Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Rdestowiec ostrokończysty

Rdestowiec ostrokończysty
Ilustracja
Roślina w czasie kwitnienia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

rdestowate

Rodzaj

rdestowiec

Gatunek

rdestowiec ostrokończysty

Nazwa systematyczna
Reynoutria japonica Houtt.
Handl. Pl.-Kruidk. viii. 639. t. 640 (1777)
Synonimy
  • Polygonum cuspidatum Siebold & Zucc.
  • Fallopia japonica (Houtt.) Ronse Decr.
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Liście
Kwiaty
Łodygi

Rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica Houtt.) – gatunek rośliny z rodziny rdestowatych. Pochodzi ze wschodniej Azji, ale został szeroko rozprzestrzeniony. Uznawany za jeden ze 100 najbardziej inwazyjnych gatunków na świecie[3].

Pochodzenie i zagrożenia

Pochodzi ze wschodniej Azji. Pierwotny jego zasięg obejmuje: Japonię, Koreę, Rosyjski Daleki Wschód, Tajwan i wschodnią część Chińskiej Republiki Ludowej[4]. Do Europy sprowadzony został w 1825 r. i samorzutnie rozprzestrzenił się w środowisku. Jest gatunkiem inwazyjnym, bardzo ekspansywnym. Obecnie występuje dość pospolicie w całej Polsce i coraz bardziej rozprzestrzenia się. Status gatunku we florze Polski: kenofit, agriofit. Uważany jest za gatunek niepożądany w środowisku naturalnym, gdyż wypiera rodzime gatunki. Zalecane jest usuwanie go przed okresem kwitnienia i późniejsze niszczenie mechaniczne (łatwo odrasta), najlepiej metodą siatkowania, bez przekopywania, które mogłoby rozprzestrzenić kłącza[5].

Morfologia

Pokrój
Roślina zielna o tęgich pędach osiągających do 3 m wysokości[6], wyrastających w gęstych łanach[7].
Organy podziemne
Kłącze z którego wyrastają długie podziemne rozłogi o grubości do 8 mm, z których w węzłach wyrastają pączki i korzenie[6]. Rozłogi sięgają zwykle na odległość do 7 m od pędów nadziemnych[8], rzadko nawet na 20 m[7].
Łodygi
Wzniesione i łukowato wygięte, często mniej lub bardziej powyginane zygzakowato, rozgałęziające się. Są nagie i karbowane, często czerwono nabiegłe, puste wewnątrz[6]. Podzielone są na węzły i międzywęźla co nadaje im podobieństwa do pędów bambusów[7].
Liście
Wyrastają w dwóch szeregach na łodydze, przy czym w dole pędu szybko opadają[7]. Blaszka jest sztywna[7], jajowato-trójkątna, o długości 5–12 cm[6] (rzadziej do 15 cm[9]), u nasady prosto ucięta, na wierzchołku długo zaostrzona. Blaszka wzdłuż brzegów szorstka z powodu gruczołkowatych ząbków rozmieszczonych nierównomiernie. Od spodu na blaszce znajdują się także brunatnożółte gruczołki. Ogonek liściowy jest krótki (do 1/5 długości blaszki), u nasady z błoniastą, krótką gatką, wzdłuż brzegu delikatnie ząbkowaną[6].
Kwiaty
Zebrane po 2–4 w dość luźne skrętki, które tworzą rozgałęzione wielokwiatowe kwiatostany złożone wyrastające po kilka w kątach górnych liści. Rozgałęzienia kwiatostanu osiągają do 12 cm długości i ich osi są gęsto owłosione. Kwiaty są rozdzielnopłciowe. Ich okwiat jest 5-krotny, o długości do 2,5 mm, białawy lub białozielonkawy. Trzy zewnętrzne listki są wzdłuż grzbietu oskrzydlone i ich skrzydełka schodzą wzdłuż do połowy szypułki. Słupek z trzema wolnymi szyjkami. Pręciki w liczbie 8 (rzadziej 7) mieszczą się wewnątrz okwiatu[6].
Owoce
Trójgraniaste orzeszki o długości 4 mm, gładkie i błyszczące[6].
Gatunki podobne
Rdestowiec sachaliński R. sachalinensis ma liście wyraźnie większe (od 15 do 30 cm długości), dolne liście mają wyraźnie sercowatą nasadę, górne są ucięte, od spodu blaszka jest owłosiona, wierzchołek blaszki zakończony jest tępy[6][9]. Ze względu na pośrednie cechy trudniejszy do odróżnienia jest mieszaniec między tymi gatunkami – rdestowiec czeski R. × bohemica. Jego liście osiągają pośrednie rozmiary – do 23 cm długości i 20 cm szerokości, nasada dolnych liści jest lekko sercowata, od spodu na blaszce występują włoski, przy czym ograniczone głównie do nerwów, czasem słabo zauważalne (pomaga przegięcie liścia)[10].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit ryzomowy[9]. Kwitnie w sierpniu do wrześniu[9][6], czasem jeszcze w październiku, a w przypadku roślin uszkodzonych, o spóźnionym kwitnieniu może ono trwać do pierwszych przymrozków[7]. Kwiaty zapylane są przez owady[7].

