Golina
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Dwór z 1 poł. XIX w. wraz z otaczającym parkiem | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1330–1870, 1921 | ||||
| Burmistrz |
Mirosław Durczyński | ||||
| Powierzchnia |
3,52 km² | ||||
| Populacja (28.11.2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
+48 63 | ||||
| Kod pocztowy |
62-590 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
PKN | ||||
Położenie na mapie gminy Golina  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu konińskiego  | |||||
 52°14′34″N 18°05′34″E/52,242778 18,092778
| |||||
| TERC (TERYT) |
3010014 | ||||
| SIMC |
0949017 | ||||
Urząd miejski ul. Nowa 162-590 Golina | |||||
| Strona internetowa | |||||
Golina – miasto w Polsce położone w województwie wielkopolskim, w powiecie konińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Golina. Golina leży na skraju Pojezierza Kujawskiego i Doliny Konińskiej, na zachód od Konina.
Według danych z 27 listopada 2022 miasto liczyło 5682 mieszkańców[2].
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1330 roku położone było w XVI wieku w województwie kaliskim[3].
Położenie
Golina leży we wschodniej części województwa wielkopolskiego w powiecie konińskim, na skraju Pojezierza Kujawskiego i Doliny Konińskiej. W mieście krzyżują się trasy:
- Droga krajowa nr 92: Rzepin – Pniewy – Poznań – Września – Konin – Kutno – Warszawa
- Droga wojewódzka nr 467: Golina – Ciążeń
W niedalekiej odległości od miasta (500 m od tablicy granicznej) w miejscowości Spławie znajduje się przystanek kolejowy. Do miasta można dojechać również autobusami PKS-u.
Historia
Miejscowość w zlatynizowanej formie Galli notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116[4]. Miejscowość pod obecnie używaną nazwą Golina wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Poznaniu w 1280 roku sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II[5].
W 1330 roku Jan - dziedzic Goliny otrzymał przywilej z rąk króla polskiego Władysława Łokietka na założenie tu miasta. Dzięki niemu miejscowość otrzymała prawa miejskie. W 1338 roku była ona wspominana jako miasto, znana była wtedy pod nazwą Golyna. Prawa miejskie Goliny zostały potwierdzone w 1362 roku przez króla Kazimierza III Wielkiego. Od początku było to miasto prywatne – siedziba rodu Golińskich. W czasie wojny trzynastoletniej w 1458 roku Golina wystawiła 3 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[6]. W 1579 roku było w mieście około 20 rzemieślników, w tym 6 gorzelników oraz 3 rybaków[7]. W roku 1611 pożar strawił całe miasto. Do II rozbioru Polski miasto leżało w województwie kaliskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[8].
Zabory Polski
Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Golina dostała się pod zabór pruski i panowanie Prus. Po zwycięskim dla Polaków drugim powstaniu wielkopolskim, jakie miało miejsce w 1806 roku, miasto w latach 1807–1815 znalazło się w granicach Księstwa Warszawskiego. Od 1815 roku decyzją kongresu wiedeńskiego dokonano podziału księstwa i Wielkopolska ponownie weszła w skład Królestwa Prus, a Golina znalazła się w Królestwie Polskim w zaborze rosyjskim. Okres rozwoju miasta przerwało odebranie praw miejskich w 1870 roku. Na ponad 50 lat Golina wróciła do statusu wsi.
W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona została jako wieś leżąca w powiecie konińskim w gminie oraz parafii Golina. W 1827 roku w miejscowości mieszkało 1032 mieszkańców, a w 1861 roku w 120 domach zamieszkiwało 1337 mieszkańców w tym 656 wyznawców judaizmu. W początku XIX wieku rozwijała się również gospodarka. Znajdował się w niej lokalny browar, wielka gorzelnia, młyn, olejarnia napędzana siłą koni oraz garbarnia[8].
W 1881 roku znajdował się w niej parafialny drewniany kościół, szkoła elementarna założona w 1825 roku, urząd gminy, 153 domy; w tym 31 murowanych, zamieszkiwanych przez 1638 mieszkańców[8].
Miejscowość odzyskała prawa miejskie w 1921 roku.
II wojna światowa
Podczas II wojny światowej nastąpiła eksterminacja ludności żydowskiej (część z nich została zamordowana w Lesie Krążel[9]). Ponadto okupanci niemieccy założyli na terenie miasta obóz pracy przymusowej dla Żydów, pracujących przy budowie zakładu przemysłowego na żydowskim cmentarzu[10]. W okresie okupacji Niemcy zmienili nazwę miasta na niem. Gohlen am Warthe. 21 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej.
Poległym i zamordowanym przez Niemców Polakom poświęcono tablicę, znajdującą się w ścianie gmachu przy ulicy Nowej. Na lokalnym cmentarzu spoczywa nieznany polski żołnierz, zabity w czasie bombardowania lotnictwa niemieckiego w pierwszych dniach września 1939 roku[7].
