Pomorska Nagroda Literacka „Wiatr od morza” – nagroda literacka ustanowiona w 2018 r. przez Samorząd Województwa Pomorskiego.

Nawiązując do tradycji takich nagród jak Nagroda Artusa czy Nagroda Pro Libro Legendo, władze województwa pomorskiego ufundowały w 2018 r. Pomorską Nagrodę Literacką Wiatr od morza^[1]. Nazwa nagrody została zapożyczona od tytułu utworu Stefana Żeromskiego poświęconego powrotowi Pomorza, w tym Kaszub, w granice Rzeczypospolitej i wpisywała się w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości^[2]. Inicjatywa była także formą uczczenia 20-lecia powstania samorządu wojewódzkiego^[3].

Nagroda przyznawana jest dorocznie za dokonania w roku poprzednim. Mogą ją otrzymać autorzy zamieszkali i tworzący na Pomorzu, bądź też autorzy dzieł w istotny sposób związanych z tematyką pomorską. Prawo do zgłaszania kandydatur do nagrody przysługuje różnym podmiotom o charakterze kulturalnym, m.in. stowarzyszeniom i związkom literackim, mediom, wydawnictwom, bibliotekom. Laureatów wyłania liczące przynajmniej pięciu członków jury powołane przez Zarząd Województwa Pomorskiego spośród przedstawicieli środowisk literackich, akademickich i dziennikarskich. Przewodniczącym jury był w latach 2018-2023 prof. Zbigniew Majchrowski^[4]. W 2024 r. funkcję tę objął Władysław Zawistowski^[5]. Organizacją procesu przyznawania nagrody zajmuje się Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku.

Pomorską Nagrodę Literacką przyznaje się w trzech kategoriach:

1. Literacka Książka Roku – oceniane są utwory należące do szeroko rozumianej literatury pięknej
2. Pomorska Książka Roku – oceniane są wszelkie publikacje związane tematycznie z regionem, zarówno literackie, jak i inne np. opracowania historyczne, monografie, biografie, studia regionalne, przewodniki, albumy, rozprawy naukowe
3. Całokształt pracy literackiej – ocenie podlega dorobek pracy twórczej: jego wartość intelektualna, artystyczna, oddziaływanie krajowe, znaczenie dla regionu, bądź dokonania w dziedzinach pozaliterackich: edukacji, życiu kulturalnym i społecznym oraz popularyzacji literatury, książki lub czytelnictwa^[6]

W 2022 r. po raz pierwszy przyznano Nagrodę Publiczności. Wybierać można było spośród nominowanych książek. W plebiscycie internetowym oddano 183 głosy^[7][8].

Nagrody mają charakter indywidualny. W przypadku dokonań o charakterze zbiorowym nagrodę przekazuje się osobie lub osobom kierującym projektem, np. redaktorom książki. Zwycięzca w każdej z trzech kategorii otrzymuje statuetkę „Wiatr od morza" (zaprojektowaną przez prof. Jacka Zdybla) oraz nagrodę pieniężną (w 2018 i 2019 r. było to 10 000 zł, w 2020 r. 15 000 zł)^[9][10][11].

Nagroda wręczana jest podczas uroczystej gali w IV kwartale każdego roku. Wówczas przyznaje się także Kaszubską Nagrodę Literacką. Uroczystość odbywa się w Centrum św. Jana w Gdańsku^[12][13]. W 2020 r. galę odwołano ze względu na epidemię koronawirusa^[14].

Literacka Książka Roku 2017 – Martyna Bunda Nieczułość (Wydawnictwo Literackie)

Nominacje:

• Artur Nowaczewski Hostel Nomadów (Iskry)
• Martyna Bunda Nieczułość (Wydawnictwo Literackie)
• Ewa Poniznik Poza nocą (Oficyna Wydawnicza Tysiąclecia)
• Grzegorz Kwiatkowski Sową (Biuro Literackie)

Pomorska Książka Roku 2017 – Edmund Kizik (red.), Sławomir Kościelak (red.) Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra T. 1, Eseje (Muzeum Narodowe w Gdańsku)

Nominacje:

• Dariusz Rosiak Biało-czerwony. Tajemnica Sat-Okha (Czarne)
• Edmund Kizik (red.), Sławomir Kościelak (red.) Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra T. 1, Eseje (Muzeum Narodowe w Gdańsku)
• Cezary Niedziółka (red.) Teatr Wybrzeże 1946-2017 (Teatr Wybrzeże)

Całokształt pracy literackiej – Stefan Chwin^[15]

Literacka Książka Roku 2018 – Monika Milewska Latawiec z betonu (WAM)

Nominacje:

• Magdalena Grzebałkowska Komeda. Osobiste życie jazzu (Znak)
• Monika Milewska Latawiec z betonu (WAM)
• Marek Górlikowski Noblista z Nowolipek. Józefa Rotblata walka o pokój (Znak)
• Wojsław Brydak Poste restante (Rebis)
• Antoni Pawlak Zapiski na paczce papierosów (Wielka Litera)

