosekunda to 16 minut i 40 sekund.
- 3,6 kilosekund to 1 godzina.
- 10 kilosekund to ok. 2 godziny i 50 minut.
- 100 kilosekund to ok. 1 dzień i 4 godziny.
- 1 megasekunda to ok. 11 dni i 14 godzin.
- 10 megasekund to ok. 3 miesiące i 26 dni.
- 100 megasekund to ok. 3 lata i 2 miesiące.
- 1 gigasekunda to ok. 31 lat i 8 miesięcy.
- 10 gigasekund to ok. 3 wieki.
- 100 gigasekund to ok. 3 tysiąclecia.
- 1 terasekunda to ok. 31 tysiącleci.
- 1 petasekunda to ok. 31 688 tysiącleci.
- 1 eksasekunda to ok. 31 688 087 tysiącleci.
- 1 zettasekunda to ok. 31 688 087 814 tysiącleci.
- 1 jottasekunda to ok. 31 688 087 814 029 tysiącleci.[10]
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024).
- ↑ a b Mirosław Szymczak (red.), Słownik ortograficzny języka polskiego PWN wraz z zasadami pisowni i interpunkcji, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11882-2, s. 721
- ↑ Oficjalna definicja BIPM
- ↑ sekunda, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-28].
- ↑ a b Jan Flis: Szkolny słownik geograficzny. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985, s. 25. ISBN 83-02-00870-2. OCLC 37645138.
- ↑ BIPM - second. www.bipm.org. [dostęp 2018-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-25)].
- ↑ Base unit definitions: Second. physics.nist.gov. [dostęp 2018-02-22].
- ↑ BIPM: Rezolucja 26. Generalnej Konferencji Miar. www.bipm.org. [dostęp 2019-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)].
- ↑ Główny Urząd Miar: Streszczenie broszury SI. www.gum.gov.pl. [dostęp 2019-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-13)].
- ↑ Perełki oprogramowania WNT, W-wa 1992, 2001,2008, ISBN 978-83-204-3337-1 (tytuł oryginału Programming Pearls (2nd Edition), ISBN 0-201-65788-0)
Linki zewnętrzne
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024).
John Kitching, Who decides how long a second is?, kanał TED-Ed na YouTube, 19 stycznia 2021 [dostęp 2024-08-22].
| jednostki podstawowe |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostki pochodne z osobnymi nazwami |
| ||||||
| inne jednostki pochodne |
| ||||||
| przedrostki (prefiksy) |
| ||||||
| przepisy i instytucje |
| ||||||
| powiązane nauki |
