Rżuchów
| wieś | |
 Krzyż przydrożny w Rżuchowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
288[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
27-580[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TOP |
| SIMC |
0806393[4] |
Położenie na mapie gminy Sadowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opatowskiego  | |
 50°52′41″N 21°22′19″E/50,878056 21,371944[1]
| |
Rżuchów (do 31 grudnia 2013 Rzuchów)[5] – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie opatowskim, w gminie Sadowie[5][4].
Położenie
Miejscowość położona jest na Wyżynie Sandomierskiej, przy drodze krajowej nr 9. Wieś znajduje się 6 km na południe od Ostrowca Świętokrzyskiego i 9 km na północny zachód od Opatowa. Rzuchów sąsiaduje z sołectwami: Miłków, Gromadzice, Romanów oraz Obręczna.
Znajdują się tu złoża glinki ogniotrwałej oraz rudy żelaza, eksploatowane już w XIX wieku[6]. Występują tu też cienkie pokłady węgla kamiennego[6], który w czasie II wojny światowej wydobywany był w sąsiednim Miłkowie[7].
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0806401 | Kolonie | część wsi |
| 0806418 | Stara Wieś | część wsi |
Etymologia nazwy
Skomplikowana fonetycznie i ortograficznie nazwa wsi od wielu lat budzi kontrowersje. W swoim artykule dotyczącym gwarowych nazw miejscowości w powiatach opatowskim i sandomierskim prof. Karol Zierhoffer stwierdził, że nazwa ta pochodzić może od czasownika rżeć lub rzeczownika reż oznaczającego żyto[8]. Z kolei Waldemar Brociek uważa, że to właśnie Rzuchów jest poprawną nazwą, natomiast zamieszanie powstało z winy zaborców rosyjskich w latach 60. XIX wieku. Podczas rusyfikacji administracji polskiej pojawił się problem: język rosyjski nie rozróżnia „rz” i „ż”. Nazwę zapisano więc jako Ржухов (Rżuhow), a następnie powielano przez wiele lat[9][10].
W okresie PRL-u różne instytucje i urzędy wymiennie stosowały dwie nazwy: Rzuchów i Rżuchów. Po przemianach ustrojowych utrwaliła się nazwa urzędowa Rzuchów, chociaż ludność lokalna korzystała z mocno zakorzenionego drugiego wariantu. W październiku 2013 roku zarejestrowane zostało stowarzyszenie „Nasz Rżuchów I KROPKA”, które wnioskowało o przywrócenie nazwy tradycyjnej na podstawie przeprowadzonych już w roku 2005 konsultacji z mieszkańcami na ten temat[11].
Dnia 31 grudnia 2013 roku oficjalnie weszła w życie nazwa Rżuchów.
Historia
Według Jana Długosza w połowie XV w. wieś była własnością Mikołaja Podlodowskiego herbu Janina, miała 13 łanów kmiecych, 2 karczmy z rolą i 1 zagrodnika z rolą. Oddawały one dziesięcinę snopową i 4 pęki konopi, o wartości 7 grzywien wikariatowi kolegiaty opatowskiej. W drugim opisie Długosza wieś miała 16 łanów i oddawała dziesięcinę o wartości 16 grzywien[6].
W 1578 roku wieś podzielona była pomiędzy kilku właścicieli. Między innymi: Łukasz Kocimowski posiadał 3 osadników, 1½ łana, 3 zagrodników i 3 biednych. Hieronim Kocimowski miał 1 osadnika, ½ łanu i 1 zagrodnika, Mołuski miał 3 osadników i ¾ łana[6].
W XIX wieku, wraz z sąsiednim Miłkowem, wieś była własnością braci Dowborów. Do 1860 roku w Rzuchowie działała kopalnia rudy żelaza (35%), która dostarczała surowca zakładom hutniczym w Klimkiewiczowie (obecnie dzielnica Ostrowca). Bracia Dowborowie otworzyli w Rzuchowie fabrykę wyrobów fajansowych i kamiennych, która jednak upadła z powodu złego zarządzania i braku funduszów[6].
W 1827 roku wieś miała 13 domów i 60 mieszkańców. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego z lat 80. XIX wieku, wieś Rzuchów w parafii Wszechświęte i gminie Bodzechów, miała 22 domy i 171 mieszkańców. Okoliczne lasy obfitowały w modrzewie. Dobra rzuchowskie składały się z folwarków: Rzuchów i Romanów i miały powierzchnię 563 mórg. Z tego: 518 mórg stanowiły grunty orne, pastwiska – 7, lasy – 5, osada czynszowa – 4, a nieużytki – 29. Na folwarku były 4 budynki murowane, 14 drewnianych i 2 wiatraki. Wieś Rzuchów miała 119 mórg[6].
Do lat 60. XX wieku, miejscowość wraz z Miłkowem, Jędrzejowem i Romanowem należała do gromady w Miłkowie i do gminy Bodzechów. Pod koniec lat 60. wieś została przeniesiona do gminy Sadowie. W latach 1919–1975 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego, a W latach 1975–1998 do województwa tarnobrzeskiego. Wraz ze zmianami administracyjnymi w 1975 roku przeprowadzono zmianę numeracji domów.
Zabytki
- Figura przydrożna z 1819 r.
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 119953
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 13-14 [dostęp 2022-04-14]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2015, s. 1129 [zarchiwizowane 2015-09-10].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ a b c d e f Rzuchów(2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 168.
- ↑ Magazyn Poznaj swój kraj, Nr 331 (1/1990) Nad Kamienną, str 20-21.
- ↑ Zenon (1891-1969) Red Klemensiewicz: Język Polski. 1959, nr 2 (marzec/kwiecień). Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 1959. [dostęp 2018-07-21].
- ↑ Czy Rosjanie wciąż okupują Rzuchów?, [w:] Waldemar Ryszard Brociek, Gazeta Ostrowiecka, t. 31/2009, 3 sierpnia 2009.
- ↑ Nasz Rżuchów [online], www.facebook.com [dostęp 2018-07-21] (pol.).
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej – uchwała XXVII/123/05 Rady Gminy w Sadowiu. 28 kwietnia 2005.