Rozmaryn
 Rozmaryn lekarski | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
rozmaryn |
| Nazwa systematyczna | |
| Rosmarinus L. Sp. pl. 1:23. 1753 | |
Rozmaryn (Rosmarinus L., właśc. Salvia subg. Rosmarinus (L.) J.B.Walker, B.T.Drew & J.G.González) – tradycyjnie wyróżniany rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych, współcześnie podrodzaj w obrębie rodzaju szałwia Salvia. Obejmuje trzy gatunki[3] i dwa mieszańce spotykane także w naturze[4][5] występujące w południowej Europie i obszarze śródziemnomorskim[3][6]. Rozmaryn lekarski jest popularną i od dawna uprawianą rośliną przyprawową, używaną także do wyrobu olejku rozmarynowego (surowiec m.in. do wyrobu wody kolońskiej), wykorzystywaną leczniczo, cenioną jako roślina miododajna, dawniej wykorzystywaną też na opał, dla poprawy pamięci, do ozdoby podczas pogrzebów i ślubów[3].
Morfologia
- Pokrój
- Silnie aromatyczne krzewy osiągające do 2 m wysokości, czasem płożące[7]. Pędy pokryte włoskami pojedynczymi i gwiazdkowatymi[4].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe. Liście zimozielone, równowąskie do lancetowatych, o brzegach podwiniętych, silnie owłosione od spodu[7][4].
- Kwiaty
- Zebrane po 5–15 w grona wyrastające w kątach liści w szczytowej części pędu. Kwiaty szypułkowe. Kielich zrosłodziałkowy, rozszerzający się, rurka z 11–12 żyłkami, na końcu z dwiema wargami i 3 lub 5 łatkami, górna warga wzniesiona ku górze. Korona fioletowa do białej, w dole płatki zrośnięte są w rurkę, zakończoną dwiema wyraźnymi wargami z 5 łatkami. Górna warga z dwóch dłuższych łatek, dolna z trzech krótszych, z których środkowa jest zaokrąglona, boczne są wąskie. Dwa pręciki (czasem jeszcze dwa obecne, ale szczątkowe) z pojedynczym płodnym pylnikiem. Zalążnia górna z czterema zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z rozwidlonym znamieniem[7][4].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Tradycyjnie rośliny tu zaliczane wyróżniane były jako rodzaj rozmaryn Rosmarinus w obrębie rodziny jasnotowatych (Lamiaceae)[2]. Badania molekularne i analizy filogenetyczne przeprowadzane w XXI wieku wykazały, że wyróżnianie tego rodzaju (i czterech innych) powoduje, że obfitujący w gatunki rodzaj szałwia Salvia ma charakter parafiletyczny. Ostatecznie w 2017 opublikowana została rewizja taksonomiczna umieszczająca gatunki dotąd tu zaliczane w randze podrodzaju Salvia subg. Rosmarinus (L.) J.B.Walker, B.T.Drew & J.G.González[8][5]. Alternatywnie przedstawiono też rozwiązanie taksonomiczne zachowujące rodzaj Rosmarinus i dzielące rodzaj Salvia na 6 rodzajów monofiletycznych[9].
- Wykaz gatunków[5]
- Salvia granatensis B.T.Drew (≡ Rosmarinus tomentosus Hub.-Mor. & Maire)
- Salvia jordanii J.B.Walker (≡ Rosmarinus eriocalix Jord. & Fourr.)
- Salvia rosmarinus Spenn. (≡ Rosmarinus officinalis L.) – rozmaryn lekarski
- Salvia ×lavandulacea (de Noé) Roma-Marzio & Galasso (S. jordanii × S. rosmarinus)
- Salvia ×mendizabalii (Sagredo ex Rosúa) Roma-Marzio & Galasso (S. granatensis × S. rosmarinus)
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 805, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 236. ISBN 978-3-642-62200-7.
- ↑ a b c Francesco Roma-Marzio, Gabriele Galasso. New combinations for two hybrids in Salvia subg. Rosmarinus (Lamiaceae). „Italian Botanist”. 7, s. 31–33, 2019. DOI: 10.3897/italianbotanist.7.34379.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 404. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Bryan T. Drew, Jesús Guadalupe González-Gallegos, Chun-Lei Xiang, Ricardo Kriebel, Chloe P. Drummond, Jay B. Walked, Kenneth J. Sytsma. Salvia united: The greatest good for the greatest number. „Taxon”. 66, 1, s. 133-145, 2017. DOI: 10.12705/661.7.
- ↑ Maria Will, Regine Classen-Bockhoff. Time to split Salvia s.l. (Lamiaceae) – New insights from Old World Salvia phylogeny. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 109, s. 33-58, 2017. DOI: 10.1016/j.ympev.2016.12.041.