Langbahn Team – Weltmeisterschaft

SM UC-29

Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego UC-29 z 1916 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.
SM UC-29
Ilustracja
SM UC-56, okręt bliźniaczy UC-29
Klasa

okręt podwodny

Typ

UC II

Projekt

41

Historia
Stocznia

Vulcan, Hamburg

Położenie stępki

1915

Wodowanie

15 lipca 1916

 Kaiserliche Marine
Wejście do służby

15 sierpnia 1916

Zatopiony

7 czerwca 1917

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


400 ton
480 ton

Długość

49,4 m

Szerokość

5,22 m

Zanurzenie

3,68 m

Zanurzenie testowe

50 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Materiał kadłuba

stal

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 500 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 460 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


11,6 węzła
6,7 w.

Zasięg

powierzchnia: 9410 Mm przy 7 w.
zanurzenie: 55 Mm przy 4 w.

Uzbrojenie
18 min UC/200, 1 działo kal. 88 mm, 7 torped
Wyrzutnie torpedowe

3 × 500 mm

Załoga

26

SM UC-29 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany 15 lipca 1916 roku w stoczni Vulcan w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine 15 sierpnia 1916 roku. Włączony w skład 1. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte, w czasie służby operacyjnej okręt odbył siedem misji bojowych, w wyniku których zatonęło 18 statków o łącznej pojemności 21 909 BRT, a cztery statki (o łącznej pojemności 17 154) BRT zostały uszkodzone. SM UC-29 zatonął 7 czerwca 1917 roku na zachód od Irlandii, zatopiony ogniem artylerii statku-pułapki HMS „Pargust”(inne języki).

Projekt i budowa

Sukcesy pierwszych niemieckich podwodnych stawiaczy min typu UC I, a także niedostatki tej konstrukcji skłoniły dowództwo Cesarskiej Marynarki Wojennej z admirałem von Tirpitzem na czele do działań mających na celu budowę nowego, znacznie większego i doskonalszego typu okrętów podwodnych. Opracowany latem 1915 roku projekt okrętu, oznaczonego później jako typ UC II, tworzony był równolegle z projektem przybrzeżnego torpedowego okrętu podwodnego typu UB II[1]. Głównymi zmianami w stosunku do poprzedniej serii były: instalacja wyrzutni torpedowych i działa pokładowego, zwiększenie mocy i niezawodności siłowni oraz wzrost prędkości i zasięgu jednostki, kosztem rezygnacji z możliwości łatwego transportu kolejowego (ze względu na powiększone rozmiary)[1][2].

SM[a] UC-29 zamówiony został 29 sierpnia 1915 roku jako czternasta jednostka z I serii okrętów typu UC II (numer projektu 41, nadany przez Inspektorat U-Bootów[3]), w ramach wojennego programu rozbudowy floty[4][5]. Został zbudowany w stoczni Vulcan w Hamburgu jako jeden z 21 okrętów typu UC II zamówionych w tej wytwórni[4][6][7]. Stocznia oszacowała czas budowy okrętu na 8 miesięcy[4]. UC-29 otrzymał numer stoczniowy 68 (Werk 68)[5][8]. Stępkę okrętu położono w 1915 roku[8], został zwodowany 15 lipca 1916 roku[9][10]. Koszt budowy okrętu wyniósł 1 mln 727 tys. marek[11].

