Ten artykuł dotyczy filmu z 1989 roku. Zobacz też: inne znaczenia tego terminu.

Punisher (tytuł oryg. The Punisher) – film fabularny z 1989 roku, ekranizacja popularnego komiksu Marvela. Pomimo iż film jest adaptacją, wiele wątków znanych z komiksu zostało zmienionych. W tytułowej roli obsadzono szwedzkiego aktora Dolpha Lundgrena.

Projekt traktuje o losach Franka Castle’a alias „Punishera” − byłego policjanta, który mści się na mafiosach Nowego Jorku za brutalne zamordowanie jego rodziny.

W roku 2004 wytwórnia Marvel Studios podjęła się realizacji reboota filmu – powstał Punisher w reżyserii Jonathana Hensleigha, z Thomasem Jane’em w roli głównej.

Frank Castle, były detektyw policyjny, jest najbardziej poszukiwaną osobą w mieście. Żyje w ukryciu, zamieszkując kanały Nowego Jorku. Na jego temat krążą miejskie legendy, a on sam znany jest pod pseudonimem Punisher (pol. mściciel). W ciągu ostatnich pięciu lat Castle zabił stu dwudziestu pięciu ludzi. Przed laty jego rodzina zginęła w wyniku brutalnego zamachu przygotowanego przez mafię; od tamtej pory bohater, uzbrojony w najnowocześniejszą broń, samotnie walczy z przestępczością zorganizowaną. Jego jedynym przyjacielem jest alkoholik, imieniem Shake. Uznany za martwego, Castle poszukuje śladów morderców swoich bliskich, a gdy trafia na nie, mści się na przestępcach z premedytacją. Jest także poszukiwany przez Jake’a Berkowitza, swojego dawnego policyjnego partnera, który jako jedyny uważa go za żywego.

Alternatywnie widz poznaje wątek gangsterski. Nowojorska mafia jest osłabiona z powodu Punishera i aktów jego zemsty. Jednocześnie jednak Gianni Franco, jeden z bardziej wpływowych mafiosów, chcąc przejąć władzę nad miastem, planuje zjednać sobie miejscowe gangi. Dopuścić do tego nie zamierza szefowa yakuzy Lady Tanaka, marząca również o zaprowadzeniu swoich rządów w Nowym Jorku. Całą sytuację załagodzić ma Frank Castle.

Zdjęcia do filmu powstawały od 16 sierpnia 1988 roku w Sydney w Australii (pomimo akcji toczonej w Nowym Jorku). Australia, wraz ze Stanami Zjednoczonymi, zajęła się koprodukcją filmu. Budżet, jaki posłużył do nakręcenia obrazu, szacunkowo wynosił dziesięć milionów dolarów.

Projekt spotkał się z dystrybucją kinową praktycznie na całym świecie, będąc wydanym na rynku video jedynie w USA i Szwecji, rodzinnym kraju Dolpha Lundgrena^[1]. Pierwotnie miał być wyświetlany w amerykańskich kinach latem 1989 roku; na krótko przed okresem wakacyjnym studio New World Pictures zmontowało nawet kilka zwiastunów mających na celu promocję obrazu. Punisher został zaprezentowany także w trakcie imprezy filmowej Los Angeles Comic Book and Sci-fi Convention, lecz nigdy nie odnotował swojej premiery kinowej z powodu kłopotów finansowych New World Pictures i finalnie, w 1991, trafił na półki sklepów i wypożyczalni na kasetach VHS oraz LaserDiscach.

Na terenie Polski film nie spotkał się dotychczas z komercyjną dystrybucją, emitowany był za to przez stacje telewizyjne − Polsat i TV4.

Punisher zdobył klasyfikację „R” (osoby poniżej 17. roku życia mogą oglądać film jedynie z pełnoletnim opiekunem) z powodu krwawych sekwencji brutalnych morderstw oraz sceny tortur, którym poddawany jest bohater kreowany przez Lundgrena.

Choć film uznawany jest za kultowe kino akcji doby lat 80., otrzymał on głównie negatywne recenzje profesjonalnych krytyków. Internetowy portal Rotten Tomatoes przyznał projektowi Marka Goldblatta ocenę w postaci 24% (portal charakteryzuje się specyficznymi kryteriami w ocenie obrazów filmowych, wedle których wyższy procent oznacza lepszą/wyższą ocenę); opierała się ona na omówieniach siedemnastu krytyków współpracujących ze stroną^[2]. Skrajnie negatywnie na temat filmu wypowiedział się Christopher Null, współpracujący z portalem Filmcritic.com, który wycenił go na ^[3]. Mimo generalnej krytyki filmowej fabuły i aktorstwa, magazyn Time Out docenił zarówno treść Punishera, jak i umiejętności członków obsady, a ogół filmu podsumował jako „wspaniałą zabawę”^[4].

Orkiestralna ścieżka dźwiękowa do filmu została skomponowana przez Dennisa Dreitha. Soundtrack nagrano w studio nagrań w siedzibie wytwórni Warner Bros. w Burbank w stanie Kalifornia. Albumu, na którym znalazły się także wywiady przeprowadzane z reżyserem filmu i kompozytorem, nie wydano jednak oficjalnie aż do roku 2005.

Album złożył się z trzydziestu jeden kompozycji muzycznych oraz ośmiu wywiadów.

(Porządek chronologiczny.)

• Istnieją różnice pomiędzy komiksem a jego pierwszą filmową adaptacją. W filmie tytułowy bohater nie nosi kultowej koszulki z symbolem czaszki, znanej z komiksu. W komiksie żona Castle’a miała na imię Maria, a jego dzieci − Frank Jr. i Lisa, podczas gdy w filmie żona nosi imię Julie, a dzieci − dwie córki − Annie i Felice. Ponadto komiksowy Punisher był kapitanem U.S. Marines, a jego wersja filmowa jest byłym detektywem policyjnym.
• W latach 90. z fińskiej wersji filmu wycięto aż trzynaście minut materiału. Obróbka montażowa dotknęła sceny uznane za zbyt brutalne.
• Film zawiera wyraźny wątek sadomasochistyczny oraz odwołanie do fetyszu sthenolagnii. W scenie, w której Frank Castle jest torturowany przez jakuzę, Lady Tanaka w zauważalny sposób odczuwa przyjemność z zadawania cierpień bohaterowi, a także w niedwuznaczny sposób pieści jego muskularne ciało.
• Dolph Lundgren zafarbował włosy na ciemny brąz na rzecz swojej roli.

• Postać Punishera
• Punisher (2004) – reboot filmu

• Punisher w bazie IMDb (ang.)
• Punisher w bazie Filmweb
• The Punisher (1989) w Klubie Miłośników Filmu (KMF). film.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-08)].