Nowotwór złośliwy jajnika

cancer ovarii
Klasyfikacje
ICD-10	C56

Rak jajnika – nowotwór złośliwy kobiet występujący głównie w okresie około- i pomenopauzalnym. Wywodzi się z komórek nabłonka pokrywającego jajnik. Często daje objawy dopiero w późnych stadiach^[1].

Zapadalność na raka jajnika wynosi 11,2/100 000. Rocznie w Polsce notuje się ponad 3000 nowych zachorowań^[2]. Według danych z 2011 rak jajnika zajmuje drugie miejsce co do częstości występowania wśród nowotworów narządu rodnego (po raku trzonu macicy)^[3]. Zachorowalność rośnie gwałtownie w 5. dekadzie życia i sukcesywnie wzrasta do 8. dekady^[4]. Szczególnie narażone są kobiety w okresie pomenopauzalnym.

Ryzyko wystąpienia raka jajnika zależy od liczby i częstości owulacji w życiu kobiety. Związane z owulacją przerwanie ciągłości nabłonka jajnika oraz drażniący wpływ zawierającego estrogeny płynu pęcherzykowego zwiększają ryzyko wystąpienia raka jajnika. Czynnikami ryzyka rozwoju raka jajnika są:

• brak ciąż
• niepłodność
• stymulacja owulacji
• hiperestrogenizm
• hiperandrogenizm
• nakłucia powierzchni jajnika przy pobieraniu oocytów
• endometrioza
• przebyta choroba nowotworowa
• stan po radioterapii miednicy mniejszej z powodu innych nowotworów
• mutacje w genach BRCA1 i BRCA2
• zespół Lynch II
• wiek – na ryzyko rozwoju raka jajnika bardziej narażone są starsze kobiety
• otyłość
• nikotynizm
• przebyta świnka
• działanie talku

Do czynników ochronnych zalicza się:

• długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej
• liczne ciąże
• karmienie piersią
• podwiązanie jajowodów

Antykoncepcja hormonalna jest stosowana jako profilaktyka raka jajnika u osób z genetycznymi predyspozycjami do wystąpienia tego nowotworu.^{[potrzebny przypis]}

Początkowy okres rozwoju nowotworu przebiega bezobjawowo. Ponieważ objawy pojawiają się zwykle, gdy guz przekracza 7 cm, nowotwór jest zwykle wykrywany w późnym stadium. Pacjentki zgłaszają najczęściej:

• ból w podbrzuszu
• zwiększenie obwodu brzucha
• objawy ucisku na narządy sąsiednie (drogi moczowe, układ pokarmowy)
• krwawienia z pochwy

Nie istnieją badania przesiewowe w kierunku raka jajnika (z wyjątkiem postaci dziedzicznych). Badanie ginekologiczne oraz badanie USG pozwala na wykrycie tego nowotworu dopiero w późnych stadiach (kiedy jego średnica przekracza 5 cm). Doskonałym badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia raka jajnika lub określenia rozległości procesu nowotworowego jest PET-CT.

We krwi często można wykryć podwyższony poziom markerów nowotworowych – CA 125 i CA 19-9.

Kobiety o podwyższonym ryzyku wystąpienia tego nowotworu (wcześniejsze przypadki występowania tego nowotworu w rodzinie) powinny poddać się badaniu genetycznemu na mutacje genów BRCA1 i BRCA2.

Ostateczna diagnoza jest stawiana wyłącznie w badaniu histopatologicznym materiału uzyskanego w czasie zabiegu operacyjnego.

Nowotwory nabłonkowe jajnika dzielą się na surowicze, śluzowe, endometroidalne (tzw. torbiele czekoladowe, ze względu na wygląd makroskopowy), jasnokomórkowe, mieszane i niezróżnicowane. Nowotwory jasnokomórkowe są prawie zawsze złośliwe, zaś większość nowotworów surowiczych, śluzowych i endometroidalnych to łagodne gruczolakotorbielaki^[5].

Podstawową metodą leczenia raka jajnika jest leczenie chirurgiczne. Drugą, równie ważną metodą, jest chemioterapia. Najbardziej skuteczne leki są pochodnymi platyn: cisplatyna oraz karboplatyna, którą stosuje się często w połączeniu z paklitakselem^[6]. Badania z 2011 roku wskazują, że skuteczne może być również połączenie karboplatyny z decitabiną, w przypadku kiedy wystąpi lekooporność na karboplatynę^[7].

Leki oparte na platynie są mało skuteczne w leczeniu raka jasnokomórkowego jajnika, który występuje u około 10% chorych na raka jajnika w USA oraz około 20% pacjentek w Azji. Obecnie (maj 2015) nie istnieje skuteczna terapia tego typu raka jajnika. Prowadzone są badania kliniczne nad zastosowaniem inhibitorów enzymu EZH2. Mogą one być skuteczne w leczeniu nowotworów związanych z mutacją w genie ARID1A, a mutacja w tym genie występuje u ponad połowy osób chorych na raka jasnokomórkowego jajnika^[8].

W około 75% przypadków dochodzi do nawrotu raka jajnika. Możliwe jest jednak wielokrotne cofanie się choroby, co pozwala na wieloletnie przeżycie^[6].

Jako leczenie paliatywne stosowana bywa radioterapia^[6].

• nowotwory jajnika

• Rekomendacje PTG dotyczące postępowania w guzach niezłośliwych i raku jajnika
• Rekomendacje PTG dotyczące wykrywania wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka gruczołu sutkowego lub jajnika oraz opieki nad rodzinami w których ono występuje