Dane taktyczno-techniczne

SM UC-29 był średniej wielkości przybrzeżnym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej. Długość całkowita wynosiła 49,4 metra[b], szerokość 5,22 metra i zanurzenie 3,68 metra (wykonany ze stali kadłub sztywny miał 39,3 metra długości i 3,65 metra szerokości)[13]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 7,46 metra[13]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 400 ton[c], a w zanurzeniu 480 ton[6][10][12]. Jednostka miała wysoki, ostry dziób przystosowany do przecinania sieci przeciwpodwodnych; do jej wnętrza prowadziły trzy luki, zlokalizowane przed kioskiem, w kiosku i w części rufowej, prowadzący do maszynowni[14]. Cylindryczny kiosk miał średnicę 1,4 metra i wysokość 1,8 metra, obudowany był opływową osłoną[14]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki Diesla Daimler MU256 o łącznej mocy 500 KM, a pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym SSW o łącznej mocy 460 KM[4][6][15]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby wykonane z brązu manganowego (o średnicy 1,9 metra i skoku 0,9 metra)[14]. Okręt osiągał prędkość 11,6 węzła na powierzchni i 6,7 węzła w zanurzeniu[6][12]. Zasięg wynosił 9410 Mm przy prędkości 7 węzłów w położeniu nawodnym[d] oraz 54 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą[1][2]. Zbiorniki mieściły 63 tony paliwa[2], a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów 26 MAS po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi[4][16]. Okręt miał siedem zewnętrznych zbiorników balastowych[14]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów[13][17], a czas zanurzenia 40 s[18].

Głównym uzbrojeniem okrętu było 18 min kotwicznych typu UC/200 w sześciu skośnych szybach minowych o średnicy 100 cm, usytuowanych w podwyższonej części dziobowej jeden za drugim w osi symetrii okrętu, pod kątem do tyłu (sposób stawiania – „pod siebie”)[2][19]. Układ ten powodował, że miny trzeba było stawiać na zaplanowanej przed rejsem głębokości, gdyż na morzu nie było do nich dostępu (co znacznie zmniejszało skuteczność okrętów)[20][19]. Uzbrojenie uzupełniały dwie zewnętrzne wyrzutnie torped kalibru 500 mm (umiejscowione powyżej linii wodnej na dziobie, po obu stronach szybów minowych), jedna wewnętrzna wyrzutnia torped kal. 500 mm na rufie (z łącznym zapasem 7 torped) oraz umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kal. 88 mm L/30, z zapasem amunicji wynoszącym 130 naboi[2][13][21]. Okręt wyposażony był w dwa peryskopy Zeissa: wachtowy i bojowy oraz radiostację z podnoszonym masztem o wysokości 10 metrów[22][e]. Wyposażenie uzupełniała kotwica grzybkowa o masie 272 kg[14].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy[15][18][f].

Służba

SM UC-29 został wcielony do służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej 15 sierpnia 1916 roku[5]. Tego dnia dowództwo jednostki objął por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Ernst Rosenow, wcześniej dowodzący UC-10 i UB-28[23]. Po okresie szkolenia okręt został 19 października włączony w skład 1. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte[5][24]. Pierwsze zadanie bojowe jednostka wykonała 2 listopada, stawiając liczącą 18 min zagrodę na południowy wschód od Montrose[25]. Ofiarą postawionych tam min stał się 17 listopada zbudowany w 1900 roku brytyjski parowiec „Canganian” (1143 BRT), płynący z Methil do Scapa Flow, który zatonął ze stratą 13 członków załogi[26]. Na kolejny sukces przyszło czekać załodze okrętu do 23 stycznia 1917 roku, kiedy to na pozycji 56°27′N 2°38′W/56,450000 -2,633333 wszedł na minę zwodowany w 1902 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Clan Shaw” o pojemności 3943 BRT. Statek, płynący z ładunkiem juty z Czittagong do Dundee, zatonął wraz z dwoma marynarzami[27][28]. Następnego dnia UC-29 zatrzymał i zatopił zbudowany w 1892 roku norweski parowiec „Sunniva” (589 BRT), przewożący drewno i rudę żelaza na trasie Göteborg – Hull (120 Mm na północny wschód od Newcastle upon Tyne)[29].