PRL
Po wojnie nastąpił rozwój miasta, powstały nowe osiedla mieszkaniowe, budynki użyteczności publicznej, wybudowano nowy kościół. Swoją działalność rozpoczęły: zakład obuwniczy, będący oddziałem Poznańskich Zakładów Obuwia "Domena", zakład utylizacyjny Rejonowego Przedsiębiorstwa Przetwórczego Przemysłu Paszowego "Bacutil", mieszalnia pasz, Spółdzielnia Kółek Rolniczych i Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. konińskiego[7].
Historia społeczności żydowskiej
Początków golińskiej społeczności żydowskiej, można doszukiwać się już w XVII w., z całą pewnością natomiast można stwierdzić obecność wyznawców religii mojżeszowej w XVIII-wiecznej Golinie.
Według spisu ludności z 1808 r. liczba mieszkańców Goliny, będących wyznawcami Judaizmu wynosiła 227 osób[11].
Żydzi byli aktywnymi członkami lokalnej społeczności poprzez udział w życiu gospodarczym miasteczka, zajmując się głównie handlem i rzemiosłem. Prowadzili też miejski młyn i garbarnię. W latach 20. XIX wieku utworzono niezależną gminę żydowską. W latach 70. XIX wieku funkcję rabina pełnił Abraham Prost.
We wrześniu 1939 r. Niemcy po zajęciu miasta, rozpoczęli represję lokalnej ludności w tym żydowskiej. Golińscy żydzi od dnia 17 do 18 lipca 1940 r. zostali deportowani do Zagórowa i Rzgowa oraz do wiejskiego getta w Grodźcu.
9 marca 1941 r. Żydzi zgromadzeni w Groźdzcu zostali przetransportowani przez Niemców do Izbicy Lubelskiej, Józefowa Lubelskiego i Krasnegostawu w Generalnym Gubernatorstwie. Pozostawieni w Zagórowie i Rzgowie zginęli podczas masakry w lasach niedaleko Kazimierza Biskupiego w październiku 1941 roku.
Zagłady nie przeżył żaden członek społeczności żydowskiej Goliny.
Pomnik upamiętniający miejsce położenia żydowskiego cmentarza na terenie Goliny, znajduje się przy ul. 1 Maja 52.
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Goliny w 2014 roku[1].
Zabytki
Najcenniejszym zabytkiem miasta jest drewniany kościół św. Jakuba Apostoła pochodzący z 1765 roku. Wokół niego zlokalizowane są dwie kaplice. Jedna pochodząca z 1696 roku jest kaplicą murowaną. Natomiast drewniana kapliczka pochodzi z XIX wieku. W mieście zlokalizowanych jest kilka budynków pochodzących z końca XIX i początku XX wieku. Oprócz tego w granicach miasta rozłożony jest park krajobrazowy z drugiej połowy XIX w., na którego skraju znajduje się klasycystyczny dwór szlachecki z pierwszej połowy XIX wieku. W parku znajdują się liczne drzewa-pomniki. Z innych atrakcji wyróżnić możemy kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej.
Wspólnoty wyznaniowe
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Golina (Sala Królestwa ul. Okólna 30)[12].
Sport
W miejscowości działa klub sportowy LZS Polonia Golina, którego sekcja piłkarska występuje w lidze okręgowej grupy konińskiej. Największymi sukcesami klubu są występy na boiskach IV ligi.
| Sezon | Liga | Poz. | M. | Pkt. | Mecze | Bramki | Uwagi | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| zw. | rem. | por. | zdob. | str. | ||||||
| 2003/04 | klasa A | 8. | 22 | 30 | 8 | 6 | 8 | 40 | 40 | |
| 2004/05 | klasa A | 8. | 26 | 33 | 9 | 6 | 11 | 40 | 51 | |
| 2005/06 | klasa A | 13. | 26 | 16 | 4 | 4 | 18 | 28 | 61 | spadek |
| 2006/07 | klasa B | 4. | 24 | 45 | 14 | 3 | 7 | 54 | 24 | awans |
| 2007/08 | klasa A | 14. | 30 | 26 | 7 | 5 | 18 | 51 | 75 | |
| 2008/09 | klasa A | 3. | 30 | 65 | 20 | 5 | 5 | 94 | 34 | |
| 2009/10 | klasa A | 1. | 30 | 80 | 26 | 2 | 2 | 107 | 29 | awans |
| 2010/11 | okręgówka | |||||||||
Ludzie związani z Goliną
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Golina w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2010, s. 103, ISSN 1734-6118 [dostęp 2010-07-16].
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 178.
- ↑ „Monumenta Poloniae Historica”, Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, s. 453.
- ↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 465–466.
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
- ↑ a b c Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 153-155, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
- ↑ a b c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. II, hasło „Golina”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1884. s. 657. [dostęp 2019-06-01].
- ↑ Gmina Golina - Historia ludności żydowskiej w Golinie [online], golina.pl [dostęp 2023-10-07].
- ↑ FORUM GMINY GIZAŁKI ''B'': ZAGŁADA ZAGÓROWSKICH ŻYDÓW [online], FORUM GMINY GIZAŁKI B, 27 lutego 2018 [dostęp 2023-10-07].
- ↑ PERSABIO.pl, Gmina Golina [online], www.golina.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09].
Linki zewnętrzne
- Golina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 657.
- Golina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 513.
- Gmina Golina
