Pochrzynowce
 Pochrzyn Dioscorea balcanica | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd |
pochrzynowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Dioscoreales R. Br. C.F.P. von Martius, Consp. Regn. Veg.: 9. Sep-Oct 1835 | |
Pochrzynowce (Dioscoreales R.Br.) – rząd roślin jednoliściennych, głównie tropikalnych, o wijących się, zielnych lub zdrewniałych pędach (głównie pnącza). Rząd w zależności od ujęcia systematycznego obejmuje od trzech[3] do pięciu[2] rodzin z ok. 21 rodzajami i ok. 1050 gatunkami[2]. Należące tu rośliny mają kilka cech typowych dla roślin dwuliściennych, stąd takson ten odegrał znaczną rolę w dyskusji nad filogenezą jednoliściennych. Do cech tych należą: duże, siatkowato unerwione liście, często podzielone na ogonek i blaszkę, koliście ułożone wiązki przewodzące w łodydze, boczne ustawienie liścienia[4]. Charakterystyczna dla tych roślin jest także rozgałęziona i krótka szyjka słupka (zwykle dolnego)[5].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny i rośliny jednoroczne. Kłącza często spichrzowe, zasobne w skrobię. Część przedstawicieli to bezzieleniowe myko-heterotrofy[6].
- Liście
- Skrętoległe, rzadko naprzeciwległe. Pojedyncze i całobrzegie, czasem dłoniasto klapowane lub dłoniasto złożone. Często zróżnicowane na nibyogonek i nibyblaszkę liściową. Pochwa liściowa wyraźna, ale krótka, lub jej brak[6].
- Kwiaty
- Jednopłciowe (rośliny jednopienne i dwupienne) lub obupłciowe. Czasem kwiaty wyrastają pojedynczo, zazwyczaj jednak zebrane są w różnego rodzaju kwiatostany wyrastające w kątach liści. Okwiat zwykle złożony z dwóch okółków po trzy listki. Podobnie pręciki najczęściej występują w dwóch okółkach po trzy, przy czym często trzy wewnętrzne wykształcone jako prątniczki. Zalążnia zwykle górna, rzadko dolna lub wpół dolna[6].
- Owoce
- Najczęściej torebki, rzadziej jagody i skrzydlaki, zamknięte w trwałym okwiecie, często oskrzydlone lub z wystającymi krawędziami[6].
Systematyka
- Systematyka według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Pozycja pochrzynowców Dioscoreales w obrębie kladu jednoliściennych jest następująca[2]:
| ← |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział i relacje filogenetyczne między rodzinami
W systemie APG IV z 2016 roku utrzymana jest (prowizorycznie i podobnie jak we wcześniejszych wersjach systemu) klasyfikacja z trzema rodzinami: Nartheciaceae, Burmanniaceae (obejmującą rodzaje z Thismiaceae) i Dioscoreaceae (obejmującą Taccaceae), chociaż część analiz filogenetycznych nie potwierdzało takich relacji[7]. W latach 20. XXI wieku ukazała się seria prac uzasadniających wyodrębnienie kolejnych rodzin, których łączenie w szerzej ujmowanych rodzinach, czyniło z nich taksony parafiletyczne. W efekcie potwierdzono celowość wyodrębnienia rodzajów Trichopus w osobną rodzinę Trichopodaceae i Afrothismia w rodzinę Afrothismiaceae[8][9]. Klasyfikacja w obrębie tego rzędu wciąż pozostaje niejasna[2].
Na podstawie Martin Cheek i in. (2024)[8]:
| pochrzynowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja systematyczna i podział rzędu według systemu Reveala (1999)
Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa jednoliścienne, nadrząd Lilianae Takht., rząd Dioscoreales Hook.f.[10]
- rodzina Avetraceae Takht. pub. Divers. Classif. Fl. Pl.: 524. 1 Mai 1997
- rodzina Croomiaceae Nakai, pub. Iconogr. Pl. As. Orient. 2: 159. Nov 1937
- rodzina Dioscoreaceae R. Br. pub. Prodr.: 294. 27 Mar 1810, nom. cons. – pochrzynowate
- rodzina Pentastemonaceae Duyfjes pub. Blumea 36: 552. 9 Jun 1992
- rodzina Stemonaceae Engl. in Engl. & Prantl pub. Nat. Pflanzenfam., II, 5: 8. 26 Mar 1887, nom. cons.
- rodzina Stenomeridaceae J. Agardh pub. Theoria Syst. Pl.: 66. Apr-Sep 1858
- rodzina Taccaceae Dumort. pub. Anal. Fam. Pl.: 57, 58. 1829, nom. cons. – krąpielowate
- rodzina Trichopodaceae Hutch. pub. Fam. Fl. Pl. 2: 143. 1934, nom. cons.
- Pozycja systematyczna i podział rzędu według systemu Reveala (2007)
Rząd w ujęciu APW Reveal podzielił na dwie tej rangi taksony: rząd Nartheciales Reveal & Zomlefer (z jedną rodziną Nartheciaceae Fr. ex Bjurzon) oraz Dioscoreales R. Br. in C.F.P. von Martius z czterema pozostałymi rodzinami wymienionymi w klasyfikacji APW[11].
- Pozycja systematyczna i podział rzędu według systemu Dahlgrena
Rząd Dioscoreales umieszczony był w obrębie nadrzędu Lilianae w podklasie Liliidae, klasy Magnoliopsida. Należały tu następujące rodziny:
- rodzina Dioscoreaceae – pochrzynowate
- rodzina Petermanniaceae
- rodzina Taccaceae – krąpielowate
- rodzina Ripogonaceae
- rodzina Smilacaceae – kolcoroślowate
- rodzina Trichopodaceae
- rodzina Trilliaceae – trójlistowate
- Pozycja systematyczna w systemie Cronquista (1981)
Rząd nie był wyróżniany, należące tu rośliny zaliczane były do rzędu liliowców (Liliales), podklasy Liliidae, klasy jednoliściennych (Liliopsida) i gromady okrytonasiennych (Magnoliophyta).
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-01] (ang.).
- ↑ a b c d e Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia Przyrody. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics [online], 2018.
- ↑ a b c d Taccales Bercht. et J. Presl. [w:] The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. Jan Thomas Johansson. [dostęp 2020-10-20].
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ a b Martin Cheek i inni, Afrothismiaceae (Dioscoreales), a new fully mycoheterotrophic family endemic to tropical Africa, „Kew Bulletin”, 79, 2024, s. 55–73 [dostęp 2024-12-20].
- ↑ Lin i inni, Mitochondrial genomic data are effective at placing mycoheterotrophic lineages in plant phylogeny, „New Phytologist”, 236, 2022, s. 1908–1921, DOI: 10.1111/nph.18335.
- ↑ Crescent Bloom: Dioscoreales. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-08]. (ang.).
- ↑ James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme. Department of Plant Biology, Cornell University. [dostęp 2009-01-22]. (ang.).