Ramienica omszona
| |||
| Systematyka[1] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Klasa | |||
| Rząd |
ramienicowce (Charales) | ||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Sekcja |
Chara | ||
| Gatunek |
ramienica omszona | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Chara tomentosa L. Sp. Pl.2. 1753: 1156[2] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Ramienica omszona (Chara tomentosa) – gatunek ramienicy, jeden z pierwszych opisanych przez Linneusza, przez co stał się gatunkiem typowym (jako lektotyp) rodzaju Chara[1]. W polskiej literaturze naukowej utrwalona jest nazwa „ramienica omszona”, mimo że początkowo, tj. u Jana Kluka używano nazwy „ramienica kosmata”[3].
Morfologia
- Pokrój
Stosunkowo duży makroglon (zwykle do 1 m długości[4], ale zwykle 10–60 cm[1]) o silnie rozgałęzionej plesze. Gruba (1,5-3 mm średnicy), skręcona nibyłodyga z długimi (do kilkunastu cm) międzywęźlami. Plecha od zielonej do czerwonawej (zwłaszcza młodsze fragmenty), zwykle silnie inkrustowana węglanem wapnia, przez co krucha. Roślina dwupienna[4].
Dwurzędowe, ale zmienne i dość często trzyrzędowe. Rzędy główne silniej wykształcone niż boczne[4].
- Nibyliście
Długie (do 8 cm), grube (1,3 mm średnicy). Zagięte do wewnątrz, tworząc w przypadku płodnych nibyliści czerwonawe główki. 6–8 (najczęściej 6) w okółku. 4–5 członów, z czego ostatni nieokorowany, zbudowany z dwóch lub trzech komórek i zwykle bardzo wyraźny (gruby, maczugowaty)[4].
- Nibylistki
Zwykle wyraźne. Jaśniejsze od nibyliści. Wewnętrzne przeważnie grube, krótko zakończone, widoczne gołym okiem, podczas gdy na zewnątrz nieco słabiej wykształcone (do brodawkowatych). Na liściach płonnych nieco krótsze i cieńsze niż na płodnych[4].
- Kolce
Zmienne. Grube i ostro zakończone, czasem brodawkowate. Pojedyncze lub po 2 (ewentualnie 3) w pęczkach. W dolnych międzywęźlach słabiej wykształcone i rzadziej rozmieszczone[4].
- Przylistki
Zmienne. W dwurzędowych, czasem trzyrzędowych, okółkach. Rozdęte u nasady i ostro zakończone. Przylistki górnego okółka zwykle dłuższe niż dolnego[4].
- Plemnie
Pojedyncze, rzadko w parach. W węzłach nibyliści. Intensywnie pomarańczowe, niewiele mniejsze od lęgni (1–1,5 mm średnicy), dzięki czemu widoczne gołym okiem[4].
- Lęgnie
Duże (1,2 mm długości). Pojedyncze, rzadko w parach. Rzadsze niż plemnie. W węzłach nibyliści. Jasnobrązowe. Koronka wyraźnie rozchylona[4]. Oospory brązowe[1].
- Zmienność
Roślina bardzo zmienna w zależności od warunków ekologicznych. W wodach płytkich, przybrzeżnych, zwykle mniejsze i delikatniejsze formy (do kilkunastu cm), często o nietypowych dla gatunku cechach. Kolor plechy takich form zwykle zielonoróżowy do czerwonego. Na głębszych stanowiskach formy silnie wydłużone, zielone. Tam też rzadziej spotykane są osobniki płodne[4]. Ekotyp słonawowodny występuje w zakresie 4,5–7,5 PSU[1].
- Podobne gatunki
Ramienica zwyczajna, ramienica przeciwstawna, ramienica kolczasta[4]
Biologia
Roślina wieloletnia[4]. Rozmnażanie płciowe jest stosunkowo mało wydajne[1].
Ekologia
Gatunek słodkowodny ze słonawowodnym ekotypem. Nie występuje w wodach szybko płynących. Występuje głównie w jeziorach mezotroficznych i słabo lub umiarkowanie eutroficznych. Także w mniejszych zbiornikach, jak i w rowach, ale tam rzadziej. Często w wodach płytkich litoralu, ale sięga 7 m głębokości, preferując podłoże organiczno-węglanowe (gytia), choć rośnie też na podłożu mineralnym lub organicznym niewapiennym. Często tworzy zespół roślinny Charetum tomentosae w postaci zwartej, czerwonawej łąki ramienicowej. W takich warunkach ma istotny udział w tworzeniu osadów[4]. Zbiorowisko to występuje w szerokim zakresie warunków siedliskowych, jednak zwykle w wodzie o odczynie zasadowym. Może występować na podłożu piaszczystym o głębokości kilku centymetrów przy samym brzegu lub szuwarze, ale łąki o większym pokryciu są częstsze na podłożu organicznym, w pasie nymfeidów[5].
- Występowanie
Występuje w większej części Europy, łącznie z Bałtykiem, sięgając Kazachstanu i Afryki Północnej[1]. W Polsce spotykana w całym kraju, jeden z najczęstszych przedstawicieli rodziny[4]. Zwarte zbiorowiska częściej występują w pasie pojezierzy[5].
Zagrożenia i ochrona
Według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski jest gatunkiem rzadkim. Podlega w Polsce ochronie gatunkowej[4][6]. Obecność jej zbiorowiska w zbiorniku jest podstawą do objęcia go ochroną jako siedlisko przyrodnicze 3140 (twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea) w systemie Natura 2000[7].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Anders Langangen: Chara tomentosa Linnaeus. AlgaeBase. [dostęp 2014-10-07]. (ang.).
- ↑ Carl von Linné: Species plantarum : exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. T. 2. Sztokholm: Impensis Laurentii Salvii, 1753, s. 1156.
- ↑ Jan Krzysztof Kluk: Dykcyonarz roślinny. T. 1: A-E. s. 118.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Mariusz Pełechaty, Andrzej Pukacz: Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska / Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, 2008, s. 55–57, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-7217-200-5.
- ↑ a b Henryk Tomaszewicz: Roślinność wodna i szuwarowa Polski : (klasy Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1979, s. 29–33, seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis, 0509-7177. ISBN 83-00-01088-2. (pol.).
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
- ↑ Ryszard Piotrowicz: 3140 – Twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska, s. 48–58. ISBN 83-86564-43-1.