Piet Mondrian

Piet Mondrian (1922)
Imię i nazwisko	Pieter Cornelis Mondriaan
Data i miejsce urodzenia	7 marca 1872 Amersfoort, Holandia
Data i miejsce śmierci	1 lutego 1944 Nowy Jork, Stany Zjednoczone
Narodowość	holenderska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	neoplastycyzm
Muzeum artysty	Mondriaanhuis
Ważne dzieła
Kwitnąca jabłoń Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie New York City I Broadway Boogie Woogie
Multimedia w Wikimedia Commons

Piet Mondrian, właśc. Pieter Cornelis Mondriaan^[1]  (ur. 7 marca 1872 w Amersfoort, Holandia, zm. 1 lutego 1944 w Nowym Jorku, Stany Zjednoczone) – malarz holenderski, współzałożyciel grupy artystycznej De Stijl (1917), uważany, obok Kandinskiego i Malewicza, za jednego z prekursorów abstrakcjonizmu.

Twórca neoplastycyzmu – jednego z najwcześniejszych kierunków postulujących w malarstwie abstrakcję geometryczną, charakteryzującego się użyciem linii pionowych i poziomych, które nachodząc na siebie, dzieliły płaszczyzny na kwadraty i prostokąty, oraz stosowaniem trzech barw podstawowych (żółtej, niebieskiej i czerwonej) i trzech tzw. nie-kolorów (czerni, bieli i szarości). Wywarł wpływ na rozwój abstrakcji w malarstwie i na architekturę XX w.

Piet Mondrian urodził się 7 marca 1872 roku w Amersfoort jako Pieter Cornelis Mondriaan – drugie z pięciorga dzieci Pietera Cornelisa Mondriaana (1839–1915), dyrektora szkoły podstawowej i Johanny Christiny de Kok (1839–1909)^[2] [1] . W 1880 roku rodzina Mondriaanów przeprowadziła się do Winterswijk, niedaleko granicy niemieckiej, gdzie ojciec podjął pracę nauczyciela rysunku^[2] . Matka Mondriana często chorowała i najstarsza siostra Christina, już w wieku ośmiu lat, musiała zajmować się domem. Ojciec, zagorzały kalwinista, często wyjeżdżał służbowo w ramach działalności kościelnej.

Od roku 1886 Mondrian uczył się rysunku u ojca oraz wuja, Fritza Mondriaana (ucznia Willema Marisa (1844–1910)), który był już uznanym pejzażystą Szkoły Haskiej^[3] . Zgodnie z wolą ojca, Piet Mondrian miał również zostać nauczycielem rysunku^[3] . Nabył prawa do wykonywania tego zawodu i podjął pracę nauczyciela w szkole podstawowej, lecz nie czuł się do tego powołany. Dzięki wsparciu finansowemu przyjaciela rodziny^[1] , w 1892 roku wstąpił na Akademię Sztuk Pięknych w Amsterdamie (hol. Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten), gdzie naukę ukończył w 1897 roku^[2] . W 1893 roku jego prace zostały po raz pierwszy wystawione na wystawie w Utrechcie^[3] .

W działalności artystycznej Mondriaana można wyróżnić cztery charakterystyczne okresy^[2] .

Prace z tego okresu to głównie pejzaże, przedstawiające rodzime krajobrazy, wiatraki, rzeki i pola, w stylu impresjonizmu holenderskiego. Są to obrazy realistyczne, w których widać wpływ ówczesnych nurtów malarskich, takich jak pointylizmu i fowizmu.

W latach 1890–1904 Mondrian utrzymywał się, wykonując rysunki do podręczników szkolnych, rysunki naukowe dla bakteriologa Reindera Pietersa van Calcara (1872–1957) oraz kopie obrazów dla Rijksmuseum^[2] .

W 1908 roku Mondriaan namalował obraz Bosch: Las w pobliżu Oele (nid. Bosch: Bos bij Oele), gdzie przedstawił las ze zdeformowanymi drzewami, używając kolorów fioletowego, żółtego, pomarańczowego i czerwono-brązowego – widać tu wpływ norweskiego ekspresjonisty Edvarda Muncha (1863–1944)^[2] [3] . Zerwał tym samym z tradycyjnym malarstwem holenderskim^[3] .