Z dniem 1 lutego, rozkazem szefa sztabu admiralicji niemieckiej z 12 stycznia tego roku, U-Booty należące do czterech flotylli Hochseeflotte, Flotylli Flandria i Flotylli Pola(inne języki) rozpoczęły nieograniczoną wojnę podwodną[30][31]. W dniach 3-14 lutego okręt odbył rejs wzdłuż wschodniego wybrzeża Szkocji, stawiając 18 min w pięciu zagrodach[32]. 5 lutego na jednej z nich został zniszczony brytyjski trawler „Primrose” (136 BRT), a na jego pokładzie zginęło dziewięciu załogantów (katastrofa miała miejsce 17 Mm na południowy zachód od latarni Todhead, położonej w Aberdeenshire)[33]. 9 lutego na pozycji 57°09′N 2°03′W/57,150000 -2,050000 zatonął ze stratą siedmiu ludzi uzbrojony trawler HMT[g] „Yesso” (229 BRT), który także wszedł na minę[34]. Następnego dnia na minę postawioną nieopodal wyspy Inchkeith(inne języki) wszedł zbudowany w 1913 roku duży brytyjski zbiornikowiec „San Fraterno” (9587 BRT), przewożący ropę naftową na trasie Port Arthur – Firth of Forth, który jedynie doznał uszkodzeń[35]. 11 lutego ostatnimi ofiarami lutowego wypadu stały się dwa statki: pochodzący z 1895 roku brytyjski parowiec „Norwood” (798 BRT), płynący z ładunkiem drobnicy z Middlesbrough do Aberdeen, który zatonął nieopodal portu przeznaczenia tracąc 18 członków załogi wraz z kapitanem[27][36] oraz „Roanoke” (3455 BRT), który został uszkodzony 3,5 Mm na południowy wschód od Aberdeen[37].

Kolejną misję bojową UC-29 przeprowadził od 27 lutego do 16 marca, stawiając również wszystkie przewożone na pokładzie miny (18 sztuk) w czterech zagrodach[32]. 1 marca okręt zatrzymał i zatopił dwa brytyjskie trawlery: „Herbert Ingram” (na pozycji 55°59′N 0°25′E/55,983333 0,416667)[38] i „Redcap” (na pozycji 56°10′N 1°10′E/56,166667 1,166667), na którym zginął jeden marynarz[39]. Dwa dni później na minę postawioną na pozycji 56°12′N 2°34′W/56,206944 -2,566667 wszedł uzbrojony trawler HMT „Northumbria” (211 BRT), który zatonął ze stratą pięciu załogantów[40]. 14 marca, w drodze powrotnej do bazy, okręt zatopił zbudowany w 1895 roku norweski parowiec „Storaas” o pojemności 3041 BRT, płynący pod balastem na trasie Moss – Newcastle upon Tyne (na pozycji 55°30′N 2°55′E/55,500000 2,916667)[41].

Kolejne sukcesy miały miejsce w ostatnim tygodniu kwietnia – 24 tm. UC-29 zatrzymał i zatopił w odległości 60 Mm na wschód od Edynburga brytyjski trawler „Upton Castle” (145 BRT)[42], a tego samego dnia po południu na pozycji 56°00′N 1°00′W/56,000000 -1,000000 stoczył nierozstrzygniętą walkę ze statkiem-pułapką „Roskeen”[43]. Nazajutrz okręt postawił zagrodę minową u wschodnich wybrzeży Anglii[43]. 27 kwietnia ofiarą postawionych przez niego min padły dwa norweskie parowce: zbudowany w 1908 roku „Nidelven” (1262 BRT), przewożący węgiel i pasażerów z Newcastle upon Tyne do Svolvær (zatonął na pozycji 55°29′N 1°27′W/55,483333 -1,450000 tracąc trzech ludzi)[44] oraz rok młodszy „Ragnhild” (1117 BRT), płynący z ładunkiem drobnicy na trasie Newcastle upon Tyne – Skien, zniszczony na pozycji 55°16′N 1°22′W/55,266667 -1,366667 (śmierć w katastrofie poniosło dwóch członków załogi)[45][46]. 29 kwietnia na pozycji 55°56′N 2°06′E/55,933333 2,100000 UC-29 zatrzymał i zatopił zbudowany w 1905 roku duński parowiec „Carbo I” (1379 BRT), przewożący azotany ze Skien do Newcastle upon Tyne[47][48]. 1 maja ofiarą załogi U-Boota padł pochodzący z 1896 roku brytyjski parowiec „Firelight” o pojemności 1443 BRT, transportujący węgiel na trasie Newcastle upon Tyne – Londyn, storpedowany bez ostrzeżenia na pozycji 55°01′N 1°21′W/55,016667 -1,350000[27][49]. W maju UC-29 oraz pozostałe okręty wchodzące w skład 1. Flotylli (U-71, U-80(inne języki), UC-31, UC-33, UC-41, UC-42, UC-44, UC-45, UC-49, UC-50, UC-51, UC-55, UC-75 i UC-77) postawiły wokół Wysp Brytyjskich 50 zagród minowych[50].

