SZD-40 Halny
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja | |
| Załoga |
2 |
| Historia | |
| Data oblotu |
23 grudnia 1972 |
| Liczba egz. |
1 |
| Dane techniczne | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
20 m |
| Wydłużenie |
24,84 |
| Długość |
8,75 m |
| Wysokość |
1,74 m |
| Powierzchnia nośna |
16,11 m² |
| Profil skrzydła |
NACA 66 216 416 modyfikowany |
| Masa | |
| Własna |
410 kg |
| Użyteczna |
200 kg |
| Startowa |
610 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość minimalna |
61 km/h |
| Prędkość dopuszczalna |
240 km/h |
| Prędkość min. opadania |
0,59 m/s przy 85 km/h |
| Doskonałość maks. |
43 przy 100 km/h |
| Współczynnik obciążenia konstrukcji |
+5 / -2,5 g |
| Dane operacyjne | |
| Użytkownicy | |
| Polska | |
| Rzuty | |
| |
SZD-40 Halny – polski, dwumiejscowy szybowiec doświadczalny zaprojektowany w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Białej.
Historia
Klasa dwumiejscowych szybowców wyczynowych przez wiele lat nie była rozwijana, nastąpiło to dopiero pod koniec lat sześćdziesiątych. Pojawiły się nowe konstrukcje – włoski Caproni Vizzola A-21 „Calif” i niemiecki SB-10[1]. Polscy konstruktorzy obserwowali te prace i w 1971 r. w SZD przystąpiono do prac nad dwumiejscowym szybowcem doświadczalno-rekordowym oznaczonym SZD-40. Zespół konstruktorów pod kierunkiem Władysława Okarmusa poszukiwał rozwiązań pozwalających na wykorzystanie części istniejących już konstrukcji. Zakładano, że odciąży to prototypownie i powoli na zmniejszenie kosztów opracowania prototypów i późniejszej produkcji seryjnej[2].
Pierwsza koncepcja przewidywał przebudowę szybowca SZD-31 Zefir 4 na wersję dwumiejscową z miejscem pasażera usytuowanym za partią centralną płata. Projekt ten wymagał jednak zastosowania dodatkowego obciążenia w przodzie kadłuba i przekonstruowanie osłony kabiny, dlatego też został zarzucony[1].
Ostatecznie podjęto decyzję o dokonstruowaniu dwumiejscowego kadłuba do przekonstruowanego skrzydła Zefira 4 - zmodyfikowano profil, klapy i lotki oraz zwiększono rozpiętość do 20 m. Modyfikacja profilu skrzydła została przeprowadzona poprzez zmianę noska skrzydła oraz krawędzi spływu[1]. Wprowadzone zmiany spowodowały przekwalifikowanie szybowca do klasy specjalnej. W połączeniu z nowym kadłubem miało to dać szybowiec o nowoczesnej sylwetce i wysokich osiągach. W budowie kadłuba wykorzystano doświadczenia z pracy nad prototypem SZD-37 Jantar stosując podobne rozwiązania konstrukcyjne: laminatowy przód w partii zaskrzydłowej łączy się z duralową zbieżną rurą przechodzącą w metalowy statecznik kierunku[3]. Zmodernizowano podwozie główne poprzez zainstalowanie mechanizmu chowania koła głównego. Kabina została przedłużona, pierwsze miejsce zajmował pasażer, drugie pilot.
Prototyp, o znakach rejestracyjnych SP-2645, został oblatany przez pilota doświadczalnego Zdzisława Byloka w dniu 23 grudnia 1972 r.[4] Po zakończeniu prób fabrycznych przekazano „Halnego” do próbnej eksploatacji w Centrum Szybowcowym w Lesznie.
