Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Pleograf (technika)

Kadry Ślizgawki w Ogrodzie Saskim – jednego z pierwszych polskich filmów, nagranego pleografem przez Kazimierza Prószyńskiego

Pleograf (ang. Pleograph[1]) – aparat kinematograficzny służący jednocześnie do rejestracji materiału filmowego oraz jego projekcji[2], skonstruowany przez polskiego wynalazcę Kazimierza Prószyńskiego w roku 1894[3][1][4], niecały rok przed podobnym wynalazkiem braci Lumière. Louis Lumiére, w trakcie demonstracji wynalezionego przez Prószyńskiego pleografu, podobno oznajmił wszystkim obecnym: „Panowie, ten człowiek jest pierwszy w kinematografii, ja jestem drugi”[5][6]. Urządzenie zapoczątkowało historię polskiej kinematografii. Pleografem pod koniec XIX wieku wynalazca nakręcił pierwsze krótkie filmy dokumentujące życie codzienne. Prace nad rozwojem urządzenia doprowadziły do skonstruowania w 1898 roku udoskonalonego aparatu projekcyjnego, biopleografu.

Nazwa

Nazwa urządzenia pleograf jest połączeniem dwóch greckich słów: pléon „więcej” oraz gráphō „piszę”. W języku angielskim oraz francuskim aparat nosił nazwę „pleograph”.

Historia

Pierwszą wersję pleografu wynalazca skonstruował jeszcze jako student politechniki w Liège w Belgii, w 1894 roku[4]. Urządzeniem tym Prószyński zarejestrował kilka krótkich sekwencji z natury oraz scenek z życia codziennego, które zaprezentował gronu najbliższych osób. Ten wczesny aparat wykazywał szereg niedoskonałości charakterystycznych dla aparatów projekcyjnych tamtych czasów, jak kłopoty z synchronizacją przesuwu taśmy filmowej, drgania filmu oraz przerwy świetlne. Później konstruktor udoskonalał i unowocześniał swój wynalazek wprowadzając w nim wiele poprawek. Kolejną wersję kinematografu ukończył w 1905 roku w Warszawie. W Pleografie zastosował oryginalne urządzenie do przesuwu taśmy filmowej, które później przeniesione zostało na inne konstrukcje. Urządzenie zostało opatentowane w 1896 roku we Francji.

Pleograf rejestrował zdjęcia na błonie fotograficznej, na której rozmiar klatek wynosił 45×38 mm. Przesuw filmu umożliwiał oryginalny mechanizm do przesuwu taśmy. Perforacja umieszczona była pomiędzy poszczególnymi klatkami, a nie wzdłuż filmu, jak w obecnie znanej kliszy filmowej. Pleografem Prószyński nakręcił szereg krótkometrażowych filmów dokumentujących życie codzienne w Warszawie. Były to m.in. Ślizgawka w Łazienkach krótki film rejestrujący łyżwiarzy na ślizgawce Warszawskiego Towarzystwa Łyżwiarskiego, którego klatki reprodukowane w prasie rozdzielone są perforacją charakterystyczną cechą wczesnych filmów wynalazcy. Krótka rekonstrukcja filmu na podstawie czterech zachowanych klatek reprodukowanych w polskiej XIX wiecznej prasie ukazała się na Youtube[7].

Pod koniec XIX wieku Prószyński w dalszym ciągu modernizuje swój kinematograf decydując się na rozdzielenie funkcji nagrywania oraz projekcji. Wszystkie niedoskonałości urządzenia udało się usunąć wynalazcy dopiero w roku 1898, w nowej, ulepszonej wersji pleografu oraz w urządzeniu służącym jedynie do emisji filmów biopleografie[8].

W 1901 roku Prószyński założył pierwszą w historii polskiej kinematografii rodzimą wytwórnię filmową, która przyjęła nazwę inspirowaną wynalazkiem Prószyńskiego – Towarzystwo Udziałowe Pleograf[2].

Filmy zrealizowane Pleografem

Kazimierz Prószyński zrealizował szereg filmów pleografem. Większość z nich stanowiły filmy dokumentalne jednak dzięki wynalazkowi powstały również pierwsze polskie filmy fabularne.

Filmy Kazimierza Prószyńskiego[2]
Nr Tytuł Miejsce powstania Treść Rodzaj filmu Kamera Data Czas (min)
1 Ślizgawka w Łazienkach Warszawa Łyżwiarze na ślizgawce Warszawskiego Towarzystwa Łyżwiarskiego. dokument pleograf (1894–1896) 1–3
2 Ulica Franciszkańska Warszawa Film dokumentujący ruch uliczny na ulicy Franciszkańskiej w Warszawie. dokument pleograf (1894–1896) 1–3
3 Aleja Ujazdowska Warszawa Film dokumentujący ruch uliczny na Alejach Ujazdowskich w Warszawie. dokument pleograf (1894–1896) 1–3
4 Przed pomnikiem Mickiewicza w Warszawie Warszawa Także Ruch uliczny przed pomnikiem Mickiewicza. Film dokumentujący ruch uliczny przed pomnikiem Adama Mickiewicza w Warszawie. dokument pleograf (1894–1896) 1–3
5 Kurjer Warszawski Warszawa Film dokumentujący ruch uliczny przed redakcją stołecznej gazety "Kurjer Warszawski" oraz rozbiegających się po mieście roznosicieli gazet. dokument pleograf (1894–1896) 1–3
6 Manewry konnicy ? Film dokumentujący ruch wojsk na koniach zaprezentowany na pokazie biopleografu w 1899 roku w Szkole Technicznej Wawelberga i Rotwanda. dokument pleograf ? ?
7 Ćwiczenia artyleryjskie ? Film ukazujący ćwiczenia artylerii w strzelaniu zaprezentowany na pokazie biopleografu w 1899 roku w Szkole Technicznej Wawelberga i Rotwanda. dokument pleograf ? ?
8 Ślizgawka w Dolinie Szwajcarskiej Warszawa Łyżwiarze na ślizgawce w Dolinie Szwajcarskiej. dokument pleograf ? ?
9 Wyścigi Warszawa Wyścigi konne w Warszawie. dokument pleograf ? ?
10 Pod Ostrą Bramą w Wilnie Wilno Ukazujący wileńską Ostrą Bramę. dokument pleograf ? ?
11 Mazur kostiumowy Warszawa Zwany również Mazurem na cztery pary przedstawiający pary tańczące polski ludowy taniec – mazura. fabularny pleograf ? ?
12 Polewanie kwiatów przez ogrodnika Warszawa Ukazujący pracę ogrodnika w ogrodzie. fabularny pleograf ? ?
13 Pan Twardowski Warszawa Nawiązujący do legendy o Panu Twardowskim fabularny pleograf ? ?
14 Powrót birbanta Warszawa Żartobliwy film przedstawiający powrót tytułowego birbanta z przyjęcia. Film z udziałem aktorów teatralnych: Kazimierza Junoszy-Stępowskiego. fabularny pleograf 1902 ?
15 Przygoda dorożkarza Warszawa Krótki żartobliwy film fabularny, na którym śpiącemu dorożkarzowi żartownisie wyprzęgają konia, wprzęgając w zamian osła. Wystąpili w nim dwaj młodzi wówczas aktorzy Kazimierz Junosza-Stępowski oraz Władysław Neubelt. fabularny pleograf 1902 ?
16 Walkirie Warszawa Efekt wizualny zaprezentowany publiczności podczas wystawiania w Teatrze Wielkim opery "Walkiria" Richarda Wagnera. Przedstawiał ruchome sylwetki Walkirii unoszące się w obłokach na swoich koniach. Prószyński wyemitował film, w którym Walkirie zagrał przebrany pułk Czerkiesów stacjonujących obok Zamku Królewskiego. Zdjęcia nakręcone zostały w plenerze nad Wisłą. eksperymentalny pleograf 1903 ?
17 Koronacja króla Jerzego V Londyn Reportaż z koronacji króla Jerzego V. reportaż aeroskop 1911 ?
18 Ave Maria Warszawa fabularny film dźwiękowy z zastosowaniem kinofonu. ? 1912 ?
19 Łagodzący wpływ muzyki na nerwy Warszawa fabularny film dźwiękowy z zastosowaniem kinofonu. ? 1912 ?

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b 1894 Polish inventor Kazimierz Prószynski builds a film camera/projector, which he calls the Pleograph. terramedia.co.uk. [dostęp 2014-03-16]. (ang.).
  2. ↑ a b c Władysław Jewsiewicki: Kazimierz Prószyński rozdz.8 Aparat kinematograficzny "Pleograf". Warszawa: Interpress, 1974, s. 17–39.
  3. ↑ Przemysław Stefańczyk, Kazimierz Prószyński – pionier kinematografii SSE (2) 1 nr indeksu 183233. Uniwersytet Wrocławski. [dostęp 2014-03-10]. (pol.).
  4. ↑ a b Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1985, s. 218. ISBN 83-206-0509-1.
  5. ↑ Władysław JEWSIEWICKI, Kazimierz Prószyński, Warszawa, Wydawnictwo Interpress, 1974, s. 61.
  6. ↑ Witold Iwańczak – "Prószyński przed braćmi Lumière", Niedziela 41/2012
  7. ↑ Ślizgawka w Łazienkach krótki film zrealizowany pleografem przez Prószyńskiego w latach (1894–96). Youtube.com. [dostęp 2014-03-20]. (ang.).
  8. ↑ Władysław Jewsiewicki: Kazimierz Prószyński rozdz.8 Aparat kinematograficzny „Pleograf”, cytat: „…biopleografem, aparatem wyłącznie projekcyjnym (…)”. s. 28.

Bibliografia

  • Alfred Liebfeld "Polacy na szlakach techniki" WKŁ, Warszawa 1966

Linki zewnętrzne

  • PHOTOSENSITIVE Kazimierz Prószyński – teaser – Ślizgawka w Łazienkach krótki film zrealizowany pleografem przez Prószyńskiego w latach (1894–96) rejestrujący łyżwiarzy na ślizgawce Warszawskiego Towarzystwa Łyżwiarskiego. Rekonstrukcja na podstawie czterech zachowanych klatek reprodukowanych w polskiej XIX wiecznej prasie.
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pleograf_(technika)