Romodanowscy – rodzina książęca będąca jedną z gałęzi staroruskiej dynastii Rurykowiczów.

Nazwisko pochodzi od miejscowości Romodanowo, położonej na wschód od Staroduba nad rzeką Klaźmą (pn.-wsch. od Moskwy). Romodanowo w XV wieku było siedzibą niezależnego, udzielnego księstwa ruskiego. Za panowania wielkiego księcia moskiewskiego Iwana III Srogiego, Romodanowo podobnie jak większość udzielnych ruskich księstw, straciło swoją niezależność na rzecz Moskwy.

Protoplastą Romodanowskich był Iwan Kasza (zm. 1247) – ósmy syn Wsiewołoda Wielkie Gniazdo. Był on pierwszym księciem Staroduba nad Klaźmą i od niego idzie linia książąt starodubskich. Potomkiem w piątym pokoleniu od Iwana Kaszy był książę Fiodor Starodubski. Młodszy syn Fiodora Starodubskiego – Wasyl otrzymał od ojca Romodanowo. Wasyl, który żył w połowie XV wieku był pierwszym księciem Romodanowskim. Synowie Wasyla Romodanowskiego tracą jednak status niezależnych książąt udzielnych i stają się bojarami moskiewskimi za czasów Iwana III Srogiego. Jeden ze synów Wasyla – też Wasyl, był okolniczym Iwana III, drugi syn Iwan zasiadał w Dumie Bojarskiej za Wasyla III. Prawnuk Wasyla – Andriej Romodanowski był za Iwana IV Groźnego ambasadorem w Kopenhadze. Inny z prawnuków Wasyla Romodanowskiego – Iwan Piotrowicz został zabity w 1607 roku przez Kałmuków podczas powrotu z misji dyplomatycznej w Persji. Najbardziej znanym w XVII wieku przedstawicielem rodu był kniaź Grigorij Grigoriewicz Romodanowski. Brał on udział w Radzie Perejasławskiej w 1654 roku i prowadził strzelców przeciwko Polsce podczas wojny polsko-rosyjskiej. W latach 60. i 70. XVII stulecia starał się rozszerzyć wpływy Rosji na Ukrainie, często ingerując przy wyborze atamana siczowego. Grigorij wsławił się w kampanii czehryńskiej (1676) podczas wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1676-1681. Książę Grigorij Romodanowski został zamordowany podczas zamieszek wywołanych przez strzelców moskiewskich w 1682 r. Innym sławnym przedstawicielem tej rodziny był Fiodor Romodanowski, który w 1686 roku stanął na czele Prikazu Preobrażeńskiego. Dzięki swojemu zdecydowaniu i bezwzględności, Fiodor został wkrótce wielkim przyjacielem młodego Piotra Wielkiego, który uczynił nawet Romodanowskiego dowódcą swoich „pociesznych pułków”. Książę Fiodor Romodanowski był najbardziej zaufaną osobą dla Piotra I Wielkiego i w czasie podróży cara w latach 1695–1699 po Zachodniej Europie to Romodanowski był faktycznym zastępcą monarchy i wielkorządcą Rosji. Kiedy strzelcy podnieśli bunt w czasie nieobecności Piotra I, to Fiodor Romodanowski szybko i zdecydowanie pokonał opozycję. Oddziały strzeleckie uległy likwidacji. Strzelców rozformowano po odległych twierdzach rozproszonych na obrzeżach Rosji. Przywódcy buntu położyli swoje głowy pod topór. Po powrocie z Wielkiego Poselstwa po Europie Piotr sowicie wynagrodził lojalność Romodanowskiego, przekazując mu pałac w Ropszy i nadając mu tytuł „Cesarska Wielmożność”. Fiodor Romodanowski aż do swej śmierci w 1717 r. był również dowódcą tajnej policji państwowej (wybudował wiele więzień na Syberii). Ostatnim męskim przedstawicielem tego rodu był Iwan Fiodorowicz (zm. 1730) – gubernator Moskwy i członek rządu rosyjskiego – czyli Rady Państwa – po śmierci cara Piotra Wielkiego.

• Heller M. „Historia imperium rosyjskiego”, Kluczewski W. „Kurs russkoj istorii”, Praca zbiorowa „Duchownyje i dogowornyje gramoty wielikich i udielnych kniaziej XIV-XVI w.” Moskwa 1950