Schorzenia morzyskowe (schorzenia kolkowe, morzysko) – grupa około 30 różnych, choć zbliżonych etiologicznie i patogenetycznie jednostek chorobowych występujących u koni. Wszystkie są następstwem zaburzeń w przewodzie pokarmowym. Towarzyszy im ból, ujawniający się niepokojem zwierzęcia. Morzysko może mieć różne nasilenie – od bólu niezbyt silnego i szybko przemijającego, aż po ból ostry, kończący się śmiercią konia.

Morzyska powodowane są różnymi czynnikami. Niektóre wynikają z nieprawidłowego utrzymania konia; inne bywają zupełnie niezależne od człowieka. Do najważniejszych przyczyn należą:

• Nieprawidłowy stan uzębienia konia (nierównomierne ścieranie pozostawione bez interwencji) – źle strawiona pasza zakłóca ruchy jelit;
• Nadmierne osłabienie, wyczerpanie oraz podekscytowanie konia mogące doprowadzić do zaburzeń perystaltyki jelit;
• Spożywanie zbyt dużej ilości soczystej zielonej paszy powodujące nadmierną produkcję gazów w układzie pokarmowym na skutek fermentacji;
• Spożywanie pęczniejącego ziarna lub innych pęczniejących pokarmów, które może spowodować ostre rozszerzenie żołądka;
• Zaniedbanie regularnego odrobaczania konia – larwy pasożytów mogą powodować tętniaki arterii, skutkujące zablokowaniem dopływu krwi i obumarciem fragmentu przewodu pokarmowego; ^[1]
• Karmienie i pojenie konia w nieodpowiednim czasie, np. natychmiast po wyczerpującej pracy;
• Skarmianie paszy zepsutej – przegniłej, spleśniałej, skwaśniałej, zmarzniętej, zakurzonej, zanieczyszczonej piaskiem lub ziemią;
• Podawanie mokrej lub zagrzanej zielonki;
• Pozostawianie zgrzanego konia w przeciągu i na zimnie.^[2]

Warto pamiętać, że budowa przewodu pokarmowego konia uniemożliwia oczyszczanie żołądka przez wymiotowanie, co zapobiegałoby groźniejszym powikłaniom^[3][4].

Objawy morzyska u koni są zróżnicowane, zależą od natężenia bólu oraz długości trwania schorzenia. Przy wstępnym rozpoznaniu objawów ważna jest znajomość typowego zachowania danego konia. Do najczęstszych objawów należą:

• nerwowość, osowiały wygląd,
• grzebanie nogą o podłoże, kopanie
• oglądanie się na słabizny (tylną część ciała),
• stanie na sztywno wyprostowanych nogach,
• pocenie się pomimo braku ruchu,
• częste kładzenie lub tarzanie się,
• zaparcie lub rzadki kał.^[1]

Jeśli u konia występują więcej niż dwa z wymienionych wyżej objawów, należy niezwłocznie wezwać lekarza weterynarii. Na podstawie wyników badań, lekarz decyduje o rodzaju leczenia – farmakologicznego lub chirurgicznego. W przypadkach cięższych, gdy potrzebny jest zabieg chirurgiczny, czas jest najważniejszym czynnikiem powodzenia leczenia. ^[1]

Do schorzeń morzyskowych zaliczamy:

• Ostra rozstrzeń żołądka;
• Nieżytowy skurcz jelit;
• Wzdęcie jelita cienkiego;
• Niedrożność jelita ślepego;
• Niedrożność jelita cienkiego;
• Niedrożność okrężnicy dużej;
• Niedrożność okrężnicy małej;
• Zakrzep i zator tętnicy krezkowej;
• Przemieszczenie jelit;
• Zapalenie okrężnicy;
• Choroba wrzodowa.

• Vetopedia – Postępowanie diagnostyczne w schorzeniach kolkowych