Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdzie
Sanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej

nr rej. - A/1162/23 z 29 marca 2023 (woj. śląskie)[1] - A-531/87 z 2 listopada 1987 (woj. bielskie)[2]
bazylika mniejsza kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Rychwałd
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Mikołaja w Rychwałdzie
bazylika mniejsza • nadający tytuł	od 2017 papież Franciszek
Wezwanie	św. Mikołaja
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	Matki Bożej Rychwałdzkiej
Historia Data poświęcenia 2 sierpnia 1756
Dane świątyni Wieża kościelna • liczba wież 2 Organy • liczba głosów • liczba manuałów 25 2
Położenie na mapie gminy Gilowice Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdzie Sanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej
Położenie na mapie Polski Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdzie Sanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej
Położenie na mapie województwa śląskiego Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdzie Sanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej
Położenie na mapie powiatu żywieckiego Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdzie Sanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej
49°41′48,96″N 19°16′13,91″E/49,696933 19,270531
Multimedia w Wikimedia Commons

Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdzie – sanktuarium maryjne położone w Rychwałdzie na Żywiecczyźnie. Obiekt kultu stanowi XV-wieczny obraz Matki Bożej nieznanego autorstwa podarowany miejscowej parafii w 1644, znajdujący się w bazylice mniejszej, która jest kościołem parafialnym parafii pod wezwaniem św. Mikołaja.

Samodzielną parafię w Rychwałdzie, należącym do najstarszych osad otaczających Żywiec, erygowano w roku 1472. W latach 40. XVI w. powstał tu z fundacji ówczesnego właściciela państwa żywieckiego, Mikołaja Komorowskiego, drewniany kościół konsekrowany w 1547 przez biskupa krakowskiego, Erazma Ciołka.

W 1644 Katarzyna z Komorowskich Grudzińska, właścicielka państwa ślemieńskiego, do którego Rychwałd trafił po podziale państwa żywieckiego w 1608 r., podarowała parafii w Rychwałdzie obraz Matki Bożej sprowadzony z majątku jej męża w Środzie Wielkopolskiej. Umieszczono go w bocznym ołtarzu.

W 1658 mąż Katarzyny, Piotr Samuel Grudziński, z wdzięczności za uzdrowienie ufundował ołtarz Matki Bożej Rychwałdzkiej. Dziesięć lat później, 22 października 1658 biskup krakowski Mikołaj Oborski dekretem uznał obraz za cudowny i polecił szerzenie jego kultu.

W związku z coraz większą liczbą przybywających pielgrzymów w połowie XVIII wieku postanowiono wybudować w Rychwałdzie nowy, większy kościół. Murowana barokowa świątynia pod wezwaniem św. Mikołaja wraz z monumentalnym ołtarzem głównym Matki Bożej Rychwałdzkiej została konsekrowana przez biskupa Franciszka Potkańskiego 2 sierpnia 1756 Stary drewniany kościół został przeniesiony do sąsiednich Gilowic, gdzie stoi do dziś.

 Osobny artykuł: Kościół św. Andrzeja Apostoła w Gilowicach.

W 1947 opiekę nad sanktuarium powierzono ojcom franciszkanom. W latach 1995–2000 wznieśli oni w sąsiedztwie kościoła Dom Edukacyjno-Formacyjny. Tradycją zapoczątkowaną w latach 70. XX wieku są odprawiane trzynastego dnia każdego miesiąca od maja do października nabożeństwa fatimskie. W 2014 przeprowadzono kompleksowy remont świątyni w zakresie renowacji elewacji, restauracji sgraffita, renowacji pokrycia dachowego i hełmów wieżowych^[3].

Barokowy kościół św. Mikołaja poświęcony w 1756 r. jest świątynia trzynawową z półkolisto zakończonym prezbiterium i dwoma masywnymi wieżami zamykającymi między sobą przedsionek. Elewacja zewnętrzna jest nad wyraz skromna, praktycznie pozbawiona zdobień; zupełnie inaczej prezentuje się pełne barokowego przepychu wnętrze kościoła.

Najcenniejszym elementem wystroju jest ołtarz główny w tzw. stylu regencji (przejściowym między barokiem i rokoko). Podobnie jak dwa ołtarze boczne w prezbiterium i ambona, jest dziełem Szymona Gogolczyka z Frydka. Ołtarze naw bocznych – Trójcy Świętej i Bractwa Szkaplerza Świętego – stworzyli odpowiednio: Urban Jurowski z Żywca i Grzegorz Lubiński z Cieszyna. W szafkach, wpuszczonych w filary nawy głównej, na uwagę zasługują rokokowe obrazy św. Mikołaja i św. Jadwigi.

Jedyną istotną zmianą wewnątrz kościoła była renowacja w latach 1930–1935, podczas której powstała nowa polichromia autorstwa Pawła Palki, obrazy boleści NMP na sklepieniu autorstwa Adolfa Hironia i witraże eucharystyczne w prezbiterium wykonane przez M. Romańczyka. W 1962 roku okna naw bocznych ozdobiły witraże projektu Reginy Rychłowskiej.

W sąsiedztwie kościoła znajdują się również: plebania z 1835 r. i Franciszkański Dom Edukacyjno-Formacyjny z 2000 r.

Uznany za cudowny obraz Matki Bożej Rychwałdzkiej, umieszczony w centralnej części ołtarza głównego, pochodzi z początku XV wieku i reprezentuje styl bizantyjski. Namalowany jest na lipowej desce, ma wymiary 91,5 × 113,5 cm. Na złotym tle występuje postać Matki Bożej, trzymająca na lewej ręce Dzieciątko Jezus, a prawą ręką je błogosławiąca.

Obraz był własnością magnackiej rodziny Grudzińskich, których majątki rozciągały się w rejonie Środy Wielkopolskiej. W 1640 r. za Piotra Samuela Grudzińskiego wyszła właścicielka państwa ślemieńskiego, Katarzyna Komorowska; obraz trafił do zamku w Ślemieniu. Cztery lata później (1644) został podarowany parafii w Rychwałdzie. Po uzdrowieniu Grudzińskiego pod wpływem modlitwy w rychwałdzkim kościele, magnat ufundował nowy ołtarz Matki Bożej Rychwałdzkiej, gdzie umieszczono obraz. Jego sława szybko się rozeszła i w 1658 r. biskupim dekretem uznano go za cudowny i polecono szerzenie jego kultu.

Dwukrotnie dokonano koronacji obrazu: w 1817 r. przez duchowieństwo ziemi żywieckiej, a w 1965 koronami papieskimi przez prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego i biskupa krakowskiego Karola Wojtyłę.

• 
  Ołtarz główny
• 
  Obraz Matki Bożej Rychwałdzkiej
• 
  Ołtarz boczny, ambona
• 
  Organy

• Zdzisław Gogola: Sanktuarium Matki Bożej Ziemi Żywieckiej w Rychwałdzie. Żywiec: Nakładem Urzędu Miejskiego w Żywcu, 1999. ISBN 83-912739-0-3. Brak numerów stron w książce

• Oficjalna strona franciszkanów z Rychwałdu