Retikulocyt
 retikulocyty – niebarwiony (strona lewa) i barwiony azurem B (strona prawa). | |
| Względna liczba retikulocytów | |
| Skrót |
R% |
|---|---|
| Referencyjna metoda oznaczania | |
| Pozostałe metody |
1. mikroskopowe wyznaczanie udziału retikulocytów na 1000 erytrocytów przy zastosowaniu specjalnego barwienia |
| Zakres wartości prawidłowych |
dorośli – 0,2–2% |
Retikulocyt, retykulocyt, proerytrocyt (skrótowo Ret.) – niedojrzała postać krwinki czerwonej, która w szlaku erytropoezy bezpośrednio poprzedza dojrzałą krwinkę czerwoną, czyli erytrocyt. Jego powstawanie jest związane głównie z uzupełnianiem fizjologicznie niszczonych krwinek czerwonych oraz wyrównywaniem (kompensacją) skutków zdarzeń lub chorób w których dochodzi do utraty, czy niszczenia erytrocytów (np. krwotoków, zimnicy).
Proerytrocyty zostały odkryte w 1890 roku przez Paula Ehrlicha, niemieckiego bakteriologa i chemika[2][3].
Dojrzewanie retikulocytów
Retikulocyty w procesie powstawania krwinek czerwonych powstają w szpiku kostnym z ortochromatycznych erytroblastów. W ciągu 2–4 dni[3][4] dojrzewają bezpośrednio do erytrocytu, dojrzałej krwinki czerwonej. W stanie zdrowia do krwi przedostają się dwu-trzydniowe retikulocyty, gdzie w ciągu doby dochodzi do ich przekształcenia się do w pełni dojrzałego erytrocytu[3]. Liczba retikulocytów we krwi stanowi około 40% ogólnej puli retikulocytów całego organizmu.
W stanach zmniejszonej liczności erytrocytów, czy to w wyniku choroby (niedokrwistości), po urazach (krwotoki), czy też fizjologicznie (np. u ludzi przebywających na dużych wysokościach n.p.m.), do krwi uwalniane są młodsze retikulocyty[3], czasem nawet jednodniowe. Całkowity czas ich dojrzewania nie ulega jednak istotnym zmianom.
Budowa retikulocytów
| Wybrane parametry budowy retykulocytów i wskaźniki typowe dla tych komórek dla porównania odpowiadające dane dotyczące erytrocytów | |||
| Cecha | Retikulocyt[3] | Erytrocyt[4] | |
| średnica (μm) | 9±1 | > | 7,5±0,3 |
| objętość (fl) | 112,5±17,5 | > | 90±10 |
| masa hemoglobiny (pg) | 29,5±2,5 | = | 29,5±2,5 |
| stężenie hemoglobiny (g/dl) | 29±3 | < | 35±2,5 |
Retikulocyty są pozbawionymi jądra komórkami wielkości 8–10 μm, których charakterystyczną cechą jest obecność substantia reticulofilamentosa (dosł. substancji włókienkowej siateczki[5]). Siateczka ta jest pozostałością kwaśnych białek jądrowych[6] zbudowanych z RNA. Brak jądra i obecność kwasu rybonukleinowego jest więc cechą pozwalającą odróżnić je od innych komórek krwi lub szpiku kostnego[3].
Retikulocyty, zwłaszcza dojrzałe, są komórkami zdolnymi do przenoszenia tlenu. Są jednak mniej wydajne od erytrocytów. Zawierają >80%, a w przypadku retikulocytów krwi obwodowej >95–97% masy hemoglobiny dojrzałego erytrocytu[3]. Są większe od krwinek czerwonych[3], przez co stężenie hemoglobiny w retikulocytach jest mniejsze niż w erytrocytach[3]. Te dwa fakty – często niepełna pula hemoglobiny i jej niższe stężenie, tłumaczy mniejszą zdolność wiązania tlenu.
Retikulocyty wykazują wyższą oporność osmotyczną w porównaniu do erytrocytów.
- Klasyfikacje morfologiczne retikulocytów
Informacją istotną diagnostycznie może być określenie udziału młodych retikulocytów (tzn. tych, które typowo znajdują się w szpiku) we krwi obwodowej. W tym celu przyjęto podział retikulocytów umownie określający ich wiek.
Najstarszą klasyfikacją jest czteroklasowy podział według Ludwiga Heilmeyera – klasyfikacja Heilmeyera. Dzieli ona retikulocyty na I, II, III i IV frakcji na podstawie cech morfologicznych (wyglądu) komórek rozmazu barwionego w celu ukazania retikulocytów. Dwie pierwsze klasy fizjologicznie we krwi obwodowej dorosłego człowieka występują szacunkowo w <10%[3].
Podział ze względu na zawartość RNA wyróżnia 3 frakcje: młode, średnio dojrzałe i dojrzałe[3]. Standaryzowany podział dzieli retikulocyty na młode i niedojrzałe[3].
Oznaczanie liczby retikulocytów
Retikulocyty zlicza się we krwi obwodowej w celu określenia zdolności erytropoetycznej szpiku (zdolności wytwarzania krwinek czerwonych). Krew do tego badania pobiera się na typowy antykoagulant morfologiczny – wersenian potasowy.
