Rozłazino (województwo pomorskie)
| wieś | |
 Kościół w Rozłazinie w 2014 roku. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
978 |
| Strefa numeracyjna |
58 |
| Kod pocztowy |
84-218[2] |
| Tablice rejestracyjne |
GWE |
| SIMC |
0167361 |
Położenie na mapie gminy Łęczyce  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wejherowskiego  | |
 54°31′35″N 17°54′46″E/54,526389 17,912778[1]
| |
Rozłazino (kaszb. Rozłazëno, niem. Roslasin) – wieś kaszubska w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie wejherowskim, w gminie Łęczyce. Wieś jest siedzibą sołectwa Rozłazino, w którego skład wchodzą również Jeżewo, Rozłazinko, Redystowo, Dąbrówka Wielka.
Według danych na dzień 31 grudnia 2011 roku wieś zamieszkuje 978 mieszkańców na powierzchni 26,36 km² (powierzchnia obejmuje grunty wsi Rozłazino, Jeżewo i Redystowo)[3]. W skład wsi Rozłazino wchodzi również kilka okolicznych osad i przysiółków: Kwietnica, Karczemka Rozłaska, Rębiszcze, Rozłaski Młyn, Rozłazino Wybudowanie.
Położenie
Rozłazino znajduje się na trasie linii kolejowej Kartuzy – Lębork (obecnie zawieszonej) na wysokości ok. 120 m n.p.m.[4] Najbliżej położonym miastem jest Lębork, wieś znajduje się na południowy wschód od tego miasta. Na północny wschód w odległości ok. 2 km od Rozłazina znajduje się Dąbrowa Góra 210 m n.p.m.
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0167378 | Jeżewo | osada |
| 0167384 | Karczemka Rozłaska | przysiółek |
| 0167390 | Kwietnica | kolonia |
| 0167409 | Redystowo | osada |
| 0167415 | Rębiszcze | kolonia |
| 0167421 | Rozłaski Bór | przysiółek |
| 016744 | Rozłaski Młyn | kolonia |
| 0167444 | Rozłazinko | przysiółek |
Historia
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą dopiero z roku 1356 i związane są z lokowaniem tej miejscowości oraz budową kościoła w dokumencie wydanym przez komtura gdańskiego Swedera von Pfellanda. Jednak wielu badaczy zgodnie przesuwa istnienia w tym miejscu kościoła i osady do początku XIII w., a niektórzy z nich wskazują na istnienie miejscowości z kościołem w XII w.[7] Taka sytuacja związana jest z przechodzącym w średniowieczu przez Rozłazino jednego z dwóch lądowych szlaków komunikacyjnych południowych tj. szlaku (Gdańsk - Oliwa - Szemud - Pobłocie - Strzepcz - Rozłazino - Godętowo - Łęczyce - Łebień - Białogarda - Wicko i dalej na Słupsk). Szlak ten stracił na znaczeniu po upadku ośrodka w Białogardzie i lokowaniu Lęborka w XIV w. przez Krzyżaków, i uaktywnienia się szlaku równoleżnikowego[8].
Od początku XV w. tj. 1414 roku[9] do 1571 roku przy rozłazińskim kościele funkcjonuje samodzielna parafia z proboszczem. Kres katolickiej parafii kładzie reformacja.
W 1571 roku wizytuje Rozłazino komisja ewangelicka, która nie zastaje pastora, ale zastaje w miejscowości duże rozprężenie moralne za co mieszkańcy zostają skarceni. W latach 1614[10]–1641 działa w kościele w Rozłazinie Zbór. Około roku 1641 na podstawie umowy miejscowy kościół jako będący pod patronatem panującego zostaje zwrócony katolikom i popada w ruinę[11].
W tym czasie tj. w 1635 roku Rozłazino/Roslasin umieszczone jest na mapach jako miejscowość parafialna[12]. W trakcie wizytacji przedstawiciela biskupa archidiakona A. Albinowskiego w 1686 roku naliczono we wsi 15 katolików.
