SMS Lissa
 SMS „Lissa” przed 1875 rokiem | |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
27 czerwca 1867 |
| Wodowanie |
25 lutego 1869 |
 K.u.K. Kriegsmarine
| |
| Wejście do służby |
maj 1871 |
| Wycofanie ze służby |
13 listopada 1892 |
| Los okrętu |
złomowany, 1893-1895 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
7086 t |
| Długość |
89,38 m |
| Szerokość |
17,32 m |
| Zanurzenie |
8,5 m |
| Napęd | |
| 2-cylindrowa maszyna parowa, 7 opalanych węglem kotłów parowych, 1 śruba 3619 KM ożaglowanie | |
| Prędkość |
12,83 węzła (23,76 km/h) |
| Zasięg |
2840 Mm (5260 km) przy prędkości 12,83 węzła (23,76 km/h) |
| Uzbrojenie | |
| 1869: 12 dział kal. 229 mm 4 działa 8-funtowe 3 działa 3-funtowe | |
| Opancerzenie | |
| Burty: 152 mm Kazamaty: 127 mm Grodzie: 114 mm | |
| Załoga |
620 |
SMS Lissa – okręt pancerny zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej pod koniec lat 60. XIX wieku. Jego nazwa pochodzi od zwycięskiej bitwy morskiej pod Lissą z okresu wojny prusko-austriackiej. Był pierwszym austro-węgierskim pancernikiem kazamatowym, uzbrojony w dwanaście armat kal. 229 mm, umieszczonych w opancerzonej kazamacie na śródokręciu. Budowa okrętu rozpoczęła się w czerwcu 1867 roku, lecz z powodu problemów finansowych trwała aż do maja 1871 roku. Problemy budżetowe towarzyszyły pancernikowi również w czasie jego służby i uniemożliwiły mu pełnienie aktywnej służby we flocie. Nie licząc długiego remontu w latach 1880–1881, okręt spędzał większość czasu w porcie w Puli. Ostatecznie został skreślony z rejestru floty w 1892 roku i złomowany w roku następnym.
Konstrukcja
Charakterystyka ogólna i napęd
SMS[a] „Lissa” miał 86,76 m długości na linii wodnej i 89,38 m długości całkowitej. Jego szerokość wynosiła 17,32 m, a średnie zanurzenie 8,5 m. Wypierał 7086 ton. Burty oraz większość nadbudówki, w tym kazamaty, były drewniane z przymocowanymi żelaznymi płytami. Fragmenty kadłuba po bokach kazamat zostały zrobione z żelaza[1]. Okręt był wyposażony w taran[2]. Załoga składała się z 620 oficerów i marynarzy[1].
Napęd składał się z pojedynczej poziomej 2-cylindrowej maszyny parowej pojedynczego rozprężania, napędzającej pojedynczą śrubę o średnicy 6,62 m. Parę wytwarzało siedem kotłów parowych z trzydziestoma paleniskami. Spaliny odprowadzane były przez pojedynczy komin umieszczony na śródokręciu. Układ napędowy miał moc 3619 KM, co pozwalało na rozwinięcie prędkości 12,83 węzła, chociaż podczas testów prędkości przeprowadzonych 9 maja 1871 roku okręt osiągnął prędkość 13,29 węzła. Przy pełnej prędkości okręt miał zasięg 2840 Mm. Dodatkowo okręt został wyposażony w trzymasztowy takielunek o powierzchni 3112 m². W 1886 roku jego powierzchnię ożaglowania zmniejszono do 1404 m²[1][3].
Uzbrojenie i opancerzenie
„Lissa” była pancernikiem kazamatowym, a jej uzbrojenie składało się z dwunastu ładowanych odprzodowo armat Kruppa kal. 229 mm. Dziesięć z nich zostało zamontowanych w opancerzonej baterii burtowej na śródokręciu, z furtami działowymi 1,96 m nad poziomem wody. Pozostałe dwie umieszczone były w reducie, wiszącej bezpośrednio nad główną kazamatą. W ten sposób górne armaty w pewnym zakresie prowadzić ogień do przodu i do tyłu[1][2]. Armaty te mogły przebić żelazny pancerz o grubości 264 mm[3]. Okręt wyposażony był również w mniejsze działa, w tym cztery ładowane odtylcowo, gwintowane działa 8-funtowe i dwa odtylcowe, gwintowane działa 3-funtowe. Okręt chroniony był przez pas kutego żelaza o grubości 152 mm, a drewniane burty miały grubość 770 mm[1]. Pas kończył się 1,74 m poniżej linii wody[3]. Kazamaty chronione były przez 127 mm żelaza i 724 mm drewna. Pancerne grodzie na obu końcach kazamat miały 114 mm grubości[1].
Służba
Stępka pod „Lissę” położona została 27 czerwca 1867 roku w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino w Trieście. Okręt został zwodowany 25 lutego 1869 roku i rozpoczęły się prace wykończeniowe[1]. W następnym miesiącu cesarz Franciszek Józef I odwiedził stocznię, w której budowany był okręt[4]. Jednak ograniczony budżet marynarki i wysoka cena importowanego z Wielkiej Brytanii żelaza sprawiła, że pancernik nie został ukończony aż do maja 1871 roku[1][5]. Obiekcje dotyczące wydatków morskich ze strony węgierskiej połowy cesarstwa nie tylko opóźniły budowę „Lissy”, lecz również uniemożliwiły austro-węgierskiej flocie aktywną służbę w czasie pokoju[6]. W 1871 roku śmierć dowódcy floty, Wilhelma von Tegetthoffa, dodatkowo pogorszyła sytuację budżetową, jako że jego następca, Friedrich von Pöck, nie posiadał wpływów pozwalających przekonać rząd do zadysponowania potrzebnych środków[7]. Flota okrętów pancernych, w tym „Lissa”, trzymana była w porcie w Puli jako rezerwa; jedynymi okrętami, które brały udział w służbie czynnej, były fregaty parowe wysyłane za granicę[8].
Oficjalnie jednak „Lissa” przydzielona została do aktywnej eskadry pancerników, gdzie służyła aż do 1887 roku[3]. W nocy z 3 na 4 września 1872 roku zdarzył się wypadek, który mógł mieć poważne konsekwencje. Gdy okręt stał zacumowany w porcie na wyspie Korfu, w pobliżu magazynu prochu wybuchł duży pożar. Załodze udało się jednak ugasić płomienie, zanim dotarły one do prochowni. W 1875 roku okręt otrzymał nowe kotły parowe, a w następnym roku zmodyfikowano jego ożaglowanie[9]. Do 1880 roku kadłub „Lissy” był już poważnie zbutwiały i okręt zabrany został do suchego doku w arsenale w Puli, gdzie zerwano z niego większość pancernych płyt, by wymienić zbutwiałe drewno. Prace zakończono w następnym roku i „Lissa” wróciła do służby[10]. W czasie remontu zmieniono również uzbrojenie okrętu. Zachowano dwanaście armat kal. 229 mm, lecz przestarzałe działa mniejszego kalibru wymieniono na cztery działa kal. 90 mm L/24, dwa działa kal. 70 mm L/15, trzy działa Hotchkiss M1879 kal. 47 mm i dwie kartaczownice kal. 25 mm[1].
Po zakończeniu remontu „Lissa” powróciła do aktywnej eskadry[3]. 27 marca 1885 roku na okręcie złożył wizytę arcyksiążę Rudolf[11]. W czerwcu 1885 roku służył on jako okręt flagowy eskadry pancerników podczas ćwiczeń floty, przeprowadzonych w pobliżu wyspy Lissa. Ćwiczenia te polegały na próbnym ataku torpedowców na okręty pancerne[12]. W 1888 roku okręt przeniesiono do II Eskadry Rezerwowej[3]. W międzyczasie ponownie zmodyfikowano jego uzbrojenie, dodając wyrzutnie torpedowe w 1885 roku, a następnie wymieniając działa głównego kalibru na wersję szybkostrzelną[13]. Przez resztę służby „Lissa” pozostawała nieaktywna; została skreślona z rejestru floty 13 listopada 1892 roku i rozebrana między 1893 a 1895 rokiem[1].
Uwagi
- ↑ SMS oznacza „Seiner Majestät Schiff”, czyli po niemiecku „Okręt Jego Wysokości”.
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j Gardiner 1979 ↓, s. 269.
- ↑ a b Very 1880 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d e f Pawlik 2003 ↓, s. 43.
- ↑ Sondhaus 1994 ↓, s. 22.
- ↑ Sondhaus 1994 ↓, s. 25.
- ↑ Gardiner 1979 ↓, s. 267.
- ↑ Sondhaus 1994 ↓, s. 37.
- ↑ Sondhaus 1994 ↓, s. 40–41.
- ↑ Pawlik 2003 ↓, s. 43–44.
- ↑ Sondhaus 1994 ↓, s. 78.
- ↑ Pawlik 2003 ↓, s. 47.
- ↑ Brassey 1886 ↓, s. 145.
- ↑ Pawlik 2003 ↓, s. 44.
Bibliografia
- Thomas A. Brassey. Exercises of the Austrian Fleet. 1885.. „The Naval Annual”, 1886. Portsmouth: J. Griffin & Co.. OCLC 896741963. (ang.).
- Robert Gardiner: Conway’s All the World’s Fighting Ships: 1860–1905. Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
- Georg Pawlik: Des Kaisers Schwimmende Festungen: die Kasemattschiffe Österreich-Ungarns. Wiedeń: Neuer Wissenschaftlicher Verlag, 2003. ISBN 978-3-7083-0045-0. (niem.).
- Lawrence Sondhaus: The Naval Policy of Austria-Hungary, 1867–1918. West Lafayette: Purdue University Press, 1994. ISBN 978-1-55753-034-9. (ang.).
- Edward W. Very: Navies of the World. Nowy Jork: John Wiley & Sons, 1880. OCLC 20400836. (ang.).