Schizma Focjusza – schizma między Kościołem łacińskim a Patriarchatem konstantynopolitańskim. Rozłam obejmował większą część sprawowania urzędu przez patriarchę Focjusza, dlatego bywa określany jego imieniem. Przyczyną schizmy były przede wszystkim kwestie jurysdykcyjne, ale również teologiczne.

Focjusz otrzymał urząd patriarchy Konstantynopola w burzliwych okolicznościach. W 858 cesarz Bardas, rządzący w imieniu małoletniego Michała III Metystesa pozbawił urzędu patriarchę Ignacego I, który miał zatarg z rodziną cesarską. W chwil wyznaczenia na urząd Focjusz był laikiem, dlatego w ciągu tygodnia od wyboru otrzymał święcenia i w Boże Narodzenie objął swój urząd, o czym poinformował papieża Mikołaja I.

Papież znając okoliczności wyboru Focjusza na patriarchę wysłał do Konstantynopola swoich legatów, którzy mieli stwierdzić, który z biskupów ma prawo do sprawowania urzędu; Ignacy czy Focjusz. Jednak ci zostali przekupieni, i mimo że była to nieprawda, opowiedzieli się po stronie Focjusza. Co więcej, Focjusz sam napisał list do Papieża, w którym informował, jakoby Ignacy sam złożył urząd, kiedy tak naprawdę Bardas, rządzący w imieniu małoletniego Michała III pozbawił go urzędu, gdyż ten napominał go, aby odstąpił od grzechu kazirodztwa ze swoją synową Eudocją, nie zgodził się zamknąć cesarzowej Teodory w klasztorze i uznać władzy Bardasa nad cesarstwem^[1].

W 867 Focjusz rozesłał list do pozostałych patriarchów informując o szerzącej się w Kościele zachodnim herezji Filioque (według biskupów wschodnich) i ogłosił, że ekskomunikował papieża. W tym samym roku na skutek zamachu bizantyjski tron objął Bazyli I Macedończyk. Nowy cesarz wypędził z Konstantynopola Focjusza, który był powiązany z poprzednim władcą i mógł stanowić zagrożenie polityczne. Patriarchą został ponownie Ignacy. W tym samym czasie zmarł papież Mikołaj, a jego następcą został Hadrian II.

Nowy papież i nowy cesarz zwołali w Konstantynopolu sobór, który miał ostatecznie rozwiązać sprawę Focjusza. Sobór rozpoczął się w 869 i jego głównym postanowieniem było potwierdzenie urzędu patriarchy dla Ignacego. Sobór odniósł się również do nauki o duszy, ale nie było to ściśle związane z nauczaniem Focjusza.

Zapanowała stabilizacja w relacjach Rzym – Konstantynopol. Ignacy uznał prymat papieża, a papież wsparł misję Cyryla i Metodego.

Po śmierci Ignacego, w 877 Focjusz ponownie objął urząd patriarchy Konstantynopola. W dwa lata później, w 879 Focjusz zwołał synod, na którym cofnął wydaną wcześniej ekskomunikę na papieża. W tym czasie biskupem Rzymu był Jan VIII.

• Michał I Cerulariusz
• Pentarchia
• Schizma akacjańska

• Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła. Stanisław Głowa, Ignacy Bieda. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1998. ISBN 83-7015-360-7. Brak numerów stron w książce