25 maja U-Boot wyszedł z Helgolandu na kolejną misję, z zadaniem pokonania kanału La Manche i postawienia zagrody minowej w Zatoce Dingle[51]. 3 czerwca UC-29 na pozycji 49°45′N 5°05′W/49,750000 -5,083333 zatrzymał i zatopił zbudowany w 1899 roku francuski bark „Elisabeth” (2061 BRT), płynący z ładunkiem azotanów z Pisagua(inne języki) do Hawru[52][53], a następnie uszkodził za pomocą torpedy statek-pułapkę HMS[h] „Mavis” (1295 BRT), na którym zginęło czterech marynarzy (20 Mm na południe od Wolf Rock)[54]. Następnego dnia ofiarą okrętu podwodnego stał się stary, pochodzący z 1883 roku norweski żaglowiec „Songvand” o pojemności 2206 BRT, przewożący węgiel na trasie Barry – Santos, zatrzymany i zatopiony ok. 80 Mm na południowy zachód od Bishop Rock[52][55]. 6 czerwca okręt postawił 18 min na pozycji 52°05′N 10°40′W/52,083333 -10,666667[52].

7 czerwca 1917 roku o godzinie 8:00 UC-29 wystrzelił torpedę w kierunku nierozpoznanego statku, który w wyniku eksplozji doznał przechyłu, a jego załoga spuściła łodzie ratunkowe i rozpoczęła ewakuację[52]. Chcąc dobić uszkodzoną jednostkę, U-Boot wynurzył się w niewielkiej odległości i w tym momencie dostał się pod ogień artylerii „wraku”, którym okazał się brytyjski statek-pułapka HMS „Pargust”(inne języki) pod dowództwem komandora Gordona Campbella[52][56]. W ciągu kilku minut UC-29 zatonął z większością załogi (zginęły 23 osoby; uratowano tylko por. Bruhna i mata Stilla), na pozycji 51°50′N 11°50′W/51,833333 -11,833333[5][52].

Ostatnią, „pośmiertną” ofiarą okrętu został nowy, zbudowany w 1916 roku brytyjski parowiec „Hornchurch” (2159 BRT), który 3 sierpnia 1917 roku zatonął na minie w odległości ok. 4 Mm na północny wschód od Amble. Na statku, płynącym z ładunkiem węgla z Londynu do Methil, śmierć poniosło dwóch członków załogi[27][57].

