Rzeczoznawca – tytuł przyznawany na podstawie odpowiednich przepisów szczególnych osobom o wysokich kwalifikacjach i odpowiednio dużym, udokumentowanym doświadczeniu w określonej dziedzinie i specjalności zawodowej.

Poszczególne przepisy, określające zasady przyznawania tytułu rzeczoznawcy, definiują wymagania jakie musi spełnić osoba ubiegająca się o tytuł rzeczoznawcy.

Po spełnieniu i udokumentowaniu tych wymagań, niezbędnym jest zwykle zdać egzamin państwowy, w przypadku tytułu rzeczoznawcy w określonym zawodzie, lub egzamin w stowarzyszeniu czy innej organizacji w przypadku tytułów w różnych dziedzinach niewynikających z przepisów prawa.

Do podstawowych wymagań należy najczęściej:

• posiadanie na odpowiednim poziomie i w danym kierunku wykształcenia wyższego, często musi to być tytuł magistra, w niektórych przypadkach wymagane są również studia podyplomowe spełniające określone minimum programowe,
• udokumentowana w odpowiedni, zgodny z wymaganiami sposób praktyka zawodowa, trwająca okres nie krótszy niż zawarty w przepisach prawnych i spełniająca wymogi programowe, oraz potwierdzona przez osoby i/lub instytucje nadzorujące praktykę, odbyta po uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia lub uprawnień,
• czasem wymagana jest opinia środowiska zawodowego (stowarzyszenia, izby zawodowej) lub kilku osób posiadających już dany tytuł rzeczoznawcy,
• przynależność od odpowiedniej organizacji (np. izby zawodowej),
• niekaralność,
• zdanie egzaminu.

Wykonywanie rzeczoznawstwa w określonej dziedzinie wiąże się często z podjęciem znacznych zobowiązań i przyjęciem na siebie określonych obciążeń wynikających z przepisów, np. obowiązek wykonywania funkcji biegłego sądowego i inne. To także olbrzymia odpowiedzialność. Do rzeczoznawcy zwracają się zleceniodawcy najczęściej w trudnych sytuacjach, często kryzysowych, awariach, sprawach spornych i katastrofach. Od opinii rzeczoznawcy nie tylko zależy los znacznego majątku prywatnego i publicznego (znacznej wartości), ale też zdrowie i życie ludzi.

Potoczne i definiowane w encyklopediach popularnonaukowych oraz słownikach znaczenie słowa rzeczoznawca jest zdecydowanie mniej formalne i odnosi się ogólnie do specjalisty, eksperta, który pełni funkcje doradczą, wykonuje opinie (np. prawne, ekonomiczne, budowlane – opinię może wydać inżynier, który nie posiada tytułu rzeczoznawcy, i inne) lub orzeczenia w sprawach spornych.

• Rzeczoznawcy w zawodach, powoływani na podstawie przepisów prawa:
  • Rzeczoznawca majątkowy: ustawa o gospodarce nieruchomościami
  • Rzeczoznawca budowlany: prawo budowlane (tytuł rzeczoznawcy budowlanego dotyczy określonej specjalności budowlanej, w której osoba ubiegająca się o tytuł rzeczoznawcy musi posiadać uprawnienia budowlane i praktykę)
  • Rzeczoznawca do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych
  • Rzeczoznawca do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy
  • Rzeczoznawca do spraw sanitarnohigienicznych
  • Rzeczoznawca samochodowy
• Rzeczoznawcy powoływani w różnych dziedzinach przez organizacje czy stowarzyszenia, na podstawie wewnętrznych wymogów:
  • Rzeczoznawca w zakresie psychotroniki: nadaje Polskie Towarzystwo Psychotroniczne
  • Rzeczoznawca kosztorysowy: nadaje Stowarzyszenie Kosztorysantów Budowlanych
  • Rzeczoznawca systemów technicznego zabezpieczenia osób i mienia: nadaje Ogólnopolskie Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Zabezpieczeń Technicznych i Zarządzania Bezpieczeństwem "POLALARM"

• Biegły sądowy