Pustynny Lis (org. The Desert Fox: The Story of Rommel) – amerykański dramat wojenny z 1951 roku w reż. Henry’ego Hathawaya. Scenariusz filmu został oparty na książce brygadiera Desmonda Younga pt. Rommel: The Desert Fox (1950).

II wojna światowa. Feldmarszałek Erwin Rommel przyłącza się do spisku grupy niemieckich oficerów przeciwko Adolfowi Hitlerowi.

Fabuła filmu oparta jest na faktach.

• James Mason – feldmarszałek Erwin Rommel
• Cedric Hardwicke – dr Karl Strölin
• Jessica Tandy – Lucie Rommel
• Luther Adler – Adolf Hitler
• Everett Sloane – generał Wilhelm Burgdorf
• Leo G. Carroll – feldmarszałek Gerd von Rundstedt
• George Macready – generał Fritz Bayerlein
• Richard Boone – kapitan Hermann Aldinger
• Eduard Franz – pułkownik Claus von Stauffenberg
• Desmond Young – podpułkownik Desmond Young
• Michael Rennie – narrator
• Paul Cavanagh – podpułkownik Caesar von Hofacker
• John Hoyt – feldmarszałek Wilhelm Keitel
• Walter Kingsford – wiceadmirał Friedrich Ruge
• John Goldsworthy – generał Carl-Heinrich von Stülpnagel

i in.

Scenariusz filmu powstał na bazie biografii Rommla autorstwa brygadiera armii brytyjskiej Desmonda Younga. Young podczas wojny walczył jako podpułkownik w Afryce. Będąc w niemieckiej niewoli oclił życie dzięki osobistej interwencji Rommla, który dbał o przestrzeganie prawa wojennego (epizod ten znalazł się w pierwszych scenach filmu, a Young zagrał w nim samego siebie^[1]).

Chociaż początkowo planowano obsadzenie w głównej roli Kirka Douglasa i Richarda Widmarka, to ostatecznie otrzymał ją brytyjski aktor James Mason^[2]

Film uzupełniono fragmentami oryginalnych filmów dokumentalnych z okresu II wojny światowej^[2].

Zdjęcia kręcono w Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech i Stanach Zjednoczonych (Borrego Springs)^[2].

Zarówno w czasie jego premiery, jak i obecnie film wzbudzał i wciąż wzbudza dużo kontrowersji. Jego twórcom krytycy zarzucali i do dziś zarzucają mnóstwo uproszczeń. Według nich postać Rommla zawężono wyłącznie do jego roli jako spiskowca przeciwko Hitlerowi. Kilka początkowych scen filmu pokazujących jego udział końcowym okresie walk w Afryce, kiedy to ponosił już same porażki, w niczym nie oddaje jego pseudonimu umieszczonego w oryginalnym tytule filmu ("Pustynny Lis") jaki nadali mu jego przeciwnicy, za jego błyskotliwe zwycięstwa w Afryce w 1942 roku. Zwycięstwa, które odnosił walcząc dla Hitlera i z jego rąk odbierając awanse i odznaczenia. Jak pisał The Guardian widz "musi po prostu uwierzyć filmowi na słowo, że Rommel był geniuszem wojskowym, szanowanym nawet przez swoich wrogów"^[3]. Tygodnik Variety chwalił sceny batalistyczne, zwłaszcza atak brytyjskich komandosów na kwaterę Rommla w Afryce. Równocześnie jednak pisał, że "obietnica obejrzenia solidnego filmu wojennego nie spełnia się po uważnym wysłuchaniu narracji i przyjrzeniu się przedstawionym postaciom"^[4].

Głównym zarzutem krytyków było jednak przesadne heroizowanie Rommla, a nawet wybielanie niektórych dowódców nazistowskich^[4]. The New York Times pisał o "zadziwiającym braku szacunku dla zasad i wrażliwości tych, którzy cierpieli i krwawili w walce z niemiecką agresją podczas II wojny światowej"^[5]. "Hollywoodzka pochwała człowieka, [...] odpowiedzialnego za śmierć tysięcy żołnierzy brytyjskich, [...] szczerego oportunisty wojskowego, którego jedyną pasją było uniknięcie klęski. [...] bałwochwalstwo dla generała, który walczył za Hitlera"^[6] – pisał Bosley Crowther na łamach tejże gazety.

Krytyka filmu i wytwórni nasiliła się po premierze w październiku 1951 roku. Zastrzeżenia miał również amerykański Departament Stanu oraz kilka organizacji amerykańsko-żydowskich. W rezultacie Biuro Wysokiego Amerykańskiego Komisarza ds Niemiec wstrzymało rozpowszechnianie filmu na terenie Niemiec do czasu "zmiany sytuacji", a wytwórnia Warner Bros wstrzymała dystrybucję kinową na terenie USA i anulowała już zaplanowane seanse^[7]. Obraz był również krytykowany w Europie (Wielka Brytania, Włochy, Niemcy)^[2].

Film okazał się być jednak dużym sukcesem finansowym^[2].

Po latach, z racji kolejnych emisji telewizyjnych filmu, zwracano uwagę, że Rommel nigdy formalnie nie należał do spisku Stauffenberga, a jednie się solidaryzował i utrzymywał kontakty z jego uczestnikami. Wskazywano, że wielu historyków twierdzi, że to nieprawdopodobne, aby feldmarszałek, który regularnie spotykał się z czołowymi nazistami, w tym z Hitlerem, nie wiedział o Holokauście, co film pomija^[8]. Obecnie (2023), w ponad 70 lat po premierze, w rankingu popularnego, filmowego serwisu internetowego Rotten Tomatoes obraz posiada wysoką, 71-procentową, pozytywną ocenę "czerwonych pomidorów"^[9].

• Pustynny Lis w bazie IMDb (ang.)
• Pustynny Lis w bazie Filmweb