Podsumowanie działalności bojowej

SM UC-29 wykonał łącznie siedem misji bojowych, podczas których za pomocą min, torped i ładunków wybuchowych zatopił 18 statków o łącznej pojemności 21 909 BRT, a cztery statki o łącznej pojemności 17 154 BRT zostały uszkodzone[58]. Na pokładach zatopionych i uszkodzonych jednostek zginęło co najmniej 67 osób, w tym 18 na brytyjskim parowcu „Norwood”[36][58]. Pełne zestawienie strat przedstawia poniższa tabela[58]:

Data Nazwa Państwo Tonaż[i] Los jednostki
17 listopada 1916 „Canganian”  Wielka Brytania 1143 zatopiony
23 stycznia 1917 „Clan Shaw”  Wielka Brytania 3943 zatopiony
24 stycznia 1917 „Sunniva”  Norwegia 589 zatopiony
5 lutego 1917 „Primrose”  Wielka Brytania 136 zatopiony
9 lutego 1917 HMT „Yesso”  Royal Navy 229 zatopiony
10 lutego 1917 „San Fraterno”  Wielka Brytania 9587 uszkodzony
11 lutego 1917 „Norwood”  Wielka Brytania 798 zatopiony
11 lutego 1917 „Roanoke”  Wielka Brytania 3455 uszkodzony
1 marca 1917 „Herbert Ingram”  Wielka Brytania 142 zatopiony
1 marca 1917 „Redcap”  Wielka Brytania 199 zatopiony
3 marca 1917 HMT „Northumbria”  Royal Navy 211 zatopiony
14 marca 1917 „Storaas”  Norwegia 3041 zatopiony
24 kwietnia 1917 „Upton Castle”  Wielka Brytania 145 zatopiony
27 kwietnia 1917 „Nidelven”  Norwegia 1262 zatopiony
27 kwietnia 1917 „Ragnhild”  Norwegia 1117 zatopiony
29 kwietnia 1917 „Carbo I”  Dania 1385 zatopiony
1 maja 1917 „Firelight”  Wielka Brytania 1143 zatopiony
3 czerwca 1917 „Elisabeth”  Francja 2061 zatopiony
3 czerwca 1917 HMS „Mavis”  Royal Navy 1295 uszkodzony
4 czerwca 1917 „Songvand”  Norwegia 2206 zatopiony
7 czerwca 1917 HMS „Pargust”  Royal Navy 2817 uszkodzony
3 sierpnia 1917 „Hornchurch”  Wielka Brytania 2159 zatopiony
RAZEM zatopione: 18
uszkodzone: 4

Uwagi

  1. ↑ SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.
  2. ↑ Od 1917 roku: 51,12 metra[6][12].
  3. ↑ Wyporność jednostek niemieckich podano w tonach metrycznych, okrętów brytyjskich w długich tonach (ts), dla statków handlowych podano pojemność w tonach rejestrowych brutto.
  4. ↑ Opracowania znacznie różnią się wartościami zasięgu na powierzchni: Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają, że wynosił on 6910 mil morskich przy prędkości 7 węzłów, zaś Hutchinson 2001 ↓, s. 52 – 6430 Mm przy prędkości 7 węzłów.
  5. ↑ Knott 2015 ↓ podaje, że okręt wyposażony był w trzy peryskopy.
  6. ↑ W momencie zatopienia na pokładzie UC-29 przebywało 25 ludzi[5].
  7. ↑ HMT – His Majesty’s Trawler – Trawler Jego/Jej Mości.
  8. ↑ HMS – His Majesty’s Ship – Okręt Jego/Jej Mości.
  9. ↑ Tonaż statków handlowych i innych cywilnych jednostek podany jest w tonach rejestrowych brutto.

