Prestiż (socjolingwistyka)
Prestiż – poważanie i wartość społeczna przypisywane językom, dialektom lub cechom językowym w obrębie danej społeczności językowej[1].
Prestiżem językowym cieszy się zwykle język wpływowych grup społecznych, a nośnikiem prestiżu społecznego stają się często odmiany i języki prestiżowe[2]. Odmianę prestiżową języka (prestige variety) tworzy odmiana związana z ośrodkiem władzy w danym społeczeństwie; odmiana taka przechodzi proces standaryzacji, zostaje utrwalona w druku i piśmiennictwie[3]. Często jest tożsama z językiem standardowym, przy czym w niektórych zakątkach świata ceni się inne odmiany języka (np. odmiany lokalne w krajach arabskich)[4]. Odmiana prestiżowa bywa postrzegana jako bardziej „poprawna”, a zarazem lepsza od pozostałych odmian języka[5][6].
Można wyróżnić tzw. prestiż jawny (overt prestige), wynikający z akceptacji danego standardu w społeczeństwie (i związany z pojęciami poprawności językowej), a także prestiż ukryty (covert prestige), dotyczący użycia niestandardowych odmian języka w mniejszych grupach społecznych. Prestiż ukryty występuje w obrębie poszczególnych środowisk, które przypisują pewną wartość swoim formom posługiwania się językiem[7].
Koncepcje poprawności językowej zasadniczo faworyzują formy językowe związane z wyższymi warstwami społecznymi (tj. formy wyróżniane na podstawie kryteriów społecznych, a nie językoznawczych)[2][8]; utożsamia się to pojęcie z formami języka standardowego[9]. Choć różne odmiany językowe mogą być uważane w społeczeństwie za „lepsze” lub „gorsze”, to w językoznawstwie przyjął się pogląd o równoważności wszystkich języków i dialektów, jako kodów wyposażonych w zasady językowe i potencjał ekspresyjny[10][11].
Różnice w prestiżu dotyczą także odrębnych od siebie języków, m.in. w sytuacji dyglosji (przykładowo w Haiti język francuski ma większy prestiż niż kreolski haitański)[12]. Prestiż języka uzależniony jest od takich czynników, jak: bogactwo dziedzictwa literackiego, stopień modernizacji językowej, pozycja międzynarodowa i prestiż jego użytkowników[13]. Pojęcie prestiżu bywa również odnoszone do pojedynczych cech lub innowacji językowych[14].
Przypisy
- ↑ Richard Nordquist, Definition and Examples of Linguistic Prestige [online], ThoughtCo.com [dostęp 2024-01-21] (ang.).
- ↑ a b Michael Pearce, The Routledge Dictionary of English Language Studies, Abingdon–New York: Routledge, 2007 (Routledge Dictionaries), s. 146, ISBN 978-0-415-35187-4, ISBN 978-0-415-35172-0, ISBN 978-0-203-69841-9, ISBN 978-1-134-26429-2, OCLC 266604422 (ang.).
- ↑ Clayton i Drummond 2018 ↓, s. 13.
- ↑ Muhammad H. Ibrahim, Standard and Prestige Language: A Problem in Arabic Sociolinguistics, „Anthropological Linguistics”, 28 (1), 1986, s. 115–126, ISSN 0003-5483, OCLC 9972053376, JSTOR: 30027950 (ang.).
- ↑ Clayton i Drummond 2018 ↓, s. 13, 15.
- ↑ Szcześniak i Vieira 2017 ↓, s. 389.
- ↑ Clayton i Drummond 2018 ↓, s. 15.
- ↑ Peter Trudgill, Sociolinguistics and Linguistic Value Judgements: Correctness, Adequacy and Aesthetics, Trier/Essen: University of Trier/University of Duisburg-Essen, 1976 (Linguistic Agency, University of Trier B-10), s. 2, 4, OCLC 614386242 [zarchiwizowane z adresu 2019-12-24] (ang.).
- ↑ Bex i Watts 1999 ↓, s. 7.
- ↑ Kate Burridge, Blooming English: Observations on the Roots, Cultivation and Hybrids of the English Language, Cambridge: Cambridge University Press, 2004, s. 156–167, ISBN 978-0-521-54832-8, OCLC 851979431 (ang.).
- ↑ Edwin Battistella, Bad Language: Are Some Words Better Than Others?, New York: Oxford University Press, 2005, s. 126, DOI: 10.1093/acprof:oso/9780195172485.001.0001, ISBN 978-0-19-517248-5, ISBN 978-0-19-978818-7, ISBN 978-0-19-972141-2, OCLC 62271511 (ang.).
- ↑ Kloss 1966 ↓, s. 137–138.
- ↑ Kloss 1966 ↓, s. 143.
- ↑ Anthony Kroch, Toward a Theory of Social Dialect Variation, „Language in Society”, 7 (1), 1978, s. 17–36, DOI: 10.1017/S0047404500005315, ISSN 0047-4045, OCLC 8272860475, JSTOR: 4166972 (ang.).
Bibliografia
- Tony Bex, Richard J. Watts, Introduction, [w:] Tony Bex, Richard J. Watts (red.), Standard English: The Widening Debate, London–New York: Routledge, 1999, s. 1–10, DOI: 10.4324/9780203054062, ISBN 0-415-19163-7, ISBN 978-0-203-05406-2, OCLC 179162066 (ang.).
- Dan Clayton, Rob Drummond, Language Diversity and World Englishes, Cambridge: Cambridge University Press, 2018 (Cambridge Topics in English Language), ISBN 978-1-108-40225-5, OCLC 1023040693 [dostęp 2024-01-21] (ang.).
- Heinz Kloss, Types of Multilingual Communities: A Discussion of Ten Variables, „Sociological Inquiry”, 36 (2), 1966, s. 135–145, DOI: 10.1111/j.1475-682X.1966.tb00621.x, ISSN 0038-0245, OCLC 4653845849 (ang.).
- Konrad Szcześniak, Cássio Leite Vieira, Thou Shalt Not Judge. Selective Perception in Judgements of Linguistic Correctness, [w:] Sangeeta Bagga-Gupta (red.), Marginalization Processes across Different Settings: Going beyond the Mainstream, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2017, s. 389–404, ISBN 978-1-5275-0329-8, OCLC 1044734551 (ang.).