Skała Kmity
 Drzeworyt z 1882 wg obrazu Władysława Maleckiego | |
| rezerwat krajobrazowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
1959 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia |
19,36 ha |
| Ochrona |
częściowa |
Położenie na mapie gminy Zabierzów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°05′58″N 19°48′48″E/50,099444 19,813333
| |
Skała Kmity – krajobrazowy rezerwat przyrody znajdujący się w miejscu, w którym rzeka Rudawa przełamuje Garb Tenczyński na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Administracyjnie obszar rezerwatu znajduje się w południowo-wschodniej części Zabierzowa w gminie Zabierzów w powiecie krakowskim, województwie małopolskim, w odległości 11 km od Krakowa. Znajduje się na pięknym widokowo i ciekawym pod względem budowy geologicznej obszarze Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Jest widoczna z drogi 774 (1100 m od drogi 79).
Przyroda
Rezerwat o powierzchni 19,36 ha[2], utworzony został w 1959[3] w celu ochrony naturalnego krajobrazu przełomu rzeki Rudawy, a także naskalnej roślinności i lasu. Występuje w nim 18 gatunków roślin chronionych, m.in. tojad mołdawski, kruszczyk siny, rojownik pospolity, ciemiężyca zielona. W rezerwacie znajduje się stroma, o niemal pionowych ścianach, skała wapienna wysoka na ok. 25 m z wyrytymi historycznymi napisami i roślinnością naskalną. Prócz niej jest kilka mniejszych skał wapiennych z okresu jury, znajdujących się w lesie tworzonym głównie przez dęby.
Obecnie Skała Kmity wznosi się tuż nad drogą wojewódzką nr 774. Na wierzchołek można wejść od dawnej restauracji „Kmita”, przy której znajduje się parking. W 2000 roku nadleśnictwo Krzeszowice utworzyło 2,5 km długości ścieżkę dydaktyczną z 5 przystankami, prowadzącą od Skały Kmity w głąb Doliny Grzybowskiej. Doskonałe miejsce spacerów pośród Lasu Zabierzowskiego. Skała od dawna była odwiedzana, pięknie i ciekawie pisze o niej m.in. Józef Krasnowolski.
Jak podały media, w otulinie rezerwatu powstała zabudowa turystyczna, która mimo nakazu rozbiórki wydanego przez Powiatowego Inspektora Budowlanego oraz negatywnej opinii Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska nadal istnieje[4][5][6][7][8][9][10].
Legenda
Nazwa skały pochodzi od rycerza Kmity, który według legendy pochodzącej z początku XVI w. nieszczęśliwie zakochał się w pięknej Olimpii Bonerównie, córce ówczesnego właściciela Balic. Nie mogąc ożenić się z nią, rzucił się z rozpaczy wraz z koniem z tej skały, ponosząc śmierć na miejscu. Bonerówna ponoć oddana została do zakonu. W miejscu, z którego skoczył, znajduje się krzyż. Wyryty na skale kilka metrów ponad drogą, stary (odnowiony w 2016) napis głosi:
Kthóry z sercem przydzie thu,
Maiąc mestwo w onym dniu,
Tho i radost może mieć;
- Zasie kthory przydzie thu,
- Ma strapienie w onym dniu,
- Tho i spokói może mieć.
Jest to fragment wiersza Adama Gorczyńskiego. Na skale istnieje jeszcze inny napis: Rytmem tym zwierza tutaj świezaie Bolesne serce samotnej skale Stanisław Kmita, rycerz oręzny W boju z tatary, szablą potęzny Ku Bonerównie serce obrócił I z tej tu skały w przepaść się rzucił 1515.
Autorem tej sentencji jest Wincenty Pol. Obydwie inskrypcje wyryte zostały w 1854 r. Dawniej podobno istniał jeszcze jeden napis wykuty przez samego Kmitę:
Sroga miłości mojej moc dręczy duszę. Wiara – Bóg – Miłość – Miłość – Miłość – Kmita i Bonerówna – 1515.
W XIX wieku wątek romantycznej miłości Kmity i Benerówny podejmowany był w wielu utworach literackich, nawet obecnie jest kontynuowany. Jednej ze skał wapiennych na przeciwległym wzgórzu Bukowinie współcześnie już nadano nazwę Bonerówna. Mimo że nie zachowały się dokumenty potwierdzające samobójczą śmierć Kmity, w legendzie może tkwić ziarno prawdy, rzeczywiście bowiem w 1515 r. właścicielem Balic stał się Seweryn Boner, mający córkę Zofię.
Istnieje wersja, wg której Stanisław Boner, będąc zażartym zwolennikiem protestantyzmu (kalwinizmu), nie chciał wyrazić zgody na ślub z katolikiem Kmitą. Listy Kmity do Olimpii przejmował Boner, który polecił pokojówce napisać odpowiedź rzekomo od córki, iż widząc beznadziejność ich miłości i upór ojca, oddaje rękę komu innemu. Gdy Kmita otrzymał ten list, z rozpaczy rzucił się w przepaść. Boner wywiózł córkę do Zamku Ogrodzieniec i tam, dowiedziawszy o intrydze, wyskoczyła z okna wieży[11].
Inskrypcje na skale
Przypisy
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 256. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Rejestr Rezerwatów Przyrody prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie (stan na 15.01.2016 r.). [dostęp 2015-01-19].
- ↑ Utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Nr 394 z dnia 25 listopada 1959 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. Nr 8, poz. 40 z 1960 r.)
- ↑ Mieszkańcy obawiają się degradacji przyrody. dziennikpolski.pl. [dostęp 2014-03-22].
- ↑ Rogata otulina Skały Kmity. dziennikpolski.pl. [dostęp 2014-03-22].
- ↑ Park rozrywki w Zabierzowie samowolą budowlaną?. tvp.pl, 2012-05-25. [dostęp 2016-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-06)].
- ↑ Ale o co chodzi?. glos24.pl, 2013-12-23. [dostęp 2014-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-22)].
- ↑ Marszałek promuje samowolę budowlaną. dziennikpolski.pl. [dostęp 2014-03-22].
- ↑ Rogate ogłoszenia na płocie. fakty.interia.pl. [dostęp 2014-03-22].
- ↑ Nielegalne „Ranczo”. dziennikpolski.pl. [dostęp 2014-03-22].
- ↑ Legendy. zamek-ogrodzieniec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-09)]., zamek-ogrodzieniec.pl.
Bibliografia
- Dolinki Podkrakowskie. Mapa turystyczna 1:25 000. Kraków: Compass, 2006. ISBN 83-89165-95-3.
- Gmina Zabierzów. Walory Turystyczne. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-16)].
[[Kategoria:Zabierzów]r