Zobacz też: Pruszcz w innych znaczeniach tej nazwy.

Pruszcz

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Pruszcz – widok z lotu ptaka
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
Gmina	Pruszcz
Data założenia	1309
Prawa miejskie	1 stycznia 2022[1][2]
Burmistrz	Dariusz Wądołowski
Powierzchnia	7,06[3] km²
Wysokość	95 m n.p.m.
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	2710[3] 384[3] os./km²
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	86-120
Tablice rejestracyjne	CSW
Położenie na mapie gminy Pruszcz Pruszcz
Położenie na mapie Polski Pruszcz
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Pruszcz
Położenie na mapie powiatu świeckiego Pruszcz
53°19′47,377″N 18°11′54,751″E/53,329827 18,198542
TERC (TERYT)	0414084[4]
SIMC	0094024
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pruszcz (pot. Pruszcz Pomorski^[5], niem. Prust, Gross Prust, 1942–1945 Prüst^[1]) – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Pruszcz. Miasto jest siedzibą gminy Pruszcz.

Według spisu powszechnego z 2021 roku miasto liczyło 2721 mieszkańców. W latach 2002–2021 liczba mieszkańców wzrosła o 16,8%^[6].

Pruszcz znajduje się około 20 km od Koronowa, 23 km od Świecia, 28 km od Chełmna i 35 km od Bydgoszczy.

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto położone jest na Wysoczyźnie Świeckiej^[7]. Charakteryzuje się ono płaską rzeźbą terenu. Miasto otoczone jest terenami rolniczymi. W jego pobliżu nie ma żadnych lasów. W okolicach Pruszcza znajdują się źródła Kotomierzycy.

Pod względem historycznym Pruszcz leży na Pomorzu Gdańskim^[8]. Etnograficznie stanowił dawniej część Borów Tucholskich^[9].

Nazwa Pruszcz wywodzi się od nazwy osobowej Prus(e)k z niepoświadczonym w dokumentach przyrostkiem *-je, w której doszło do zaniku głoski /e/, co jest regularnym zjawiskiem fonetycznym na Pomorzu. Następnie zbitka -sk- rozwinęła się w -szcz- pod wpływem głoski /j/ w przyrostku.

Od XIX wieku do nazwy niemieckiej dołączono przymiotnik gross, „wielki”, dla rozróżnienia od innych wsi.^[10]

Terytorium Pruszcza wchodziło do 1309 roku w skład kasztelani świeckiej^[11]. W tym samym roku ziemie te przeszły w ręce Krzyżaków i utworzonego przez nich komturstwa świeckiego. W XIV wieku Pruszcz był wsią graniczną, gdyż w pobliżu przebiegała granica z polskimi Kujawami. W 1466 z powrotem znalazł się na ziemiach polskich. W latach 1466–1772 należał do powiatu świeckiego, które natomiast stanowiło część staropolskiego województwa pomorskiego^[11]. Legenda głosi, że w tych okolicach na polowania udawał się Jan III Sobieski, gdy ten był jeszcze starostą gniewskim.

W 1772 w wyniku I rozbioru Polski Pruszcz znalazł się w granicach Prus. W XIX wieku Pruszcz stanowił centrum niemieckich kolonii, które szerokim pasem rozpościerały się z południa na północ. Wówczas to nastąpił dynamiczny rozwój, a to za sprawą wytyczonej linii kolejowej Bydgoszcz-Tczew.

Częstym, bezmyślnie powielanym błędem jest twierdzenie, że Pruszcz miałby posiadać prawa miejskie w latach 1367–1867, ponieważ informacje te dotyczą Pruszcza Gdańskiego. Zjawisko to wyjaśnia i udowadnia m.in. historyk Łukasz Kempiński^[1]:

W 1920 miejscowość znalazła się w granicach niepodległej Polski. Przełomem był rok 1934, kiedy Pruszcz, w myśl nowej ustawy samorządowej, stał się siedzibą gminy. W 1939 zaczęła się II wojna światowa, a wraz z nią okupacja niemiecka, i trwała ona do 1945. W 1957 miejscowość, według nowego podziału administracyjnego, znalazła się w województwie bydgoskim. Po 18 latach nastąpiła reforma administracyjna, jednak Pruszcz nadal znajdował się w województwie bydgoskim. Od 1999 miejscowość należy do województwa kujawsko-pomorskiego^[12].

1 stycznia 2022 roku Pruszcz otrzymał prawa miejskie^[2].

• 131 (Chorzów Batory – Bydgoszcz Główna – Pruszcz Pomorski – Laskowice Pomorskie – Tczew)

W Pruszczu działa Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji.

W dniu 23 września 1988 roku powstała Miejsko-Gminna Orkiestra Dęta OSP w Pruszczu, która uświetnia swoimi występami szereg uroczystości oraz święta państwowe.

Imprezy kulturalno-sportowe:

• Turniej rekreacyjno-sportowy mieszkańców miasta-gminy Pruszcz – 3 maja
• Turniej piłki nożnej o puchar Burmistrza Miasta i Gminy Pruszcz
• Turniej piłki siatkowej i koszykowej
• Festyny rekreacyjno-sportowe z okazji 3 i 11 listopada
• Festyn dla dzieci – Dzień Dziecka – 1 czerwca
• Wianki – otwarcie sezonu letniego – 24 czerwca
• Festyn „Pożegnanie lata” – sierpień
• Dożynki gminne – wrzesień

W Pruszczu ma siedzibę klub piłki nożnej Start Pruszcz. Został on założony 25 listopada 1957. W 2002 klub uzyskał promocję do ligi okręgowej (V liga), w której występował do sezonu 2014/15. Wówczas spadli na dwa sezony do Klasy A. Na sezon 2017/18 powrócili do Klasy Okręgowej, a od sezonu 2020/21 występują w IV lidze, gr. kujawsko-pomorskiej. Trenerem zespołu jest Damian Ejankowski. Klub rozgrywa swoje „domowe” mecze na stadionie w Pruszczu, który posiada 1000 miejsc (w tym 200 miejsc siedzących).

Udział Startu Pruszcz w rozgrywkach ligowych od sezonu 2002/03^[13]:

Na cmentarzu ewangelickim przy ul. Sportowej rosła topola osika o obwodzie 550 cm. W latach 1989–2018 znajdowała się pod ochroną jako pomnik przyrody^[17].

• Zevenaar, Holandia
• Stenlille, Dania

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Pruszczem.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Pruszczu.

• gmina Pruszcz

• Pruszcz (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 104 .