Pomorska Książka Roku 2018 – Ewa Barylewska-Szymańska (red.), Katarzyna Rozmarynowska (red.), Zofia Maciakowska (red.), Wojciech Szymański (red.) Gdańskie ogrody (Muzeum Gdańska)

Nominacje:

• Małgorzata Omilanowska Budowanie nad Bałtykiem. Studia z architektury i sztuki Gdańska, Pomorza i Żmudzi (Fundacja Terytoria Książki)
• Ewa Barylewska-Szymańska (red.), Katarzyna Rozmarynowska (red.), Zofia Maciakowska (red.), Wojciech Szymański (red.) Gdańskie ogrody (Muzeum Gdańska)
• Jacek Friedrich Walka obrazów. Przedstawienie wobec idei w Wolnym Mieście Gdańsku (Fundacja Terytoria Książki, Słowo / Obraz Terytoria)

Całokształt pracy literackiej – Aleksander Jurewicz^[16]

Literacka Książka Roku 2019 – Izabela Morska Znikanie (Znak)

Nominacje:

• Salcia Hałas Potop. Poemat przewlekły o końcu świata. Poemat prozą (W.A.B. - Grupa Wydawnicza Foksal)
• Bogdan Jaremin Zapach porcelany (Bernardinum)
• Izabela Morska Znikanie (Znak)

Pomorska Książka Roku 2019 – Józef Borzyszkowski, Cezary Obracht-Prondzyński Historia Kaszubów w dziejach Pomorza T. 3-5 (Instytut Kaszubski)

Nominacje:

• Józef Borzyszkowski, Cezary Obracht-Prondzyński Historia Kaszubów w dziejach Pomorza T. 3-5 (Instytut Kaszubski)
• Jerzy Jankau Lekcja anatomii u Hansa Memlinga (Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego)
• Jan Daniluk "Miasta skoszarowane". Gdańsk i Sopot jako garnizon Wehrmachtu w latach 1939-1945 (Muzeum Gdańska)
• Andrzej Janusz Żelewscy w cieniu von dem Bacha (Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy)

Całokształt twórczości – Zenon Ciesielski^[17]

Literacka Książka Roku 2020 – Antoni Pawlak Ale bez rozgrzeszenia (Instytut Mikołowski im. Rafała Wojaczka)

Nominacje:

• Tadeusz Dąbrowski Scrabble (PIW)
• Dariusz Filar Szklanki żydowskiej krwi (Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku)
• Antoni Pawlak Ale bez rozgrzeszenia (Instytut Mikołowski im. Rafała Wojaczka)
• Barbara Szczepuła W domu wroga (Wydawnictwo Arche Marek Tokarczyk)

Pomorska Książka Roku 2020 – Mikołaj Trzaska, Tomasz Gregorczyk, Janusz Jabłoński Wrzeszcz! Mikołaj Trzaska. Autobiografia (Wydawnictwo Literackie)

Nominacje:

• Janusz Dargacz Od Sopotu po Stogi. Początki kąpielisk morskich w okolicach Gdańska (1800-1870) (Muzeum Gdańska)
• Dorota Karaś, Marek Sterlingow Walentynowicz. Anna szuka raju (Znak)
• Michał Ślubowski Czarownice, mieszczki, pokutnice. Gdańskie szkice herstoryczne (Marpress)
• Mikołaj Trzaska, Tomasz Gregorczyk, Janusz Jabłoński Wrzeszcz! Mikołaj Trzaska. Autobiografia (Wydawnictwo Literackie)

Całokształt twórczości – Paweł Huelle^[18]

Literacka Książka Roku 2021 – Monika Milewska Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL (PIW)

Nominacje:

• Zbigniew Joachimiak Córka / Daughter (Fundacja Światło Literatury)
• Bożena Ptak Lęki nieoswojone (SPP)
• Stefan Chwin Oddać życie za Polskę. Samobójstwo altruistyczne w kulturze polskiej XIX wieku (Tytuł)
• Monika Milewska Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL (PIW)
• Krystyna Lars Światło w Zatoce. Wiersze gdańskie (Tytuł)

Pomorska Książka Roku 2021 – Janusz Dargacz (red.), Katarzyna Kurkowska (red.), Leszek Molendowski (red.) Historie gdańskich dzielnic T. 3, Nowy Port (Muzeum Gdańska)

Nominacje:

• Janusz Dargacz (red.), Katarzyna Kurkowska (red.), Leszek Molendowski (red.) Historie gdańskich dzielnic T. 3, Nowy Port (Muzeum Gdańska)
• Anna Kriegseisen Kolory Gdańska. Kompozycje barwne fasad od XVI do końca XVIII wieku (Muzeum Gdańska)
• Joanna Breza Moja Wróblewskiego (Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku)
• Jaśmina Korczak-Siedlecka Przemoc i honor w życiu społecznym wsi na Mierzei Wiślanej w XVI-XVII wieku (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika)
• Tymon Tymański Sclavus (Części Proste)

Nagroda Publiczności – Janusz Dargacz (red.), Katarzyna Kurkowska (red.), Leszek Molendowski (red.) Historie gdańskich dzielnic T. 3, Nowy Port (Muzeum Gdańska)

