Sąd wyższy prawa niemieckiego (łac. Ius supremum magdeburgense) – w średniowiecznym systemie prawnym sąd apelacyjny dla miast lokowanych na prawie magdeburskim, prawie chełmińskim i prawie flamandzkim, powołany do rozstrzygania sporów oraz decydowania o uprawnieniach i obowiązkach mieszczan. Zastępował dotychczasową praktykę odwoływania się od wyroków sądów miejskich do Magdeburga bądź Lubeki. Na ziemiach polskich pierwszy sąd wyższy prawa niemieckiego został powołany w 1233 roku w Chełmnie jednocześnie z lokacją miasta przez zakon krzyżacki. Kolejne sądy powstawały w Poznaniu (1253), Wrocławiu (pocz. XIV wieku), Kaliszu (1283), Lwówku, Środzie Śląskiej, Szczecinie i Raciborzu (prawo flamandzkie).

Podstawowy skład sądu składał się z podwójciego (landwójta) oraz 7 lub mniej ławników (z wyjątkiem Krakowa i Wrocławia, gdzie ławę tworzyło 11 ławników).

Ius supremum Magdeburgense castri Cracoviensis, (niem. Der Oberhof des deutschen Rechts auf der Burg zu Krakau) – sąd powołany przez króla Kazimierza Wielkiego dla Małopolski w celu stosowania prawa magdeburskiego, funkcjonował w latach 1356–1791. Do czasu jego powstania, instancją odwoławczą od wyroków sądów miejskich wydawanych w oparciu o prawo magdeburskie był właściwy sąd w Magdeburgu. Ustanowienie Sądu edyktem z 5 października 1356 r. uniezależniło sądownictwo małopolskie od rozstrzygnięć sądu w Magdeburgu. Sąd rozpatrywał poprzez dekrety (łac. Decreta iuris supremi Magdeburgensis castri Cracoviensis) głównie odwołania od wyroków, ale przede wszystkim pozostawał sądem stanowym (leńskim) dla wójtów i sołtysów z miast i królewskich wsi zastawnych oraz szlacheckich właściwego starostwa, osadzonych na prawie magdeburskim. Od 1468 r. przed Sądem mieli się również stawiać sołtysi/kniaziowie wsi lokowanych na prawie wołoskim. Sądy wyższe prawa niemieckiego mieściły się na zamkach starostw ówczesnej Małopolski, mimo że formalną siedzibą pozostawał jedynie Kraków.

W skład sądu wchodził landwójt wraz z 11 ławnikami, 5 sołtysami wsi królewskich i 2 mieszczanami.

Sądem odwoławczym od orzeczeń Sądu Wyższego Prawa Niemieckiego na zamku krakowskim był komisarski Sąd Sześciu Miast.

Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego na zamku w Krakowie zakończył swoją działalność w 1791 r. po uchwaleniu Konstytucji 3 maja.

• Bartłomiej Groicki

• Biecz
  • 1981. Czasopismo Prawno-Historyczne, t XXXIII, z. l, s. 1-21.
• Nowy Sącz Der Oberhof des deutschen Rechts auf der Burg zu Neu Sandec
  • 1984. Czasopismo Prawno­-Historyczne, t. XXXVI, z. l, s. 29-46.
• Kraków
  • 1993. Śląski Kwartalnik Historyczny, XLVIII, z. 2-3: Studia historyczno-prawne. Prace ofiarowane Kazimierzowi Orzechowskiemu w 70 rocznicę urodzin, s. 113-122.
• Frysztak
• Sanok - Ius supremum magdeburgense castri sanocensis
  • 1903. Janusz Samolewicz. Sąd wyższy prawa niemieckiego na zamku sanockim (1425-1553), 1903 [w:] Studya nad Historyą Prawa Polskiego. wydane pod red. Oswalda Balzera. - T.1, z. 4T. 21, z. 2. Lwów : [b.w.], 1900-1952. Druk. Wł. Łoziński): Studia nad Historia Prawa Polskiego
• Sandomierz
  • Stefan Ehrenkreutz, Sąd wyższy prawa niemieckiego grodu sandomierskiego (Der deutschrechtl. Oberhof auf der Burg Sandomierz), Pamiętnik (Nr. 160), S. 281–294).

• Prof. Ludwik Łysiak. Ius supremum Magdeburgense castri Cracoviensis 1356–1794, Decreta iuris supremi Magdeburgensis castri Cracoviensis 1456–1481 oraz Decreta iuris supremi Magdeburgensis castri Cracoviensis 1481–1511.
• Margret Obladen. Magdeburger Recht auf der Burg zu Krakau. Die güterrechtliche Absicherung der Ehefrau in der Spruchpraxis des Krakauer Oberhofs. 235 ss. 2006.