W tym samym roku Mondriaan poznał postimpresjonistę Jana Sluytersa (1881–1957) i symbolistę Jana Tooropa (1858–1928), przedstawiciela luminizmu^[3]  i za ich sprawą zetknął się z nowym podejściem do koloru i światła^[2] . W 1908 roku, podczas pobytu w Domburgu, zaczął pracować nad obrazem Wieczór; Czerwone drzewo (nid. Avond: De rode boom), kontrastując czerwone drzewo z niebieskim tłem^[4] . W 1909 roku luministyczne prace Mondriana zostały wystawione na dużej wystawie grupowej w amsterdamskim Stedelijk Museum, a sam artysta został uznany za czołowego przedstawiciela holenderskiej awangardy^[3] .

W tym samym roku Mondrian wstąpił do amsterdamskiego Towarzystwa Teozoficznego, którego członkowie wierzyli w harmonijny kosmos, gdzie duch jednoczy się z materią^[3] . Idee te zaczęły przenikać do sztuki Mondriana^[3] .

W 1910 roku namalował obrazy Latarnia morska w Westcapelle (nid. Vuurtoren van Westcapelle) i Młyn; Czerwony młyn (nid. Molen; De rode molen), używając jaskrawych, ostrych barw^[2] .

• 
  Bosch: Las w pobliżu Oele, 1908, Kunstmuseum, Haga
• 
  Wieczór; Czerwone drzewo, 1908–1910, Kunstmuseum, Haga
• 
  Latarnia morska w Westcapelle, 1910, Kunstmuseum, Haga
• 
  Młyn; Czerwony młyn, 1911, Kunstmuseum, Haga

W latach 1910–1911 stworzył tryptyk Ewolucja (nid. Evolutie) przedstawiający trzy postacie kobiece: postaci ludzkie i obiekty architektoniczne wyglądają tu zaskakująco podobnie – Mondrian skupił się bardziej na formach i rytmach wizualnych niż na naturze^[3] . Według jednej z interpretacji żeńskie postacie uosabiają różne etapy rozwoju człowieka: od niższego, fizycznego do wyższego, duchowego, a trójkątne sutki i pępki kobiet po lewej i prawej stronie to znaki duchowej i ziemskiej orientacji^[5] . Kobieta w środkowej części tryptyku patrząca z szeroko otwartymi oczami przypomina przedstawienia „nagiej prawdy”^[5] . Według innej interpretacji postać kobiety to nawiązanie do tradycji greckiej, w której kobietom przypisywano zdolność komunikowania się z boskością^[6] .

W 1910 roku Mondriaan współtworzył amsterdamski Moderne Kunstkring (tłum. „Koło Sztuki Nowoczesnej”)^[2] . W tym samym roku jego prace luministyczne wzbudziły zainteresowanie podczas wystawy w Amsterdamie^[3] .

W 1911 roku Mondrian przeniósł się do Paryża^[a] i zamieszkał w tym samym domu w dzielnicy Montparnasse, gdzie swoje pracownie mieli Conrad Kickert (1882–1965) i Lodewijk Schelfhout (1881–1943)^[2] . Zmienił nazwisko z „Mondriaan” na „Mondrian”, zrywając w ten sposób z holenderską przeszłością i integrując się z paryską awangardą^[8].

W obrazach z tego okresu widoczne są wpływy kubistów Pabla Picassa^[2]  i Georges'a Braque'a^[3] . Na przełomie 1911 i 1912 roku namalował dwie wersje Martwej natury ze słoikiem imbiru (nid. Stilleven met gemberpot) – w pierwszej wersji przedmioty to rozpoznawalne obiekty z życia codziennego, w drugiej – to struktury prawie abstrakcyjne^[3] .

Jego obrazy drzew i fasad powstawały przy zastowaniu palety kolorów kubistów – ochry, brązu i szarości, tak by nie przeszkadzać formie, coraz bardziej redukowanej^[3] . W 1912 roku stworzył serię studium drzewa – drzewa były stopniowo redukowane do szkieletów: pierwotnej formy pnia i pionowych i poziomych gałęzi^[2] .

• 
  Martwa natura ze słoikiem imbiru I, 1911–1912, Muzeum Guggenheima, Nowy Jork
• 
  Martwa natura ze słoikiem imbiru II, 1911–1912, Muzeum Guggenheima, Nowy Jork
• 
  Szare drzewo, 1911, Kunstmuseum, Haga
• 
  Kwitnąca jabłoń, 1912, Kunstmuseum, Haga

Z czasem zaczął stosować kubistyczny schemat kompozycji, wykorzystując podziały geometryczne i skupiając kompozycje w centrum obrazu, a pozostawiając wolne rogi płótna^[3] . Kompozycje z tego okresu miały charakterystyczny owalny kształt^[3] . Wyszedł poza kubizm analityczny, rozbierający obiekty na ich części składowe, ewoluując od 1913 roku w stronę czystej abstrakcji^[3] .

• 
  Kompozycja nr IV, 1914, Kunstmuseum, Haga
• 
  Tableau III, 1914, Stedelijk Museum, Amsterdam
• 
  Kompozycja nr 10, 1915, Kröller-Müller Museum, Otterlo
• 
  Kompozycja w kolorze B, 1917, Kröller-Müller Museum, Otterlo

W 1914 roku Mondrian wrócił do Holandii, by odwiedzić chorego ojca^[2] . Z powodu wybuchu I wojny światowej pozostał tam aż do 1919 roku^[2] . Zamieszkał w Laren, gdzie poznał teozofa M.H.J. Schoenmaekersa (1875–1944)^[3] . W tym czasie odnowił także kontakt z Tooropem^[2] . Zafascynowany wydmami, morzem i niebem Mondriaan starał się zredukować je do najbardziej podstawowych form, linii poziomych i pionowych^[2] .

Mondriaan zaprzyjaźnił się z kolekcjonerem sztuki Salem Slijperem (1884–1971), który zebrał ponad 200 prac Mondriana z okresu przed 1914 rokiem^[2] . Zafascynowany był mistycznymi ideami teozofa M.H.J. Schoenmaekersa^[2] , którego później uważał za szarlatana^[9]. Prace Schoenmaekersa na temat symboliki linii i matematycznej konstrukcji kosmosu miały wpływ na postrzeganie i tworzenie sztuki przez Mondriana^[3] .

W 1917 roku wraz z Theo van Doesburgiem (1883–1931) założył w Lejdzie ugrupowanie artystyczne De Stijl^[10] [b] Grupa skupiała się wokół czasopisma wydawanego przez van Doesburga w latach 1917–1931^[12] , w którym jej członkowie publikowali i którego tytuł De Stijl stał się formalną nazwą grupy^{[10] [c][d]}.

Na łamach De Stijl Mondrian opublikował w 1917 roku serię artykułów, w których wyłożył swoje poglądy na sztukę, definiując neoplastycyzm (nid. De Nieuwe Beelding – pol. „tworzenie nowego obrazu”^[9])^[2] .

Mondrian konsekwentnie stosował stworzony przez siebie styl, coraz bardziej go upraszczając^[2] . Jego pierwsze neoplastyczne kompozycje składały się z prostokątów wypełnionych podstawowymi kolorami, bez linii, na białym tle^[3] . W 1918 roku wprowadził linie – łączył kolorowe płaszczyzny ze sobą i z tłem przy pomocy licznych poziomych i pionowych czarnych linii^[3] . W latach 1918–1919 stworzył serię kompozycji romboidalnych, podzielonych na kwadraty, wyróżnione czarnymi liniami różnej grubości^[3] . W 1919 roku powstały również dwie wersje kompozycji warcabowej – jedna w jasnych a druga w ciemnych kolorach^[3] . Tytuły jego prac – kompozycje – zaczęły odzwierciedlać przejście w stronę abstrakcji^[3] . W 1919 roku Mondrian wrócił do Paryża^[3] . W 1920 roku wydał broszurę Le Néo-plasticisme^[3] .

Od 1921 roku zaczął tworzyć kompozycje z dużych prostokątów i kwadratów, o silnie zaznaczonym na czarno konturze, których jednobarwne pola wypełniały kolory czerwony, żółty i niebieski^[2] . W 1921 roku powstała Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie^[14] .

• 
  Kompozycja w czerwieni, żółci, błękicie i czerni, 1921, Kunstmuseum, Haga
• 
  Tableau I, 1921, Kunstmuseum, Haga
• 
  Kompozycja z czerwonym, żółtym, niebieskim, czarnym i szarym, 1921, Kunstmuseum, Haga
• 
  Kompozycja nr III z czerwonym, niebieskim, żółtym i czarnym, 1929, kolekcja prywatna

W 1923 roku Mondrian zaprzyjaźnił się z belgijskim malarzem Michelem Seuphorem (1901–1999), który stał się jego powiernikiem i biografem^[2] .

W 1924 roku Mondrian odszedł z De Stijl i zerwał z van Doesburgiem. Bezpośrednim powodem miało być wprowadzenie przez van Doesburga linii ukośnych (van Doesburg stworzył nowy kierunek – elementaryzm) i odejście od kąta prostego^[6] .

Od 1930 roku należał do międzynarodowej grupy abstrakcjonistów Cercle et Carré, a od roku 1931 do grupy Abstraction-Création^[14] .

W 1932 roku przyjaciele Mondriana zorganizowali mu w Amsterdamie wystawę retrospektywną z okazji jego 50. urodzin^[3] .

We wrześniu 1938 roku, w obliczu narastającej groźby wybuchu wojny Mondrian przeniósł się do Londynu, gdzie zaprzyjaźnił się z brytyjskim abstrakcjonistą Benem Nicholsonem (1894–1982) i rzeźbiarką Barbarą Hepworth (1903–1975)^[2] . Nicholson przekonał Mondriana do wydania jego pierwszego eseju w języku angielskim – Plastic Art and Pure Plastic Art (pol. „Sztuka plastyczna i czysta sztuka plastyczna”)^[3] .

Po bombardowaniu Londynu w 1940 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie został przyjęty w Nowym Jorku m.in. przez amerykańskiego abstrakcjonistę Harry'ego Holtzmana (1912–1987), którego poznał w 1934 roku^[3] , Peggy Guggenheim (1898–1979) i Jamesa Johnsona Sweeneya (1900–1986)^[3] . Pod wpływem pulsującego życiem miasta i muzyki amerykańskiej odszedł od czarnych linii, zastępując je najpierw kolorowymi pasami, a później liniami składającymi się z kolorowych kwadracików^[3] . Jednymi z jego ostatnich dzieł były New York City I (1941) i Broadway Boogie Woogie (1942), które trafiły na wystawę autorską w 1943–1944^[3] . W 1942 roku zaczął obraz Victory Boogie Woogie, którego nie udało mu się ukończyć^[3] .

Zmarł na zapalenie płuc 1 lutego 1944 roku^[2]  i został pochowany na cmentarzu Cypress Hills na nowojorskim Brooklynie^[15].

• 
  New York City I, 1941, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf
• 
  Broadway Boogie Woogie, 1942, Museum of Modern Art, Nowy Jork
• 
  Victory Boogie Woogie, 1942, Kunstmuseum, Haga

Mondrian uznawany jest, obok Kandinskiego (1866–1944) i Malewicza (1879–1935), za jednego z prekursorów abstrakcjonizmu^[14] . Sam uważał, że sztuka powinna być odnaturalizowana, czysto abstrakcyjna, pozbawiona relacji z rzeczywistością^[9]. Jego prace zapowiadały rozwój sztuki abstrakcyjnej w latach 40. i 50. XX wieku^[3] .

Mondrian początkowo malował w duchu holenderskiego naturalizmu i symbolizmu, następnie w jego obrazach widać wpływy fowizmu i impresjonizmu^[14] . Później zainteresował się kubizmem i stopniowo eliminował przypadkowość koloru i formy, redukując obiekty do abstrakcyjno-geometrycznego schematu^[14] . W końcu zaczął tworzyć zrównoważone kompozycje, złożone z układów pionów i poziomów, podporządkowanych regularnej siatce geometrycznych podziałów^[14] . W procesie uproszczania podziałów i ograniczania ilości pól malował kompozycje o dużych, pustych polach, ograniczonych czarnymi liniami i niewielkimi, kolorowymi polami^[14] . Następnie tworzył obrazy z dwoma prostopadłymi liniami; później pionową linię przecinały dwie poziome, dalej ograniczył kolorystykę do trzech barw podstawowych – najpierw na szarym, a później na białym tle^[14] . W ostatnim okresie twórczości czarne linie zastąpił liniami składającymi się z kolorowych kwadracików^[14] .

Jego prace mialy wpływ na architektów takich jak Jacobus Johannes Pieter Oud (1890–1963) i Gerrit Rietveld (1888–1964) oraz na malarzy, m.in. na Friedricha Vordemberge-Gildewarta (1899–1962) i Césara Domelę (1900–1992)^[2] . Pod wpływem Mondriana tworzył polski konstruktywista Henryk Stażewski (1894–1988)^[14] .

Mondrian inspirował również projektantów mody, m.in. Anne Klein (sukienki, 1961), Sally Victor (kapelusz, 1962) i Yves Saint Laurenta, który w 1965 roku zaprojektował kolekcję sukienek koktajlowych La robe Mondrian^[16]. Dzieła malarza zainspirowały również projektanta Christiana Louboutina – autora modelu butów Mondriana powstałego w ramach kolekcji z 2007 roku^[17].

Prace Mondriana znajdują się przede wszystkim w zbiorach Kunstmuseum w Hadze, Kröller-Müller Museum w Otterlo, Stedelijk Museum w Amsterdamie i Museum of Modern Art w Nowym Jorku^[2] .

• 1907 – Czerwone chmury (nid. De rode wolk), olej na tekturze, 64 × 75 cm, Kunstmuseum, Haga^[18] 
• 1907 – Drzewa nad Gein: wschodzący księżyc (nid. Bomen aan het Gein: opkomende maan), olej na płótnie, 79 × 92,5 cm, Kunstmuseum, Haga^[19] 
• 1907–1908 – Młyn Oostzijdse wieczorem (nid. Oostzijdse molen bij avond), olej na płótnie, 67,5 × 117,5 cm, Kunstmuseum, Haga^[20] 
• 1908 – Bosch: Las w pobliżu Oele (nid. Bosch: Bos bij Oele), olej na płótnie, 128 × 158 cm, Kunstmuseum, Haga^[21] 
• 1908 – Młyn; Młyn w słońcu (nid. Molen; Molen bij zonlicht), olej na płótnie, 114 × 87 cm, Kunstmuseum, Haga^[22] 
• 1908–1910 – Wieczór; Czerwone drzewo (nid. Avond: De rode boom), olej na płótnie, 70 × 99 cm, Kunstmuseum, Haga^[4] 
• 1910 – Wydmy w Domburgu (nid. Duinen bij Domburg), olej na płótnie, 65,5 × 96 cm, Kunstmuseum, Haga^[23] 
• 1911 – Szare drzewo (nid. De grijze boom), 1911, olej na płótnie, 79,7 × 109,1 cm, Kunstmuseum, Haga^[7] 
• 1911 – Ewolucja (nid. Evolutie), olej na płótnie, tryptyk, panel środkowy: 183 × 87,5 cm, panele boczne: 178 × 85 cm, Kunstmuseum, Haga^[5] 
• 1911 – Wieża zelandzkiego kościoła (nid. Zeeuwsche kerktoren), olej na płótnie, 114 × 75 cm, Kunstmuseum, Haga^[24] 
• 1911 – Młyn; Czerwony młyn (nid. Molen; De rode molen), olej na płótnie, 150 × 86 cm, Kunstmuseum, Haga^[25] 
• 1911–1913 – Kwitnąca jabłoń, olej na płótnie, 78 × 106 cm, Kunstmuseum, Haga
• 1914 – Kompozycja w owalu z kolorowymi obszarami (nid. Compositie in ovaal met kleurvlakken 2), olej na płótnie, 113 × 84,5 cm, Kunstmuseum, Haga^[26] 
• 1917 – Kompozycja nr 3 z kolorowymi płaszczyznami (nid. Compositie No. 3 met kleurvlakjes), olej na płótnie, 48 × 61 cm, Kunstmuseum, Haga^[27] 
• 1919 – Kompozycja rastrowa 9: kompozycja warcabowa z jasnymi kolorami(nid. Rastercompositie 9: Dambord heldere kleuren), olej na płótnie, 86 × 106 cm, Kunstmuseum, Haga^[28] 
• 1921 – Tableau I, olej na płótnie, 103 × 100 cm, Kunstmuseum, Haga^[29] 
• 1921 – Kompozycja z czerwonym, czarnym, żółtym, niebieskim i szarym (nid. Compositie met rood, zwart, geel, blauw en grijs), olej na płótnie, 80 × 50 cm, Kunstmuseum, Haga^[30] 
• 1921 – Kompozycja z dużym czerwonym polem, żółtym, czarnym, szarym i niebieskim (nid. Compositie met groot rood vlak, geel, zwart, grijs en blauw.), olej na płótnie, 59,5 × 59,5 cm, Kunstmuseum, Haga^[31] 
• 1933 – Kompozycja z żótymi liniami (nid. Compositie met gele lijnen), olej na płótnie, 80,2 × 79,9 cm, Kunstmuseum, Haga^[32] 
• 1937 – Kompozycja linii i koloru: III (fr. Composition de lignes et couleur: III), olej na płótnie, 80 × 77 cm, Kunstmuseum, Haga^[33] 
• 1937–1942 – Kompozycja z żółtym, niebieskim i czerwonym, olej na płótnie, 72,7 × 69,2 cm, Tate Liverpool, Liverpool^[34] 
• 1941 – New York City I, olej i papier na płótnie, 120 × 115,2 cm, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf^[35] 
• 1943 – Broadway Boogie Woogie, olej na płótnie, 127 × 127 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork^[36] 
• 1942–1944 – Victory Boogie Woogie, olej, taśma, papier, węgiel i ołówek na płótnie, 178,4 × 178,4 cm, Kunstmuseum, Haga^[37] 

Nazwano po nim dwa języki programowania: Piet (ezoteryczny)^[38] i Mondrian (skryptowy)^[39].

• Piet

• Jan Bank, Willem Frijhoff, Marijke Spies: Dutch Culture in a European Perspective: 1900, the age of bourgeois culture. Uitgeverij Van Gorcum, 2004. ISBN 978-90-232-3965-9. [dostęp 2019-06-01]. (ang.).
• B.H. Spaanstra-Polak: Mondriaan, Pieter Cornelis (1872–1944). W: Biografisch Woordenboek van Nederland. 2013-11-12. (ang.).
• Yve-Alain Bois: Painting as Model. MIT Press, 1993. ISBN 978-0-262-52180-2. [dostęp 2019-05-31]. (ang.).
• Anna Buszko. Piet Mondrian : (w sto dwudziestąrocznicę urodzin artysty). „Sztuka i Filozofia”. 6, s. 190–202, 1993. (pol.). 
• Neoplasticism. W: Ian Chilvers: The Oxford Dictionary of Art. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-860476-1. [dostęp 2019-05-31]. (ang.).
• Stijl De. W: James Stevens Curl: The Oxford Dictionary of Architecture. Oxford University Press, 2015. ISBN 978-0-19-860678-9. [dostęp 2019-05-31]. (ang.).
• E.P. Cutler, Julien Tomasello: Art + Fashion: Collaborations and Connections Between Icons. Chronicle Books, 2015. ISBN 978-1-4521-4627-0. [dostęp 2019-06-01]. (ang.).
• Stephen C. Duer, Allan B. Smith: Cypress Hills Cemetery. Arcadia Publishing, 2010. ISBN 978-0-7385-7343-4. [dostęp 2019-06-01]. (ang.).
• Piet Mondrian, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-05-31]  (ang.).
• Stijl, De, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-05-31] .
• Mondrian Piet, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-05-31] .
• Piet Mondriaan (1872–1944) The red cloud. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Dunes at Domburg. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Victory Boogie Woogie. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Lozenge composition with yellow lines. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Composition no.3 with color planes. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Composition with red, black, yellow, blue and gray. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Trees on the Gein: moonrise. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Composition with large red plane, yellow, black, gray and blue. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Composition de lignes et couleur: III. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Oostzijdse Mill in the Evening. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Bosch (Woods); Woods near Oele. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Molen (Mill); Mill in sunlight. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Zeeuws(ch)e kerktoren. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Molen (Mill); The red mill. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Evolution. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) The grey tree. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Composition in Oval with Color Planes 2. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Composition with grid 9: checkerboard composition with bright colors. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Tableau I (Painting I). [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• Piet Mondriaan (1872–1944) Avond (Evening): The red Tree. [w:] www.kunstmuseum.nl [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (niderl.).
• RobertR. Genaille RobertR. (red.), Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975, s. 136-138 .
• Piet Mondrian (1872–1944) New York City I. [w:] www.kunstsammlung.de [on-line]. [dostęp 2019-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-22)]. (niem.).
• Piet Mondrian Broadway Boogie Woogie. [w:] www.moma.org [on-line]. [dostęp 2019-06-01]. (ang.).
• Virginia Pitts Rembert: Piet Mondrian. Parkstone International, 2018. ISBN 978-1-68325-619-9. [dostęp 2019-06-01]. (ang.).
• Art Terms. D. De Stijl. [w:] www.tate.org.uk [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (ang.).
• Piet Mondrian Composition with Yellow, Blue and Red 1937–42. [w:] www.tate.org.uk [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (ang.).

• Piet Mondrian w Artcyclopedia.com. [dostęp 2019-05-31]. (ang.).
• Strona poświęcona artyście. [w:] www.Piet-Mondrian.org [on-line]. [dostęp 2019-05-31]. (ang.).