Całokształt twórczości – Anna Czekanowicz^[19]

Literacka Książka Roku 2022 – Wiktoria Bieżuńska Przechodząc przez próg, zagwiżdżę (Wydawnictwo Cyranka)

Nominacje:

• Wiktoria Bieżuńska Przechodząc przez próg, zagwiżdżę (Wydawnictwo Cyranka)
• Tadeusz Dąbrowski To jest fajka. Wiersze z lat 1999-2020 (PIW)
• Łukasz Orbitowski Chodź ze mną (Świat Książki)
• Paweł Radziszewski Niepowinność (Wydawnictwo Sine Qua Non)
• Karolina Ubych Sonia, Piotrek i tajemnica rzygaczy (Marpress)

Pomorska Książka Roku 2022 – Katarzyna Włodkowska Na oczach wszystkich. Historia przypadku polskiego Fritzla (Wielka Litera)

Nominacje:

• Waldemar Czachur, Peter Oliver Loew "Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989 (Wydawnictwo Naukowe Scholar)
• Grzegorz Piątek Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939 (Wydawnictwo W.A.B.)
• Dobromiła Rzyska-Laube Zbiory artystyczne polskich ziemian na Pomorzu Nadwiślańskim od końca XVIII wieku po czasy dzisiejsze (Muzeum Narodowe w Gdańsku)
• Katarzyna Włodkowska Na oczach wszystkich. Historia przypadku polskiego Fritzla (Wielka Litera)

Nagroda Czytelników – Paweł Radziszewski Niepowinność (Wydawnictwo Sine Qua Non)

Honorowa Nagroda "Wiatr od Morza" (przyznana pośmiertnie) – Andrzej Zarębski Między Grudniem a grudniem. Zapiski z internowania

Całokształt twórczości – Mieczysław Abramowicz^[20]

Literacka Książka Roku 2023 – Dorota Karaś, Marek Sterlingow, Urban. Biografia (Wydawnictwo Znak)

Nominacje:

• Marta Abramowicz, Irlandia wstaje z kolan (Wydawnictwo Krytyki Politycznej)

• Stasia Budzisz, Welewetka. Jak znikają Kaszuby (Wydawnictwo Poznańskie)
• Dorota Karaś, Marek Sterlingow, Urban. Biografia (Wydawnictwo Znak)
• Krzysztof A. Zajas, Gerda (Wydawnictwo Marginesy)

Pomorska Książka Roku 2023 – Wojciech Skóra, Słupsk 1945. Miasto Niemców, Sowietów i Polaków (Wydawnictwo Rys)

Nominacje:

• Łukasz Bugalski, Zachodni front śródmieścia Gdańska. Studium urbanistyczno-konserwatorskie (Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria)
• Maciej Prarat, Młyny wodne, wiatraki i kieraty w XIX i 1 połowie XX w. na terenie Pomorza (w granicach dawnych Prus Zachodnich). Technika i architektura (Wydawnictwo Naukowe UMK)
• Marcin Grulkowski, Privilegia Casimiriana. Przywileje Króla Kazimierza IV Jagiellończyka dla Gdańska z okresu wojny trzynastoletniej (Wydawnictwo Muzeum Gdańska)
• Wojciech Skóra, Słupsk 1945. Miasto Niemców, Sowietów i Polaków (Wydawnictwo Rys)
• Piotr Wróblewski, Żarnowiec. Sen o polskiej elektrowni jądrowej (Wydawnictwo Krytyki Politycznej)

Nagroda Czytelników – Stasia Budzisz, Welewetka. Jak znikają Kaszuby (Wydawnictwo Poznańskie)

Całokształt Pracy Literackiej – Stanisław Rosiek^[21]

Od samego początku Pomorskiej Nagrodzie Literackiej towarzyszy Kaszubska Nagroda Literacka. Jej celem jest uhonorowanie szczególnych dokonań literackich, w tym tłumaczeń na język kaszubski zrealizowanych w roku poprzedzającym jej wręczenie lub całokształtu twórczości. Organizatorem konkursu jest Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, a partnerem i fundatorem Samorząd Województwa Pomorskiego. Kapituła powołana przez dyrektora Muzeum przyznaje jedną nagrodę lub rezygnuje z jej przyznania. Nominacje mogą zgłaszać instytucje i stowarzyszenia zajmujące się literaturą i kulturą kaszubską, badacze literatury kaszubskiej, wydawnictwa, media, wyższe uczelnie humanistyczne, biblioteki oraz członkowie Kapituły. Laureat otrzymuje statuetkę i nagrodę pieniężną^[22].

Laureaci:

• 2017 – Stanisław Janke^[15]
• 2018 – Krystyna Lewna^[16]
• 2019 – prof. dr hab. ojciec Adam Sikora^[23]
• 2020 – Ida Czaja^[18]
• 2021 – ks. prof. dr hab. Jan Walkusz^[19]
• 2022 – Artur Jabłoński^[24]
• 2023 – Jerzy Stachurski^[21]

• Informacje o nagrodzie na stronie Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku