Langbahn Team – Weltmeisterschaft

SM UB-48

Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego UB-48 z 1917 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.
SM UB-48
Ilustracja
Jednostka bliźniacza UB-48, SM UB-125 w służbie japońskiej jako Maru-6
Klasa

okręt podwodny

Typ

UB III

Historia
Stocznia

Blohm & Voss, Hamburg (Werk 293)

Początek budowy

20 maja 1916

Położenie stępki

6 stycznia 1917

Wodowanie

11 czerwca 1917

 Kaiserliche Marine
Wejście do służby

11 czerwca 1917

Wycofanie ze służby

28 października 1918

Los okrętu

samozatopiony w Puli

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


516 ton
651 ton

Długość

56,3 metra

Szerokość

5,8 metra

Zanurzenie

3,68 metra

Zanurzenie testowe

50 metrów

Napęd
2 x silnik Diesla (1085 KM), 2 x silnik elektryczny (780 KM)
2 wały napędowe, 2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


13,5 węzła
8 węzłów

Zasięg

9040 Mm przy 6 węzłach (pow.)
55 Mm przy 4 węzłach (zan.)

Uzbrojenie
10 torped, działo kal. 8,8 cm SK L/30
Wyrzutnie torpedowe

5 × 500 mm (4 na dziobie, 1 na rufie)

Załoga

34 osoby

SM UB-48 – niemiecki okręt podwodny typu UB III zbudowany w stoczni Blohm & Voss (Werk 293) w Hamburgu w roku 1917. Zwodowany 6 stycznia 1917 roku, wszedł do służby w Kaiserliche Marine 11 czerwca 1917 roku. W czasie swojej służby SM UB-48 odbył 9 patroli, w czasie których zatopił 36 statków o łącznej pojemności 110 095 BRT, osiem uszkodził (25 113 BRT) oraz uszkodził jeden okręt o wyporności 18 400 ton. 28 października 1918 roku okręt został samozatopiony w Puli.

Budowa

 Osobny artykuł: Okręty podwodne typu UB III.

SM UB-48[a] był pierwszym z typu UB III, który był następcą typu UB II[1]. Był średnim okrętem przeznaczonym do działań przybrzeżnych, o prostej konstrukcji, długości 55,3 metra, wyporności w zanurzeniu 651 ton, zasięgu 9040 Mm przy prędkości 6 węzłów na powierzchni oraz 55 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu[2]. W typie III poprawiono i zmodernizowano wiele rozwiązań. Zwiększono moc silników Diesla do 1085 KM produkcji MAN SE, silników elektrycznych produkcji Siemens-Schuckert(inne języki) do 780 KM[3].

Służba

4 lipca 1917 roku (w dniu przyjęcia okrętu do służby) dowódcą jednostki został mianowany kapitan marynarki (niem. Kapitänleutnant) Wolfgang Steinbauer, który wcześniej był dowódcą okrętu SM UB-47[4]. Jednostka 2 września 1917 roku została przydzielona do służby we Flotylli Pola(inne języki) (niem. Deutsche U-Halbflotille Pola)[1].

W czasie swojej służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej odbył dziewięć patroli, w czasie których zatopił i uszkodził 45 jednostek o łącznej pojemności 153 608 BRT[5]. Pierwszym z nich był brytyjski parowiec „Roanoke” o pojemności 4803 BRT. Statek był zbudowany w 1907 roku w stoczni Furness, Withy & Co., Ltd. w West Hartlepool. Należący do Furness, Withy & Co. płynął do Leith z ładunkiem drobnicowym. Został storpedowany i zatopiony w dniu 12 sierpnia 1917 roku 100 mil na północny wschód od Butt of Lewis na pozycji 58°39′N 9°08′W/58,650000 -9,133333. Kapitan statku został wzięty do niewoli[6]. 14 sierpnia UB-48 zaatakował jednostkę, która okazała się statkiem-pułapką (ang. Q-ship) HMS „Prize” dowodzonym przez Williama E. Sandersa[7][b]. HMS „Prize” o pojemności 199 BRT został storpedowany na północny zachód od wybrzeży Irlandii. W wyniku ataku śmierć poniosła cała załoga statku-pułapki. W połowie sierpnia okręt został skierowany do działań w rejonie Morza Śródziemnego. W czasie podróży do Puli, 18 sierpnia, 172 mile od przylądka (hiszp. Estaca de Bares) na pozycji 46°10′N 10°12′W/46,166667 -10,200000, UB-48 storpedował i zatopił norweski statek „Kongsli” o pojemności 5826 BRT. Statek zbudowany w 1916 roku w Maryland Steel Co. płynął pod balastem z St Nazaire do Baltimore[8]. Dwa dni później okręt zatrzymał i zatopił dwa portugalskie kutry[5]. 23 sierpnia, 25 mil od przylądka Spartel(inne języki) w Maroku na pozycji 35°40′N 6°25′W/35,666667 -6,416667 UB-48 zaatakował brytyjski parowiec „Winlaton” o pojemności 3270 BRT[9][10]. Zbudowany w 1912 roku w R. Thompson & Sons, Ltd. (Sunderland) statek płynął z ładunkiem węgla z Barry do Gibraltaru. Został storpedowany i zatonął. Zginęło 2 członków załogi, a jego kapitan został wzięty do niewoli. Ostatnim zatopionym w czasie podróży do bazy Flotylli Pola statkiem była brytyjska jednostka „Hathor” o pojemności 3823 BRT (w nocy 26 lub rano 27 sierpnia, 3 mile na północny zachód od przylądka Ténès u wybrzeży Algierii[11]). 2 września jednostka rozpoczęła służbę we Flotylli Pula. Miesiąc później 19 mil na południowy zachód od przylądka St. Maria di Leuca, najdalej na południe wysuniętego punktu Półwyspu Salentyńskiego, UB-48 storpedował i zatopił włoski statek „Imera” (1172 BRT)[12]. 4 października 37 mil od Paksos UB-48 zatopił włoski statek pasażerski „Citta Di Bari” o pojemności 1489 BRT[13]. Statek został zbudowany w 1913 roku w stoczni Ansaldo(inne języki) w Sestri Ponente(inne języki), przemysłowym przedmieściu Genui. Statek płynął z Tarentu do Korfu z pasażerami. Brak informacji o stratach wśród załogi i pasażerów. 14 października 1917 roku w okolicach Marsa Susa na pozycji 36°56′N 21°58′W/36,933333 -21,966667 SM UB-48 storpedował i zatopił włoski statek pasażerski „Valparaiso” (4930 BRT[14] lub 5005 BRT[15])[c].

19 października 1917 roku 105 mil od Marsa Susa UB-48 zaatakował brytyjski parowiec „Pera” (7635 BRT). Statek zbudowany w 1903 roku w Belfaście w stoczni Workman, Clark & Co. należał do armatora Peninsular & Oriental Steam Navigation Company. Płynął z ładunkiem drobnicowym oraz ładunkiem węgla z Liverpoolu do Kalkuty. W wyniku zatonięcia statku zginął jeden członek załogi[16][17]. Dzień później na pozycji 32°35′N 28°41′W/32,583333 -28,683333 UB-48 zatopił zbudowany w 1899 roku w Chas. Connell & Co. w Glasgow parowiec „Collegian” (7520 BRT). Statek był w drodze z Liverpoolu do Kalkuty z ładunkiem drobnicowym[18].

27 listopada 1917 roku w cieśninie Sycylijskiej UB-48 storpedował i uszkodził brytyjski statek parowy „Glenbridge” (3845 BRT)[19]. 4 grudnia w pobliżu przylądka Fer (fr. Cap de Fer) w Algierii UB-48 zatopił dwa statki. Pierwszym był brytyjski parowiec „Dowlais” (3016 BRT). Zbudowany w 1904 roku w R. Craggs & Sons, Ltd. w Middlesbrough statek płynął z Grecji do Glasgow z ładunkiem rudy miedzi. W wyniku ataku śmierć poniosło 26 członków załogi[20][21]. Drugim był grecki parowiec „Gerasimos” (3845 BRT)[22]. Ostatnim statkiem zatopionym w 1917 roku przez UB-48 był brytyjski statek parowy „Consols” (3756 BRT). Zbudowany w 1906 roku w W. Pickersgill & Sons w Sunderland statek płynął pod balastem z Malty do Bizerty. Statek został storpedowany i uszkodzony około 40 mil na północ od półwyspu Al-Watan al-Kibli w Tunezji, następnego dnia został zatopiony ogniem z broni pokładowej[23].

Pierwszy w 1918 roku patrol odbył się na przełomie stycznia i lutego. 27 stycznia UB-48 zatopił niewielki żaglowiec włoski „Celia” (43 BRT), a 30 stycznia kolejny statek włoski „Harlaw” (821 BRT). 2 lutego 1918 roku na północny wschód od przylądka Creus (kat. Cap de Creus) w Katalonii SM UB-48 zatopił trzy statki. Pierwszym był brytyjski statek towarowy „Celia” (5004 BRT), który został zatopiony na pozycji 42°39′N 4°08′W/42,650000 -4,133333[24][25]. Drugim był włoski parowiec „Edilio” (4719 BRT)[26], a trzecim brytyjski statek „Newminster Abbey” (3114 BRT)[27]. 3 lutego 20 mil na południowy wschód od przylądka Creus na pozycji 42°20′N 3°40′W/42,333333 -3,666667 łupem UB-48 padł kolejny brytyjski statek. Był to zbudowany w stoczni J.L. Thompson & Sons, Ltd. w Sunderland, w 1906 roku „Aboukir” (3660 BRT). Statek płynął pod balastem z Neapolu do Gibraltaru. W wyniku ataku nikt z załogi nie zginął, jednak kapitan statku został wzięty do niewoli[28]. Ostatnim statkiem zatopionym w czasie tego patrolu był brytyjski parowiec „Sturton” (3660 BRT). Zbudowany w 1912 roku w stoczni Ropner & Sons, Ltd. w Stockton-on-Tees statek płynął z ładunkiem stali i owsa z Baltimore do Genui. został zatopiony około 15 mil na wschód od wyspy Île de Porquerolles. Nikt z załogi nie zginął[29]. Na przełomie kwietnia i maja 1918 roku UB-48 odbyła kolejny patrol na obszarze Morza Śródziemnego w okolicach wybrzeża Francji oraz zachodnich wybrzeży Korsyki i Sardynii. 26 kwietnia na południowy zachód od przylądka Spartivento na Sardynii, na pozycji 39°50′N 7°00′W/39,833333 -7,000000 UB-48 zaatakował brytyjski statek „Upada” (5257 BRT). Statek został zbudowany w 1899 roku w Glasgow w stoczni A. & J. Inglis i pływał dla British India Steam Navigation Co. W czasie podróży pod balastem z Marsylii do Port Saidu został statek został uszkodzony. 21 lipca w niedalekiej odległości od miejsca pierwszego ataku „Upada” został storpedowany i zatopiony przez bliźniaczą do UB-48 jednostkę SM UB-50[30]. Także 26 kwietnia 57 mil na północny zachód od wyspy San Pietro na pozycji 39°55′N 7°02′W/39,916667 -7,033333 UB-48 storpedował i zatopił zbudowany w 1917 roku w Londonderry francuski statek „Leopold d’Or” (2300 BRT)[31]. 27 kwietnia na południe od przylądka Spartivento UB-48 zaatakował płynący w konwoju brytyjski tankowiec „Romany” (3983 BRT). Zbudowany w 1907 roku w Newcastle statek należał do Anglo-Saxon Petroleum Co. i płynął pod balastem z Marsylii do Port Saidu. Po ataku torpedowym statek zatonął. Nikt z załogi nie zginął[32][33]. W czasie ataku na „Romany” UB-48 ostrzelał i uszkodził płynący w eskorcie uzbrojony trawler „Saint Jean” (287 ton). Zginęło trzech członków załogi[34]. 29 kwietnia rano UB-48 przedostał się do portu w Carloforte na wyspie San Pietro, gdzie zaatakował znajdujący się na cumie, a uszkodzony 11 kwietnia przez SM UB-68 brytyjski statek „Kingstonian” (6564 BRT). Zbudowany w 1901 roku w Hawthorn, Leslie & Co., Ltd. w Newcastle statek był naprawiany w porcie Carloforte. Został trafiony torpedą i przełamał się na pół[35][36]. W czasie odwrotu UB-48 został zaatakowany przez kilka jednostek znajdujących się w porcie oraz przez artylerię nabrzeżną. Okręt nie odniósł żadnych uszkodzeń, a sam zatopił uzbrojony trawler „Dalkeith” (748 ton)[37][38] oraz uszkodził dwa inne statki: drugi brytyjski uzbrojony trawler „Moose” (208 ton)[39] oraz francuski statek żaglowy „Monte Bianco” (988 BRT)[40]. 2 maja około 65 mil na północny wschód od Portu Maó na Minorce UB-48 zaatakował i zatopił dwa statki parowe płynące w konwoju z Genui. Pierwszym był brytyjski statek handlowy „Franklyn” (4919 BRT). Parowiec zbudowany w 1904 roku w stoczni Chas. Connell & Co w Glasgow płynął pod balastem do Mondevideo[41][42]. Drugim był amerykański statek handlowy „Tyler” (3928 BRT)[43][44]. Oba zatonęły na pozycji 40°24′N 5°41′W/40,400000 -5,683333. Ostatnią jednostką zaatakowaną w czasie tego patrolu był niespełna czteroletni statek „Clan Ross” (5971 BRT). Statek został zaatakowany i uszkodzony 28 mil na wschód od półwyspu Camerat we Francji. W wyniku ataku śmierć poniosło 9 członków załogi[45]. „Clan Ross” został zatopiony 2 kwietnia 1942 roku na Morzu Arabskim przez japoński okręt podwodny I-6[46].

W czerwcu 1918 roku SM UB-48 kontynuował patrole w obszarze Morza Śródziemnego w okolicach Półwyspu Apenińskiego. 2 czerwca około 82 mil na południe od Santa Maria di Leuca(inne języki) położonej na najdalej na południe części Półwyspu Salentyńskiego na pozycji 37°55′N 19°00′W/37,916667 -19,000000 jednostka zatrzymała i zatopiła włoski statek żaglowy „Sant’ Antonio” (389 BRT)[47]. 6 czerwca w Cieśninie Mesyńskiej UB-48 zatrzymał i zatopił kolejny włoski statek żaglowy „Christophero Colombo” (264 BRT)[48]. Statek płynął z Tunisu do Włoch z ładunkiem fosforanów[49]. 10 czerwca na południe od Balearów na pozycji 38°10′N 4°07′W/38,166667 -4,116667 UB-48 zatopił francuski statek handlowy „Nivernais” (2555 BRT). Zbudowany w Szkocji w 1882 roku statek płynął z ładunkiem owiec z Algieru do Marsylii[50]. Ostatnim statkiem zatopionym w czerwcowym patrolu UB-48 był brytyjski statek parowy „Penhallow” (4318 BRT).[51] Zbudowany w 1913 roku w West Hartlepool w stoczni W. Gray & Co. statek płynął z Buenos Aires do Włoch z ładunkiem zboża. Statek został zatopiony w nocy z 12 na 13 czerwca. 16 sierpnia 1918 roku na pozycji 42°40′N 8°39′W/42,666667 -8,650000 7 mil od L’Île-Rousse UB-48 storpedował francuski statek „Balkan” (1709 BRT). Zbudowany w 1882 roku w stoczni A. McMillan & Son w Dumbarton parowiec, który był używany jako statek transportowy do przewozu wojska, płynął z Marsylii na Korsykę. Statek zatonął w ciągu 2 minut po trafieniu torpedą, z 32-osobowej załogi i około 450 przewożonych osób (w tym około 300 francuskich żołnierzy) śmierć poniosło pomiędzy 380 a 400 z nich[52]. 18 sierpnia około 30 mil na wschód od Palamós UB-48 zatrzymał i zatopił duński statek transportowy „Nordboen” (2417 BRT)[53]. 1 września w cieśninie Mesyńskiej UB-48 storpedował i uszkodził dwa statki transportowe. Pierwszym był zbudowany w 1908 roku w Glasgow brytyjski „Baron Minto” (4537 BRT)[54], drugim pochodzący z Włoch „Monviso” (4020 BRT)[55]. W czasie ostatniego patrolu UB-48 uszkodził francuski pancernik typu Danton „Voltaire”(inne języki) (18 300 ton)[56]. Okręt został trafiony dwoma torpedami, wystrzelonymi około 10 wieczorem 18 października 1918 roku. Pierwsza z nich wybiła dziurę w kadłubie o wymiarach 16 na 4 metry, a druga wybuchła przed ugodzeniem w cel, nie powodując większych strat[57].

Po powrocie do bazy w Puli w dniu 28 października okręt został samozatopiony na pozycji 44°52′N 13°50′W/44,866667 -13,833333[1][58].

Uwagi

  1. ↑ SM – Seiner Majestät.
  2. ↑ HMS „Prize” 30 kwietnia 1917 roku uszkodził niemiecki okręt podwodny SM U-93.
  3. ↑ W 1928 roku wrak statku został wydobyty i sprzedany na złom w Savonie.

Przypisy

  1. ↑ a b c Guðmundur Helgason: WWI U-boats UB 48. [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-08]. (ang.).
  2. ↑ R. Gardiner, Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906-1921, s. 181.
  3. ↑ Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, marzec 2007, s. 102. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  4. ↑ Wolfgang Steinbauer, Kapitänleutnant (Crew 4/08). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-04-22]. (ang.).
  5. ↑ a b Guðmundur Helgason: Ships hit by UB 48. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-08]. (ang.).
  6. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Roanoke. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-11]. (ang.).
  7. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – HMS Prize. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-11]. (ang.).
  8. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Kongsli. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-11]. (ang.).
  9. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Winlaton. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  10. ↑ SS Winlaton (+1917). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  11. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Hathor. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  12. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Imera. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  13. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Citta Di Bari. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  14. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Valparaiso. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  15. ↑ SS Valparaiso [+1917]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  16. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Pera. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  17. ↑ SS Pera (III) (+1917). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-12]. (ang.).
  18. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Collegian. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  19. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Glenbridge. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  20. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Dowlais. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  21. ↑ SS Dowlais (+1917). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  22. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Gerasimos. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  23. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Consols. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  24. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Celia. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  25. ↑ SS Celia (+1918). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  26. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Edilio. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  27. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Newminster Abbey. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  28. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Aboukir. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  29. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Sturton. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-13]. (ang.).
  30. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Upada. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-18]. (ang.).
  31. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Leopold d’Or. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-18]. (ang.).
  32. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Romany. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-20]. (ang.).
  33. ↑ SS Romany (+1918). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-20]. (ang.).
  34. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Saint Jean. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-20]. (ang.).
  35. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Kingstonian. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-20]. (ang.).
  36. ↑ 29 aprile 1918 – Incursione in porto del sommergibile tedesco UB-48. [w:] Carloforte e Isola di San Pietro – Organizzazione Internet [on-line]. isoladisanpietro.org. [dostęp 2017-05-20]. (wł.).
  37. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Dalkeith. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-20]. (ang.).
  38. ↑ HMS Dalkeith (+1918). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-20]. (ang.).
  39. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Moose. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-20]. (ang.).
  40. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Monte Bianco. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-20]. (ang.).
  41. ↑ SS Franklyn (+1918). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-22]. (ang.).
  42. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Franklyn. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-22]. (ang.).
  43. ↑ SS Tyler (+1918). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-22]. (ang.).
  44. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Tyler. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-22]. (ang.).
  45. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Clan Ross. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-22]. (ang.).
  46. ↑ SS Clan Ross (+1942). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-22]. (ang.).
  47. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Sant’ Antonio. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-26]. (ang.).
  48. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Christophero Colombo. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-26]. (ang.).
  49. ↑ Christophero Colombo (+1918). wrecksite.eu. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
  50. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Nivernais. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-26]. (ang.).
  51. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Penhallow. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-26]. (ang.).
  52. ↑ SS Balkan (+1918). wrecksite.eu. [dostęp 2017-05-26]. (ang.).
  53. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Nordboen. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-27]. (ang.).
  54. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Baron Minto. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-27]. (ang.).
  55. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Monviso. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-27]. (ang.).
  56. ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI – Voltaire. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. uboat.net. [dostęp 2017-05-27]. (ang.).
  57. ↑ Eberhard Gibson, Maurice Prendergast: The German Submarine War 1914-1918. Penzance: Periscope Publishing Ltd, 2002, s. 274. ISBN 1-904381-08-1. (ang.).
  58. ↑ Robert Gardiner (red.): Conway’s All the World Fighting Ships 1906-1921. Londyn: Conway Maritime Press Ltd., 1985, s. 181. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).

Bibliografia

  • Eberhard Moller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present. Londyn: Greenhill Books Lionel Leventhal Ltd., 2004, s. 43. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Robert Gardiner (red.): Conway’s All the World Fighting Ships 1906-1921. Londyn: Conway Maritime Press Ltd., 1985, s. 181. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, marzec 2007, s. 99. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Eberhard Gibson, Maurice Prendergast: The German Submarine War 1914-1918. Penzance: Periscope Publishing Ltd, 2002, s. 274. ISBN 1-904381-08-1. (ang.).
  • Eberhard Rossler: The U-boat The evolution and technical history of German submarines. Penzance: Cassell & Co, 2001, s. 56–66, 332. ISBN 0-304-36120-8. (ang.).
Okręty podwodne typu UB III

Kaiserliche Marine

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/SM_UB-48