W obrębie pierwotnego zasięgu rośnie w miejscach otwartych i wilgotnych, na stokach gór i wzgórz, skrajach lasów, brzegach cieków i przydrożach. Wyrasta na zróżnicowanych glebach, w tym na wulkanicznych jako gatunek pionierski[11][7]. Siedlisko: zarośla i lasy na siedliskach łęgowych, przydroża, nasypy kolejowe i inne siedliska ruderalne[9][6]. Jest rośliną miododajną.

W warunkach Polski roślina nie wytwarza nasion[12]. Rośliny występujące w Europie Środkowej są bowiem klonami rozmnażającego się wegetatywnie za pomocą kłączy i rozłogów okazu zawiązującego tylko kwiaty żeńskie. W ojczyźnie, poza takimi roślinami występują także takie, które zawiązują kwiaty obupłciowe[7]. Do rozmnażania wegetatywnego wystarcza fragment pędu podziemnego o długości 1 cm o masie 0,7 g lub fragment pędu nadziemnego z pojedynczym choćby węzłem[7].

Łanowy wzrost, silne zacienienie, tworzenie wolno rozkładającej się i grubej warstwy opadłych liści i łodyg oraz oddziaływanie allelopatyczne powodują, że gatunek ten skutecznie wypiera inne rośliny z miejsc występowania[7].

Systematyka i zmienność

Tworzy mieszańca z rdestowcem sachalińskim (występującego również w Polsce) noszącego nazwę rdestowiec czeski (Reynoutria × bohemica Chrtek & Chrtkova).

Stan prawny

Rdestowiec ostrokończysty jest w Polsce gatunkiem inwazyjnym stwarzającym zagrożenie, rozprzestrzenionym na szeroką skalę[13].

