Reichsmark
Reichsmark (pl. marka Rzeszy[1] lub rzeszowa[2]) – niemiecka waluta, wprowadzona w wyniku wymiany walutowej w 1924 roku. Emitowana przez Reichsbank (Bank Rzeszy). Dzieliła się na 100 reichspfennigów (pl. fenigów Rzeszy)[3]. Symbol stosowany do oznaczenia waluty to ℛℳ.
Początkowo nazwą nowej waluty była rentenmarka (pl. „marka rentowa”[4]; kurs wymiany: 1 bilion [1012] marek inflacyjnych = 1 RM), jednakże mocą Ustawy Bankowej z 1924 r., rentenmarka została przemianowana na reichsmarkę[5].
W 1938, w następstwie Anschlussu Austrii, reichsmarka stała się walutą stosowaną na terenie Austrii. Szyling został zastąpiony po kursie 1,5 szylinga = 1 reichsmarka. Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 r., reichsmarka została wycofana, a szylingi ponownie wprowadzone do obiegu.
W 1948 marka Rzeszy została zastąpiona w zachodnich strefach okupacyjnych przez markę niemiecką (Deutsche Mark)[6], a w strefie radzieckiej marką NRD (Mark der Deutschen Demokratischen Republik).
Monety
Wydawano następujące nominały monet obiegowych:
- 1 reichspfennig (brąz 1924–1940, cynk 1940–1946),
- 2 reichspfennig (brąz 1924–1925 i 1936–1940),
- 4 reichspfennig (brąz 1932),
- 5 reichspfennig (aluminium-brąz 1924–1926, 1930 i 1935–1939, cynk 1940–1948),
- 10 reichspfennig (aluminium-brąz 1924–1926 i 1928–1939, cynk 1940–1948),
- 50 reichspfennig (nikiel 1927–1933 i 1935–1939, aluminium 1935 i 1939–1944),
- 1 reichsmark (srebro 1924–1927, nikiel 1933–1939),
- 2 reichsmark (srebro 1925–1927, 1931, 1936–1939),
- 3 reichsmark (srebro 1924–1925, 1931–1933),
- 5 reichsmark (srebro 1927–1939).
Emisje monet jednomarkowych i trzymarkowych z lat 1924–1925 nie posiadały waluty określonej jako Reichsmark, lecz jako Mark.
W 1933 nastąpiły pewne zmiany w kwestii emitowanych monet. Wielkość srebrnych dwu- i pięciomarkówek została zmniejszona. Próba srebra została jednocześnie podwyższona, w związku z czym monety Trzeciej Rzeszy zawierały tyle samo kruszcu, co te wydawane za czasów Republiki Weimarskiej. Przestano emitować monety trzymarkowe. Wznowiono emisję monet jednomarkowych, od tego roku bitych w niklu. Następnie stopniowo zmieniano wizerunki przedstawiane na monetach. Początkowo (1934-1935), obiegowe emisje srebrnych monet przedstawiały kościół garnizonowy w Poczdamie, od 1935 do końca ich emisji znajdował się na nich portret Paula von Hindenburga[7].
Aluminiowe monety pięćdziesięciofenigowe z datą 1935 zostały wybite w ramach przygotowań wojennych. Zostały wprowadzone do obiegu dopiero w latach 1939/40[8][9].
