Frankenstein

Landkreis Frankenstein

powiat
Herb
Państwo	Królestwo Prus
Prowincja	Śląsk
Siedziba	Frankenstein
Zarządzający	Otto Ulrich Bährens
Powierzchnia	801,75 km²
Populacja (1939) • liczba ludności	75 056
• gęstość	93,6 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miast	5
Liczba gmin	98
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons

Powiat Frankenstein (niem. Landkreis Frankenstein, pol. powiat ząbkowicki) – prusko-niemiecka jednostka podziału administracyjnego, istniejąca w latach 1816–1945, wchodząca w skład prowincji śląskiej (do 1919 r.), a następnie prowincji dolnośląskiej.

Landkreis Frankenstein i Landkreis Münsterberg powstały na terenie średniowiecznego księstwa ziębickiego. Zostały one założone za panowania Fryderyka II Wielkiego, który dokonał reorganizacji administracji.

W latach 1815–1816 wprowadzono w Prusach jednostkę administracyjną rejencję jako pośredni szczebel administracji pomiędzy prowincją a powiatem^[1]. Powiaty Frankenstein i Münsterberg należały do pruskiej prowincji śląskiej i do nowo utworzonej rejencji w Dzierżoniowie^[2]. Siedzibami starostów, urzędów powiatowych i sejmików powiatowych były odpowiednio: Ząbkowice Śląskie i Ziębice.

Taki podział pozostał praktycznie aż do lat 30. XX w., chociaż kilkakrotnie dokonywano korekty granic obu powiatów. Ostatnia za czasów niemieckich reforma administracyjna miała miejsce w 1932 r. i była związana z działaniami oszczędnościowymi rządu. Rozporządzeniem z dnia 1 sierpnia 1932 r. po niemal 200 latach zlikwidowano powiat ziębicki. Ziębice wraz z okolicami zostały włączone do powiatu ząbkowickiego, a jego północna i wschodnia część do powiatu grodkowskiego i powiatu strzelińskiego.

1 listopada 1932 r. zaczął funkcjonować na tym obszarze tzw. Wielki Powiat Ząbkowicki.

Powiat ząbkowicki został zajęty w maju 1945 r. przez oddziały radzieckiej 59 Armii. Kilkanaście dni później 21 maja 1945 r. zaczęła działać polska administracja, a w grudniu tego samego roku powołano urząd starostwa powiatowego. Tym samym swoją działalność na tym terenie rozpoczął polski powiat ząbkowicki, który pokrywał się pod względem obszaru z przedwojennym Landkreis Frankenstein.

• 1871–1901 Valerian Held
• 1902–1911 Karl Freiherr Schirndinger von Schirnding
• 1912–1918 Friedrich Wilhelm von Hohenzollern, książę pruski
• 1919–1932 Adolf Freiherr von Thielemann
• 1933–1933 dr Georg Pietsch
• 1933–1934 dr Georg Horstmann^[4]
• 1934–1944 dr Hermann Ercklentz
• 1944–1945 Otto Ulrich Bährens

• 1885 r. – 50.193
• 1890 r. – 48.586, z czego ewangelicy: 8.894, katolicy: 39.492, wyznanie mojżeszowe: 142
• 1900 r. – 45.632, z czego ewangelicy: 9.337, katolicy: 36.185
• 1910 r. – 45.312, z czego ewangelicy: 9.289, katolicy: 35.896
• 1925 r. – 47.304, z czego ewangelicy: 10.700, katolicy: 36.442, wyznanie mojżeszowe: 55, inni chrześcijanie: 55
• 1933 r. – 76.610, z czego ewangelicy: 18.127, katolicy: 58.131, wyznanie mojżeszowe: 74, inni chrześcijanie: 23
• 1939 r. – 75.056, z czego ewangelicy: 17.915, katolicy: 56.480, wyznanie mojżeszowe: 30, inni chrześcijanie: 10

1 stycznia 1945 powiat dzielił się na:

• 5 miast
• 98 gmin

• R. Kamionka, Die Reorganisation der Kreiseinteilung Schlesiens in der Stein-Hardenbergschen Reformperiode, Breslau 1934.
• D. Stüttgen, H. Neubach, W. Hubatsch, Schlesien, [w:] W. Hubatsch, Grundriß zur deutschen Verwaltungsgeschichte 1815–1945. Preussen, Marburg/Lahn 1976.

• https://web.archive.org/web/20171114075249/http://www.verwaltungsgeschichte.de/frankenstein.html
• http://www.frankenstein-schlesien.de/
• https://web.archive.org/web/20090312073618/http://www.zabkowice-powiat.pl/portal/index.php

• powiat ząbkowicki
• Powiat Münsterberg