Ustanowiono na nim rekordy:
- 26.05.1977 r. - Adela Dankowska z pasażerką Ewą Jagiełło ustanowił rekord świata w przelocie docelowo-powrotnym - 580 km[5],
- 1.08.1978 r. - Adela Dankowska z pasażerką E. Gorzelak, ustanowiła rekord świata prędkości na trasie 100 km - 126,3 km/h,
- 2.06.1979 r. - Stanisław Witek z pasażerem J. Kochańczykiem ustanowił rekord Polski w prędkościowym przelocie docelowo-powrotnym 320 km - 108,6 km/h,
- 4.05.1980 r. - Adela Dankowska z pasażerką S. Piątek, przelot prędkościowy na trasie 500 km - 93,7 km/h,
- 14.05.1980 r. - Pelagia Majewska z pasażerką V. Malcher odległościowy przelot docelowo-powrotny - 617,43 km.
Szybowiec nie był produkowany seryjnie. Jedyny egzemplarz był wykorzystywany do początku lat 90. Obecnie, dzięki inicjatywie Witolda Nowaka z Aeroklubu Gliwickiego, został odrestaurowany i lata w gliwickim klubie muzealnych szybowców ze znakami rejestracyjnymi SP-2645.
Wolnonośny górnopłat o skrzydłach z wyraźnym skosem do przodu „kijankowym” kadłubie z miejscami dla pilota i pasażera w układzie tandem oraz z usterzeniami w układzie „T”.
Kadłub o konstrukcji mieszanej. Przód, mieszczący kabinę, wykonany z laminatu epoksydowego za skrzydłem przechodzi w stożkowaną rurę duralową zakończoną metalowym statecznikiem pionowym. Partia centralna kadłuba, do której mocowane są skrzydła, zbudowana jest na kratownicy wykonanej z rur stalowych. Kabina zakryta, osłonięta jednoczęściową osłoną. Zaczep do lotów na holu umiejscowiony pod fotelem w pierwszej kabinie.
Skrzydło dwudzielne o obrysie trapezowym, ze skosem ujemnym o konstrukcji drewnianej z pokryciem sklejkowym, o konstrukcji skorupowej, bezdźwigarowe. Do głównego zespołu doklejony jest w przedniej części wykonany ze sklejki nosek, a w części spływowej przymocowane są klapy i lotki o konstrukcji bezszczelinowej. Hamulce znajdują się na dolnej i górnej powierzchni skrzydła, a każdy zespół składa się z dwóch płyt i elastycznej (laminatowej) nakładki zamykającej. Hamulce, lotki i klapy są napędzane przy pomocy popychaczy.
Usterzenie wolnonośne w układzie T, spinane ze statecznikiem kierunku jednym poziomym sworzniem cylindrycznym. Wszystkie napędy sterów popychaczowe z wyjątkiem linkowych dla steru kierunku.
Wyposażenie: prędkościomierz PR-250s lub PR-400s, wysokościomierz W-12s lub W-10s, wariometr WRs-5 z kompensatorem WEC, wariometr WRs-30c, zakrętomierz EZS-3, busolę BS-1, radiostacja RS-6101, aparatura tlenowa SAT-5.
Podwozie jednotorowe złożone z chowanego koła głównego i stałego kółka ogonowego. Koło główne wyposażone w hamulec szczękowy, kółko ogonowe osłonięte owiewką.
Przypisy
- ↑ a b c d Władysław Okramus: SZD-40X „HALNY”. „Skrzydlata Polska”. 24/1973, s. 8-9, 17 czerwca 1973. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X.
- ↑ a b SZD-40 Halny. piotrp.de. [dostęp 2019-05-05].
- ↑ a b SZD-40 „Halny”, 1972. samolotypolskie.pl. [dostęp 2019-05-05].
- ↑ Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski, Polski przemysł lotniczy 1945 - 1973, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974, s. 129
- ↑ Ewa Jagiełło: Rekordowy lot. „Skrzydlata Polska”. 32/1977, s. 8-10, 07 sierpnia 1977. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X.
Bibliografia
- Skrzydlata Polska nr 24/1973.
- Jerzy Śmielkiewicz, SZD-40X "HALNY", Biuletyn Informacyjny Instytutu Lotnictwa, nr 4 [59] 1973 r.
- Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski, Polski przemysł lotniczy 1945-1973, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974, s. 129.