Emitowano także monety okolicznościowe, początkowo trzy- i pięciomarkowe, następnie dwu- i pięciomarkowe:
- 3 i 5 reichsmarek tysiąclecie Nadrenii (1925),
- 3 reichsmark 700-lecie wolnego miasta Lubeka (1926),
- 3 i 5 reichsmark stulecie założenia miasta Bremerhaven (1927),
- 3 reichsmark tysiąclecie założenia miasta Nordhausen (1927),
- 3 reichsmark 400-lecie Uniwersytetu w Marburgu (1927),
- 3 i 5 reichsmark 450-lecie Uniwersytetu w Tybindze (1927),
- 3 reichsmark 900-lecie założenia miasta Naumburg (1928),
- 3 reichsmark 400-lecie śmierci Albrechta Dürera (1928),
- 3 reichsmark tysiąclecie założenia miasta Dinkelsbühl (1928),
- 3 i 5 reichsmark dwustulecie urodzin Gottholda Lessinga (1929),
- 3 reichsmark przyłączenie Waldecku do Prus (1929),
- 3 i 5 reichsmark dziesięciolecie konstytucji Republiki Weimarskiej (1929),
- 3 i 5 reichsmark tysiąclecie założenia miasta Miśnia (1929),
- 3 i 5 reichsmark lot dookoła świata sterowca LZ 127 Graf Zeppelin (1930),
- 3 reichsmark 700-lecie śmierci Walthera von der Vogelweide (1930),
- 3 i 5 reichsmark oswobodzenie Nadrenii (1930),
- 3 reichsmark 300-lecie odbudowy Magdeburga (1931),
- 3 reichsmark stulecie śmierci Heinricha vom Steina (1931),
- 3 i 5 reichsmark stulecie śmierci Goethego (1932),
- 2 i 5 reichsmark 450-lecie urodzin Marcina Lutra (1933),
- 2 i 5 reichsmark pierwsza rocznica otwarcia kadencji nowego parlamentu (1934),
- 2 i 5 reichsmark 175-lecie urodzin Friedricha Schillera (1934).
W przeciwieństwie do większości monet tego okresu bitych jednocześnie w wielu mennicach Rzeszy, niektóre z wyżej wymienionych monet okolicznościowych były produkowane tylko w jednej z mennic Rzeszy.
Banknoty
Banknoty emitowane przez Reichsbank posiadały napis „Reichsbanknote” i wydawane były w następujących nominałach:
- 5 reichsmark,
- 10 reichsmark,
- 20 reichsmark,
- 50 reichsmark,
- 100 reichsmark,
- 1000 reichsmark.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Józef Paruch, Słownik skrótów, Wiedza Powszechna, 1992, s. 637, ISBN 978-83-214-0717-3 [dostęp 2021-07-10] (pol.).
- ↑ 500 marek rzeszowych ("Bytomska gazeta powiatowa", 13/84). sbc.org.pl, 1926. [dostęp 2019-02-17]. (pol.).
- ↑ Leon Oberlender, Przewroty walutowe i gospodarcze po Wielkiej Wojnie, Nakł. Polskiej Akademji Umiejętności, 1928, s. 147 [dostęp 2021-07-10] (pol.).
- ↑ O wartości marki rentowej. ("Górnoślązak", 96/70). sbc.org.pl, 1924. [dostęp 2019-02-24]. (pol.).
- ↑ Österreichische Nationalbibliothek. [w:] Münzgesetz. Vom 30. August 1924. [on-line]. Reichsgesetzblatt, 1924, Jahrgang 1924, Teil II s. 254–257. [dostęp 2018-05-03]. (niem.).
- ↑ Hanka Dmochowska, Anna Wolff-Powęska, Niemcy współczesne: zarys encyklopedyczny, Instytut Zachodni, 1999, XIII, 328, ISBN 978-83-85003-98-4 [dostęp 2021-07-10] (pol.).
- ↑ Thomas Michael: Standard Catalog of World Coins 1901-2000, 44th edition. Iola, WI: Krause Publications, 2016, s. 889–896. ISBN 978-1-4402-4654-8.
- ↑ Deutschland 50 Pfennig 1935. sammler.com Münzendatenbank. [dostęp 2018-05-03]. Cytat: 50 Pfennig 1935, Reserveprägung 1939/40 herausgegeben (niem.).
- ↑ Geldausgaben im Deutschen Reich von 1933 – 1939. sammler.com Münzendatenbank. [dostęp 2018-05-03]. Cytat: Bereits 1935 wir dieses 50 Pfennigstück aus Aluminium heimlich in großen Mengen geprägt. Es ist ein klares Indiz für die Kriegsvorbereitungen Deutschlands bereits zu diesem Zeitpunkt. Es wird erst mit Beginn des 2. Weltkrieges ausgegeben. Damit können die für die Kriegsrüstung so wichtigen 50 Pfennigstücke aus Nickel eingezogen und eingeschmolzen werden. (niem.).