W 1687 roku na koszt bp Madalińskiego wystawiony zostaje nowy kościół (drugi) na miejsce starego zniszczonego.
W 1760 roku w trakcie wojny siedmioletniej w pobliżu miejscowości przechodzą oddziały kozackie, które pustoszą pobliski Dzięcielec[13].
W latach 1840–1841 wybudowany został na miejscu poprzedniego obecny kościół[9]. Kościół nie posiadał wieży kościelnej z przeznaczeniem na dzwonnicę, na której wybudowanie nie zgodziły się ówczesne władze pruskie.
Między 1641 a 1864 rokiem mieszkańcy Rozłazina podlegali pod parafię rzymskokatolicką w Lęborku pw. Świętego Jakuba Apostoła obecnie Diecezjalne Sanktuarium św. Jakuba Apostoła. Obecną parafię w Rozłazinie erygowano 28 listopada 1864[9].
Już w drugiej połowie XVIII wieku istniała w Rozłazinie szkoła. Po jej pożarze w 1894 roku wybudowano nowy budynek szkolny, który rozbudowano 1924 roku ze względu na dużą liczbę uczniów[14].
W 1905 roku do Rozłazina dotarła kolej. Do obecnych czasów dotrwał budynek „stacji kolejowej” w Rozłazinie.
Po I wojnie światowej pomimo uchwalonej w 1919 przez mieszkańców Rozłazina rezolucji o przyłączeniu do Polski – II Rzeczypospolitej, miejscowość znalazła się na terytorium niemieckim w ówczesnej Republice Weimarskiej[15].
W latach 1922–1923 w prezbiterium kościoła w Rozłazinie zamontowano dwa witraże z polskimi napisami, kaszubsko-polskimi i niemieckimi nazwiskami, jak również datami śmierci 58 mieszkańców parafii poległych w czasie pierwszej wojny. Polegli pochodzili z miejscowości: Godętowo, Jeżewo, Węgornia, Bożepole Małe, Bożepole Wielkie, Chmieleniec, Wielistowo, Łówcz, Okalice, Osiek, Nowe Rozłazino, Rozłazino, jak również z miejscowości, które znalazły się po ówczesnej polskiej stronie granicy. Na witrażach nie umieszczono z nieznanych powodów, nazwiska co najmniej pięciu poległych, pochodzących z terenu tej parafii[16].
W okresie międzywojennym na terenie ówczesnej Gminy Rozłazino i samego Rozłazina działał Związek Polaków w Niemczech[17].
W sierpniu 1939 w trakcie przygotowań do wojny na terenie Gminy Roslasin w Rozłazinie i pobliskim Popowie zostaje rozlokowane po plutonie Grenzschutzu w ramach osłony niemieckiej strony pobliskiej granicy[18].
Pod koniec II wojny światowej w 1945 roku Rozłazino znajdowało się na trasie tzw. ewakuacji więźniów niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof. Na cmentarzach Łówcza i Nawcza znajdują się groby pomordowanych przez hitlerowców więźniów Stutthofu, którym niedane było nigdy osiągnąć celu owego marszu śmierci.
W marcu 1945 roku miejscowość zostaje zajęta – „wyzwolona” przez oddziały armii czerwonej. W wyniku tego radzieccy żołnierze dokonują wielu gwałtów zostaje zabitych i zamordowanych od kilku do kilkunastu mieszkańców Rozłazina. Oprócz tego spalone zostaje kilka okolicznych zabudowań[19].
W 1945 roku nastąpiły wysiedlenia ludności niemieckiej ze szczególnym uwzględnieniem „ewangelickiej” przez nowe władze i napływem w jej miejsce ludności polskiej „katolickiej”, oraz przejmowaniem majątków tzw. poniemieckich prywatnych jak i kościołów ewangelickich[20].
| Rok | Polacy | Niemcy |
|---|---|---|
| 1945.09 | 620 | 2340 |
| 1945.10 | 625 | 2230 |
| 1945.11 | 745 | 1800 |
| 1946.08 | 1881 | 582 |
Wysiedlenia i zmiany ludności w Gminie Rozłazino w latach 1945–1946.[21]
Wysiedlenia na mniejszą skalę kontynuowane były jeszcze na początku lat 50. XX w. tym razem do NRD w ramach tzw. „akcji łączenia rodzin”[22].