Zastosowanie

  • Początkowo, po sprowadzeniu go do Europy był uprawiany w ogrodach botanicznych i parkach dworskich. Ponieważ dla pszczelarzy był cenną rośliną miododajną, ze względu na swój późny okres kwitnienia, był też w tym celu uprawiany na ogródkach działkowych i wysiewany na nieużytkach[potrzebny przypis].
  • Jest rośliną energetyczną, charakteryzującą się dużym przyrostem biomasy i dużą jej wartością energetyczna (17,2 MJ/kg). 1 ha uprawy może dać 580 GJ energii. Szybki przyrost i łatwe odnawianie się ścinanych pędów, które to cechy tak utrudniają jego wyeliminowanie ze środowiska naturalnego, na uprawach energetycznych roślin są wielką zaletą[potrzebny przypis]. Mimo walorów produkcyjnych problemy z eliminacją rośliny w przypadku zakończenia uprawy w zasadzie wykluczają jej praktyczne zastosowanie[14].
  • Stanowi źródło resweratrolu[15]. Obecnie większość dostępnych suplementów zawierających resweratrol jest uzyskiwanych z tej rośliny[16].
  • Kłącza rdestowców są źródłem substratów cyklu peroksydacji laktoperoksydazy. W związku tym zwiększają one działanie przeciwdrobnoustrojowe tego enzymu[17].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ Lowe S. i inni, 100 of the World’s Worst Invasive Alien Species A selection from the Global Invasive Species Database., The Invasive Species Specialist Group (ISSG) a specialist group of the Species Survival Commission (SSC) of the World Conservation Union (IUCN), 2004 [dostęp 2024-11-18].
  4. ↑ Reynoutria japonica Houtt., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-11-15].
  5. ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Podstępni Intruzi. Inwazja Obcych Gatunków - ROŚLINY, https://www.youtube.com/watch?v=aPMCeMnGdls?t=720
  6. ↑ a b c d e f g h i j Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III. Adam Jasiewicz (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, 1992, s. 128. ISBN 83-85444-06-8.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Rdestowiec japoński (rdestowiec ostrokończysty). Karta informacyjna gatunku, [w:] Analiza stopnia inwazyjności gatunków obcych w Polsce, Uniwersytet Śląski w Katowicach, IOP PAN [dostęp 2024-11-15].
  8. ↑ R.S. Bourchier, F. Grevstad, R. Shaw, Fallopia japonica (Houtt.) Ronse Decraene, Japanese knotweed, Fallopia sachalinensis (F. Schmidt) Ronse Decraene, giant knotweed, Fallopia × bohemica (Chrtek & Chrtková) J. P. Bailey, Bohemian knotweed (Polygonaceae), [w:] P.G. Mason, D.R. Gillespie (red.), Biological control programmes in Canada 2001-2012, CABI, 2013, s. 321 - 328, ISBN 978-1-78064-257-4 [dostęp 2024-11-15].
  9. ↑ a b c d e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 112. ISBN 83-01-14342-8.
  10. ↑ Rdestowiec czeski (rdestowiec pośredni). Karta informacyjna gatunku, Uniwersytet Śląski w Katowicach, IOP PAN [dostęp 2024-11-15].
  11. ↑ Damian Chmura, Paweł Nejfeld, Marta Borowska, Magdalena Mazur, Dominika Sroka, Anna Waligóra, Aleksandra Sikora, Penetracja siedlisk Kotliny Oświęcimskiej i jej otoczenia przez inwazyjne gatunki z rodzaju Reynoutria, w: Nauka Przyroda Technologie, Tom 5, zeszyt 4, 2011, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, ISSN 1897-7820.
  12. ↑ Leokadia Witkowska-Żuk, Rośliny leśne, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013, ISBN 978-83-7073-359-9, OCLC 863117039.
  13. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów Dz.U. z 2022 r. poz. 2649.
  14. ↑ R. Pude, H. Franken, Reynoutria bohemica - eine Alternative zu Miscanthus x giganteus?, „Die Bodenkultur”, 52 (1), 2001, s. 19-27 [dostęp 2024-11-15].
  15. ↑ Yan-Zhen Mei i inni, Biocatalysis and biotransformation of resveratrol in microorganisms, „Biotechnology Letters”, 1, 2014, s. 9–18, DOI: 10.1007/s10529-014-1651-x, ISSN 0141-5492 [dostęp 2016-05-26] (ang.).
  16. ↑ Mingji Li i inni, De novo production of resveratrol from glucose or ethanol by engineered Saccharomyces cerevisiae, „Metabolic Engineering”, 32, 2015, s. 1–11, DOI: 10.1016/j.ymben.2015.08.007 [dostęp 2016-05-26].
  17. ↑ Marcin Magacz i inni, Phenolic Compounds of Reynoutria sp. as Modulators of Oral Cavity Lactoperoxidase System, „Antioxidants”, 10 (5), 2021, s. 676, DOI: 10.3390/antiox10050676, ISSN 2076-3921, PMID: 33926051, PMCID: PMC8146912 [dostęp 2022-11-23] (ang.).

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Rdestowiec_ostroko%C5%84czysty