Roman Saphier

Data i miejsce urodzenia	11 sierpnia 1882 Sanok
Data i miejsce śmierci	6 września 1920 pod Firlejówką
Zawód, zajęcie	nauczyciel
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Roman Saphier, właściwie Abraham Saphier (ur. 11 sierpnia 1882 w Sanoku, zm. 6 września 1920 pod Firlejówką) – nauczyciel, oficer.

Urodził się 11 sierpnia 1882 w Sanoku jako Abraham Saphier^[1][2]. Pochodził z rodziny żydowskiej, był wyznania mojżeszowego^[1][2]. Był synem Izraela, trafikanta, zamieszkującego w Sanoku przy ul. Adama Mickiewicza 193^[1][2][3]. Miał brata Salomona Józefa (ur. 1893)^[3], siostrę Bronisławę (ur. 1897, pomocnica kancelaryjna w Sanoku^[4]).

Od 1892 uczył się w C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie w 1901 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości (nie wymieniony na liście abiturientów egzaminu dojrzałości; w jego klasie byli m.in.: Marian Dienstl-Dąbrowa, Franciszek Jun, Samuel Seelenfreund)^[5][6][7][8].

Jeszcze pod imieniem Abraham 17 listopada 1912 został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Jaśle^[9][10]. W szkole uczył języka greckiego, języka niemieckiego^[11].

Od początku I wojny światowej (1914) służył w szeregach C. K. Armii^[12]. Został mianowany na stopień podporucznika w rezerwie piechoty z dniem 1 stycznia 1916^[13]. Był oficerem rezerwy 4 pułku piechoty^[14][15]. Przed 1917 został odznaczony srebrnym Medalem Waleczności II klasy^[16][14][15]. Do około 1916 nadał figurował pod imieniem Abraham^[12][14], zaś od około 1917 był zapisywany już pod imieniem Roman (ponadto w ewidencji armii zapisywano go pod nazwiskiem Saphir)^[17][15]. Według stanu ewidencji z 1917 był doktorem filozofii^[15]. W czynnej służbie w wojsku pozostawał w kolejnych latach^[17][18] i służył jeszcze w pierwszym półroczu roku szkolnego 1918/1919^[19].

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w drugim półroczu 1918/1919 ponownie uczył w Gimnazjum w Jaśle, wykładając język grecki i język niemiecki^[19]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej młodzież z jasielskiego gimnazjum postanowiła, że wszyscy z nich mający ukończone 16 lat przystąpią do walk jako ochotnicy, w związku z czym zgłosiło się w tym charakterze 300 uczniów^[20]. Profesor Saphier był jednym z dwóch nauczycieli tej szkoły, którzy zgłosili się wtedy ochotniczo do armii (drugim był Jakub Kuska)^[21]. Służył w stopniu porucznika Wojska Polskiego^[22][23]. W bitwie pod Firlejówką pełnił funkcję dowódcy 10 kompanii w składzie III batalionu 16 pułku piechoty^[24]. Poległ pod Firlejówką 6 września 1920 w wyniku ataku sił wroga^[21][25]. Łącznie z 10 kompanii zginęło wtedy dwóch oficerów i 40 szeregowych^[24]. Wśród nich śmierć poniosło czterech gimnazjalistów z Jasła^[20][26]. Ciała profesora Saphiera i uczniów z Jasła pierwotnie pogrzebano w miejscu walk obok drogi^[20]. W 1923 ich szczątki zostały ekshumowane i pochowane w zbiorowej mogile w Firlejówce, gdzie ustanowiono też pomnik^[20].

W pierwszych latach po wojnie z inicjatywy prof. Jana Pyrka (także uczestnika wojny z 1920) w westybulu gmachu Państwowego Gimnazjum w Jaśle została wmurowana prowizoryczna tablica upamiętniająca prof. Romana Saphiera i ośmiu gimnazjalistów poległych w 1920^[27]. Od czasu ustanowienia tablicy w szkole, co roku do końca lat 30. uroczyście honorowano poległego profesora i uczniów^[20]. W 1928 w westybulu została ustanowiona stała tablica, upamiętniająca poległych w walkach z lat 1914–1920, którzy byli związani ze szkołą^[28]. W uczniowskiej gazetce „Efeb”, wydawanej w jasielskim gimnazjum, ukazał się wiersz pt. Tablica w westybulu^[29]. Z okazji 10-lecia niepodległości Polski podjęto się realizacji stypendium prof. Saphiera, którego statut następnie zatwierdziły władze województwa lwowskiego^[29].

• Józef Kasprzak: Dzieje Państwowego Gimnazjum imienia Króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle. W: Księga pamiątkowa 70-lecia Państwowego Gimnazjum imienia króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle 1868–1938. Jasło: 1938, s. 5–40.
• Kazimierz Krajewski: Bój pod Firlejówką. W: Księga pamiątkowa 70-lecia Państwowego Gimnazjum imienia króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle 1868–1938. Jasło: 1938, s. 41–46.