Sahak

Սահակ

Katolikos Ormian
Data urodzenia	354
Data śmierci	438/439
Katolikos Ormian
Okres sprawowania	384-427/428
Wyznanie	chrześcijańskie
Diakonat	do 384
Prezbiterat	do 384
Sakra biskupia	384
Wybór patriarchy	384
Multimedia w Wikimedia Commons

Sahak Wielki^[1] (Izaak; ur. 354, zm. 438^[2]) – arcybiskup królestwa Armenii w latach 384–427 lub 428, następnie od 431 do śmierci współzarządzający Kościołem w Persarmenii wspólnie z hierarchą syryjskim. Jeden z tłumaczy Biblii i literatury patrystycznej na język ormiański, święty Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego i Kościoła katolickiego, gdzie wspominany jest 6 lipca^[3].

Pochodził z dynastii ormiańskich katolikosów zapoczątkowanej przez Grzegorza Oświeciciela. Zgodnie z panującą w Armenii w IV-V w. tradycją odziedziczył urząd po zmarłym wiele lat wcześniej ojcu, Nersesie I, w 384^[4]. Odebrał staranne i wszechstronne wykształcenie, oprócz teologii zajmował się muzyką^[5].

Brał udział w opracowywaniu ormiańskiego przekładu Biblii (na podstawie Peszitty), następnie należał również do zespołu tłumaczy przekładających pisma Ojców Kościoła, dekrety soboru nicejskiego i Liturgię św. Bazylego Wielkiego, nazywaną w Armenii Liturgią św. Grzegorza Oświeciciela. Podobnie jak pozostali tłumacze, został przez Apostolski Kościół Armenii kanonizowany^[6]. Sahak patronował pracom Mesropa Masztoca nad tworzeniem alfabetu ormiańskiego. Opracowanie alfabetu miało sprzyjać utrwalaniu się chrześcijaństwa wśród Ormian^[5].

Samodzielne inicjatywy arcybiskupa zostały negatywnie przyjęte przez szacha Persji^[7]. W 428 arystokracja persarmeńska zwróciła się do szacha Bahrama V z prośbą o likwidację monarchii Arsacydów. Odtąd krajem rządzili książęta miejscowi pod nadzorem perskiego marzypana^[8]. Sahak, który bezskutecznie protestował przeciwko takiej decyzji i starał się powstrzymać konflikty wewnętrzne między rodami ormiańskimi, został usunięty z urzędu w 427 lub 428^[7][9].

Krótko po soborze efeskim (na którym nie było przedstawiciela ormiańskiego episkopatu) szach Bahram V zgodził się ponownie dopuścić go sprawowania urzędu wspólnie z metropolitą pochodzenia syryjskiego. Sahak musiał przed tym złożyć przysięgę, iż nie będzie popierał "herezji Greków" i pozostanie w jedności z Kościołem Syryjskim^[10]. Po zapoznaniu się z aktami soboru efeskiego skierował do patriarchy konstantynopolitańskiego Proklosa duchownych Leoncjusza i Habela z prośbą o wydanie opinii o nauczaniu Teodora z Mopsuestii. Proklos napisał wówczas skierowany do Ormian tomos, poświęcony naturze Jezusa. Pod jego wrażeniem Sahak zaprzestał popierania szkoły antiocheńskiej i wystąpił przeciwko metropolitom syryjskim, zaś do Konstantynopola skierował odpowiedź, w której naukę o "dwóch synach w Chrystusie" określił jako "żydowską". Zanim jednak konflikt ten przybrał na sile, Sahak zmarł^[11].

Był ostatnim żonatym hierarchą z dynastii biskupów zapoczątkowanej przez Grzegorza Oświeciciela^[2]. Jego wnuk Wardan Mamikonian w 451 stał na czele powstania Ormian sprzeciwiających się antychrześcijańskiej polityce szacha Jazdegerda II^[12].

• D. M. Lang, Armenia kolebka cywilizacji, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975
• K. Stopka, Armenia Christiana. Unionistyczna polityka Konstantynopola i Rzymu a tożsamość chrześcijaństwa ormiańskiego (IV-XV w.), Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2002, ISBN 83-88857-34-7