15 marca 1947 roku nazwa miejscowości została zmieniona z Roslasin na Rozłazino[23].
Na przełomie XX i XXI wieku za budynkiem starej szkoły wybudowano nową. Obecnie w Rozłazinie funkcjonuje nowa szkoła podstawowa i przedszkole w tym samym budynku. W latach 2013–2014 przy kościele wybudowana zostaje wieża dzwonnicy.
Co najmniej od początku XX w. do czasów obecnych w miejscowości funkcjonuje placówka Ochotniczej Straży Pożarnej[24].
W latach 1945–1954 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego, powiatu lęborskiego, gminy Rozłazino. Po zniesieniu gmin i pozostawieniu w ich miejscu gromad, w latach 1957–1975 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego, powiatu lęborskiego, gromady Rozłazino. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego. Obecnie miejscowość zaliczana jest do ziemi lęborskiej włączonej w skład powiatu wejherowskiego[25].
Liczba mieszkańców Rozłazina w wybranych latach
| Rok | Katolicy | Protestanci -Ewangelicy | razem |
|---|---|---|---|
| 1780[26] | 40 | 60 | 100 |
| około 1900[27] | -- | -- | 500 |
| 1925*[28] | "344" | "552" | "896" |
| 1933* | -- | -- | 887 |
| 1939*[29] | -- | -- | 859 |
| 2006*[30] | -- | -- | 950 |
Zabytki
Na terenie wsi znajdują się
- kościół z 1841 roku
- budynek szkoły z przełomu XIX i XX wieku
- nieczynna gorzelnia z początku XX wieku
- budynki mieszkalne z początku XX wieku, należące wówczas do niemieckich służb celnych
- budynek stacji kolejowej w Rozłazinie z początku XX wieku
- droga alejowa wjazd do miejscowości od strony Godętowa
Pomniki
- pomnik św. Jana Pawła II, odsłonięty w 2006 roku[31]
Sąsiednie miejscowości
Zobacz też
- Dąbrowa Góra
- gromada Rozłazino
- Most kolejowy koło Rozłazina
- rezerwat przyrody Paraszyńskie Wąwozy
- parafia św. Wojciecha w Rozłazinie
- Zbór ewangelicki w Rozłazinie
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116995
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1085 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Sołectwa. Gmina Łęczyce. [dostęp 2009-08-18].
- ↑ P30_S26_G_Rozlazino_(Roslasin).jpg. W: Mapster: WIG – Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000, Rozłazino (Roslasin) Warszawa 1935.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ M. Dzięcielski, Rozwój sieci parafialnej w Ziemi Lęborskiej od XII w. do połowy XX w., „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego”, Lębork 2000 nr 15, s. 81.
- ↑ B. Śliwicki, Upadek ośrodka w Białogardzie i początki Lęborka., „Biuletyn Historyczny Muzeum w Lęborku i Lęborskiego Bractwa Historycznego”, Lębork 2004 nr 24, s. 6.
- ↑ a b c Ks. W. Palmowski, Dzieje parafii Rozłazino, Kraków 2000, s. 16.
- ↑ M. Dzięcielski, Reformacja i Kontrreformacja w Dekanacie lęborskim w XVI-XVIII w., „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego i Muzeum w Lęborku”, Lębork 1999 nr 11, s. 17.
- ↑ M. Dzięcielski, Reformacja i Kontrreformacja w Dekanacie lęborskim w XVI-XVIII w., „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego i Muzeum w Lęborku”, Lębork 1999 nr 11, s. 22-23.
- ↑ Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego. Mapa Księstwa pomorskiego z 1635 wykonana na podstawie mapy Eilhardusa Lubinusa z lat 1610–1618(Roslasin – wschodnia granica księstwa koło miasta Louwenborch).
- ↑ M. Dzięcielski, Pochodzenie szlachty lęborskiej i rozwój własności ziemskich na przykładzie Dzięcielca i rodziny Dzięcielskich, „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego”, Lębork 1999 nr 10, s. 21.
- ↑ Ks. W. Palmowski, Dzieje parafii Rozłazino, Kraków 2000, s. 81.
- ↑ W. Budkowski, P. Mikusiński, Ziemia Lęborska, Lębork, Łeba, Słowiński Park Narodowy. Przewodnik turystyczny, Lębork 2002, s. 112, ISBN 83-908247-6-0.
- ↑ wejherowo.machura.slupsk.pl. Pomniki i tablice upamiętniające żołnierzy poległych w latach 1807–1945 z terenu Pomorza Środkowego, Rozłazino/Roslasin.
- ↑ A. Wicka, Historia Łęczyc, „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego”, Lębork 2000 nr 15, s. 35.
- ↑ Blitzkrieg załamał się u bram Warszawy. histor.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].. rozdział - „Przed inwazją na Polskę” , P. Bartosik, dostęp 23/11/2014.
- ↑ Wikimapia. Wikimapia>>Rozłazino>>skala ulica>> kliknąć miejscowość>> komentarze, dostęp 23/11/2014.
- ↑ B. Libich, Najnowsza historia lęborskich ewangelików, „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego i Muzeum w Lęborku”, Lębork 1999 nr 11, s. 82-83.
- ↑ J. Schodzińska, Wysiedlenia ludności niemieckiej z powiatu lęborskiego w latach 1945 -1947, „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego i Muzeum w Lęborku”, Lębork 2003 nr 22, s. 36-39.
- ↑ J. Schodzińska, Wysiedlenia ludności niemieckiej z powiatu lęborskiego w latach 1945 -1947, „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego i Muzeum w Lęborku”, Lębork 2003 nr 22, s. 41.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Ministra Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297, s. 11).
- ↑ P30_S26_WEJHEROWO_300dpi.jpg. W: Mapster: WIG - Mapa Taktyczna Polski 1:100 000, WEJHEROWO Warszawa 1937.
- ↑ Studium Ochrony Krajobrazu Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2005 i załącznik Ryc 32. Proponowane formy ochrony krajobrazu na tle obszarów oraz regionów historyczno-kulturowych.
- ↑ M. Dzięcielski, Reformacja i Kontrreformacja w Dekanacie lęborskim w XVI-XVIII w., „Biuletyn Historyczny Lęborskiego Bractwa Historycznego i Muzeum w Lęborku”, Lębork 1999 nr 11, s. 30.
- ↑ Ks. W. Palmowski, Dzieje parafii Rozłazino, Kraków 2000, s. 14.
- ↑ [1]. Die Gemeinde Roslasin - Gmina Rozłazino jeden okręg w 1925 roku; Dane obejmują kilka miejscowości tj: Rozłazino, Jeżewo, Karczemkę, Redystowo i kilka małych przysiółków, dostęp 23/11/2014
- ↑ [2]. Landkreis Lauenburg Pom.- Gmina Rozłazino jeden okręg w 1933 i 1939 roku; Dane obejmują kilka miejscowości tj: Rozłazino, Jeżewo, Karczemkę, Redystowo i kilka małych przysiółków, dostęp 23/11/2014
- ↑ Dane z archiwalnych edycji dotyczących Rozłazina, Wikipedia - Rozłazino(województwo pomorskie) z grudnia 2010
- ↑ www.mojpapiez.pl Pomnik ufundowany przez wiernych parafii św. Wojciecha w Rozłazinie. Odsłonięty 26 października 2006 przez ks. bp. Jan Bernarda Szlagę.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