Czas oznaczania względnej liczby retikulocytów (R% lub R‰) powinien być możliwie krótki: jeśli próbka przechowywana jest w temperaturze pokojowej – do 8 godzin[3], zaś w około 4 °C (2–6 °C[3]) – do 3 dni[3]. Ograniczenia te są konsekwencją postępującego dojrzewania retikulocytów także in vitro[3].
Metodą referencyjną określania udziału retikulocytów jest technika immunofenotypowania[3] np. w cytometrii przepływowej. Jest ona jednak metodą bardzo drogą, przez co najmniej rozpowszechnioną[3]. W powszechnym użyciu stosuje się techniki:
- mikroskopową (ręczną),
- półautomatyczna w analizatorach hematologicznych.
Obie wymagają wybarwienia retikulocytów barwnikami ukazującymi RNA – do najczęściej stosowanych[3] należą błękit brylantowy krezylu, błękit siarczanu Nilu, błękit metylenowy nowy. Najczęściej wyniki wyraża się w promilach lub procentach.
- Metoda manualna
Metoda manualna opiera się na zliczaniu w barwionym rozmazie bezjądrzastych komórek zawierających przynajmniej dwie granatowe ziarnistości połączone nitką. Rozmazy te wykonuje się według ogólnych zasad; ogląda się je pod powiększeniem ok. 1000x.
Wynikiem jest stosunek zliczonych retikulocytów w tysiącu erytrocytów. Wynik taki obarczony jest dużym błędem, stąd oblicza się tzw. skorygowaną liczbę retikulocytów (SLR) według równania[4]:
gdzie R% to względna liczba retikulocytów (w %), zaś Ht to hematokryt: B – u badanego, N – według normy.
- Analizatory hematologiczne
Analizatory hematologiczne określają liczbę retikulocytów na podstawie wielkości komórek oraz ich zdolności do pochłaniania, rozpraszania światła lampy analizatora, czy też zdolności jego emisji po wzbudzeniu (luminescencji).
Wynik z analizatorów fałszować mogą elementy podobnej wielkości również zawierające RNA, np. skupiska płytek krwi, fragmenty białaczkowych leukocytów, pasożyty krwi[3], czy małe leukocyty (obecne przy limfocytozie)[7].
Przyczyny odchyleń od normy odsetka retikulocytów krwi obwodowej
| Przyczyny odchyleń od normy odsetka retikulocytów krwi obwodowej[3][4] | ||
| Retikulopenia obniżenie odsetka retikulocytów (<20 000/μl) |
Retikulocytoza zwiększony odsetek retikulocytów (>100 000/μl) | |
| fizjologiczne |
| |
| patologiczne |
|
|
Przypisy
- ↑ Normy za Dmoszyńska et al. (2002); w książce podano nieprawidłowe wartości % – tutaj podano właściwe, przeliczone z promili.
- ↑ Badanie parametrów morfologii krwi. [dostęp 2008-07-12].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Roman Pińkowski: Retykulocyty. Znaczenie diagnostyczno-kliniczne wskaźników uzyskiwanych przy użyciu analizatorów hematologicznych. Łódź: Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Wojskowej Akademii Medycznej: „Neo Studio”, 1998. ISBN 83-907097-1-6.
- ↑ a b c d Anna Dmoszyńska, Tadeusz Robak: Podstawy hematologii. Praca zbiorowa. Lublin: Czelej, 2003, s. 136. ISBN 83-88063-94-4.
- ↑ Nie używa się jednak takiego tłumaczenia. Czasem proponuje się określenie siateczki polirybosomalnej.
- ↑ Retikulocyty. Medycyna Grabieniec. [dostęp 2008-07-12]. (pol.).
- ↑ a b c Birgid Neumeister, Ingo Besenthal, Hartmut Liebich: Diagnostyka laboratoryjna. Ewa Jaźwińska-Tarnawska et al. (tłum.). Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2003, s. 481–482. ISBN 83-87944-81-5.
- ↑ Ciśnienia powietrza nie należy mylić z zawartością tlenu w powietrzu, która się zmienia zgodnie z tą samą krzywą (np. 50% ciśnienia tlenu z poziomu morza występuje na 4800 m n.p.m.). Innymi słowy, jeśli w atmosferze jest 21% tlenu na poziomie morza, to na wysokości 4800 m n.p.m. będzie go też 21%, ale pod mniejszym ciśnieniem – więc jego ciśnienie parcjalne (cząstkowe) będzie tylko 0,105 atm. Pamiętać należy, że za granicę omdlenia przyjmuje się 0,16 atm (zawartość tlenu 16% przy normalnym ciśnieniu).
- ↑ Karta rybawiryny na MP (pol).
Bibliografia
- Anna Dmoszyńska, Tadeusz Robak: Podstawy hematologii. Praca zbiorowa. Lublin: Czelej, 2003, s. 136. ISBN 83-88063-94-4.
- Roman Pińkowski: Retykulocyty. Znaczenie diagnostyczno-kliniczne wskaźników uzyskiwanych przy użyciu analizatorów hematologicznych. Łódź: Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Wojskowej Akademii Medycznej: „Neo Studio”, 1998. ISBN 83-907097-1-6.
- Badanie parametrów morfologii krwi. [dostęp 2008-07-12]. (pol.).
- Retikulocyty. Medycyna Grabieniec. [dostęp 2008-07-12]. (pol.).
- Choroby wewnętrzne: podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. T. 2. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2006, s. 1407.
