Ten artykuł dotyczy dawnego powiatu pod okupacją niemiecką. Zobacz też: powiat współczesny.

Powiat będziński

powiat
1915–1919
Państwo	Polska
Województwo	Generalne Gubernatorstwo Warszawskie
Data powstania	1915
Data likwidacji	1919
Siedziba	Będzin Sosnowiec (od 12.VII.1915)
Populacja (1916) • liczba ludności	265.314
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 5 Liczba gmin wiejskich 14
brak współrzędnych

Powiat będziński – dawny powiat istniejący w latach 1915–1919 w Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim pod okupacją niemiecką Królestwa Polskiego. Siedzibą władz powiatu był początkowo Będzin, a od 12 lipca 1915 Sosnowiec (w gmachu szkoły realnej przy ulicy Dytlowskiej^[1]).

Powiat będziński powstał na terenie Zagłębia Dąbrowskiego podczas I wojny światowej, w związku z przedzieleniem powiatu będzińskiego granicą obu okupantów: niemieckiego (Generalne Gubernatorstwo Warszawskie, GGW) i austro-węgierskiego (Generalne Gubernatorstwo Lubelskie, GGL). Wschodnią część powiatu przyłączono do strefy austro-węgierskiej jako powiat dąbrowski, natomiast zachodnią do strefy niemieckiej, z której to utworzono omawiany powiat będziński^[2].

Po serii modyfikacji administracyjnych powiat będziński według stanu z 17 września 1915 składał się z 21 jednostek: 3 miast i 18 gmin wiejskich, kilka z nich przciętych granicą stref okupacyjnych^[3]:

• miasto Będzin (powiększone w 1915 o część zniesionej gminy Gzichów^[4]);
• miasto Sosnowice (powiększone w 1915 o zachodnią część zniesionej gminy Zagórze^[5][4] – wschodnia część weszła do GGL);
• miasto Zawiercie (utworzone w 1915 z części gminy Poręba Mrzygłodzka oraz – po korekcie granicy – z zachodnich części gminy Kromołów, która pozostała w GGL);

• gmina Bobrowniki (zredukowana obszarowo na korzyść nowej gminy Łagisza);
• gmina Czeladź (utworzona w 1915 z części zniesionej gminy Gzichów);
• gmina Grodziec (utworzona w 1915 z części zniesionej gminy Gzichów);
• gmina Koziegłowy (utworzona w 1915 z części gminy Rudnik Wielki w granicach dawnego miasta Koziegłowy z przedmieściami);
• gmina Koziegłówki (powstała w 1915 przez zmianę nazwy dotychczasowej gminy Koziegłowy w celu uniknięcia dwóch gmin o tej samej nazwie po wyodrębnieniu w 1915 nowej gminy Koziegłowy);
• gmina Łagisza (utworzona w 1915 z części gminy Bobrowniki i części zniesionej gminy Gzichów);
• gmina Mierzęcice (powstała w 1915 przez zmianę nazwy dotychczasowej gminy Sulików z dodaniem Twardowic z gminy Ożarowice, lecz bez wschodnich wsi włączonych do gminy Siewierz);
• gmina Milowice (utworzona w 1915 z części zniesionej gminy Gzichów^[4]);
• gmina Modrzejów (utworzona w 1915 z zachodniej części zniesionej gminy Zagórze^[4] - wschodnia część weszła do GGL);
• gmina Mrzygłód (utworzona w 1915 z części gminy Poręba Mrzygłodzka oraz z zachodnich części gmin Włodowice i Żarki, które włączono do GGL);
• gmina Ożarowice (bez Twardowic, włączonych do gminy Mierzęcice);
• gmina Pińczyce;
• gmina Poraj (utworzona w 1915 z zachodniej części gminy Choroń, którą włączono do GGL, z dodaniem Masłońskich z gminy Żarki, którą włączono do GGL);
• gmina Poręba Mrzygłodzka (zredukowana obszarowo na korzyść nowego miasta Zawiercia, włączonego początkowo do GGL, i nowej gminy Mrzygłód);
• gmina Rudnik Wielki (zredukowana obszarowo na korzyść nowej gminy Koziegłowy);
• gmina Siewierz (z dodaniem wschodnich wsi zniesionej gminy Sulików);
• gmina Wojkowice Kościelne;
• gmina Wysoka (utworzona w 1915 z zachodniej części gminy Rokitno Szlacheckie, którą włączono do GGL).

1 listopada 1915 zniesiono gminy Milowice i Modrzejów, właczając je do Sosnowca^[6]. W 1916 roku gminy Czeladź, Mrzygłód i Siewierz przekształcono w miasta Czeladź, Mrzygłód i Siewierz, przez co skład powiatu w 1916 roku obejmował 19 jednostek (5 miast i 14 gmin wiejskich). W 1916 roku powiat liczył 265.314 mieszkańców^[7].

Powiat zniesiono w marcu 1919 roku, w związku z unieważnieniem zmian w podziale administracyjnym Królestwa Polskiego wprowadzonych przez okupantów, przywracając tym samym powiat będziński w jego oryginalnych granicach^[8].