Przypisy

  1. ↑ a b c Fontenoy 2007 ↓, s. 106.
  2. ↑ a b c d e Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 182.
  3. ↑ Rössler 1989 ↓, s. 50.
  4. ↑ a b c d e Rössler 1989 ↓, s. 53.
  5. ↑ a b c d e f UC 29 ↓.
  6. ↑ a b c d e Möller i Brack 2004 ↓, s. 56.
  7. ↑ Williamson 2016 ↓, s. 14.
  8. ↑ a b Gogin ↓.
  9. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 105.
  10. ↑ a b Hutchinson 2001 ↓, s. 53.
  11. ↑ Gröner 1985 ↓, s. 58.
  12. ↑ a b c Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 564.
  13. ↑ a b c d UC II ↓.
  14. ↑ a b c d e Knott 2015 ↓.
  15. ↑ a b Perepeczko 2000 ↓, s. 246.
  16. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 247.
  17. ↑ Showell 2006 ↓, s. 56.
  18. ↑ a b Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313.
  19. ↑ a b Holicki 2020 ↓, s. 92, 95.
  20. ↑ Showell 2006 ↓, s. 57.
  21. ↑ Moore 1990 ↓, s. 127.
  22. ↑ Holicki 2020 ↓, s. 96.
  23. ↑ Rosenow ↓.
  24. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 265.
  25. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 266.
  26. ↑ Canganian ↓.
  27. ↑ a b c d Wwlossesbrms 2 ↓.
  28. ↑ Clan Shaw ↓.
  29. ↑ Sunniva ↓.
  30. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 285.
  31. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 348.
  32. ↑ a b Perepeczko 2000 ↓, s. 297.
  33. ↑ Primrose ↓.
  34. ↑ Yesso ↓.
  35. ↑ San Fraterno ↓.
  36. ↑ a b Norwood ↓.
  37. ↑ Roanoke ↓.
  38. ↑ Herbert Ingram ↓.
  39. ↑ Redcap ↓.
  40. ↑ Northumbria ↓.
  41. ↑ Storaas ↓.
  42. ↑ Upton Castle ↓.
  43. ↑ a b Perepeczko 2000 ↓, s. 329.
  44. ↑ Nidelven ↓.
  45. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 331.
  46. ↑ Ragnhild ↓.
  47. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 332.
  48. ↑ Carbo I ↓.
  49. ↑ Firelight ↓.
  50. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 341.
  51. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 353.
  52. ↑ a b c d e f Perepeczko 2000 ↓, s. 354.
  53. ↑ Elisabeth ↓.
  54. ↑ Mavis ↓.
  55. ↑ Songvand ↓.
  56. ↑ Pargust ↓.
  57. ↑ Hornchurch ↓.
  58. ↑ a b c uboatsucc ↓.

Bibliografia

  • BRITISH MERCHANT SHIPS LOST to ENEMY ACTION Part 2 of 3 - January-August 1917 in date order. naval-history.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
  • Ivan Gogin: UC II type coastal submarine minelayers (1916-1917). Navypedia. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. T. 3. Koblenz: Bernard & Graefe, 1985. ISBN 3-7637-4802-4. (niem.).
  • Guðmundur Helgason: Canganian. uboat.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Carbo I. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Clan Shaw. uboat.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Elisabeth. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Firelight. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Herbert Ingram. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: HMT Northumbria. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: HMT Yesso. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Hornchurch. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Ernst Rosenow. uboat.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Mavis. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Nidelven. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Norwood. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Pargust. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Primrose. uboat.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ragnhild. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Redcap. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Roanoke. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: San Fraterno. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 29. uboat.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Songvand. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Storaas. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Sunniva. uboat.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: UC 29. uboat.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: UC II. uboat.net. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Upton Castle. uboat.net. [dostęp 2018-11-05]. (ang.).
  • Wojciech Holicki. Niemieckie okręty podwodne typu UC II. Część I. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 6, 2020. Magnum X. ISSN 2080-9743. 
  • Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: HarperCollins, 2001. ISBN 978-0-00-710558-8. (ang.).
  • Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report. historicengland.org.uk. [dostęp 2018-11-04]. (ang.).
  • John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
  • Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
  • Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
  • Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2. (ang.).
  • Gordon Williamson: U-booty Kajzera. Niemieckie okręty podwodne I wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-73-7.
Okręty podwodne typu UC II

Kaiserliche Marine

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/SM_UC-29