Paul Langevin

Paul Langevin
	; Paul Langevin (ok. 1930)
Data i miejsce urodzenia	23 stycznia 1872 ; Paryż
Data i miejsce śmierci	19 grudnia 1946 ; Paryż
Narodowość	francuska
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Paul Langevin (ur. 23 stycznia 1872 w Paryżu, zm. 19 grudnia 1946 tamże^[1]) – francuski fizyk teoretyk, pedagog i działacz oświatowy, w latach 1944–1946 prezes Ligi Praw Człowieka (LDH). Profesor Collège de France, ESPCI i członek Francuskiej Akademii Nauk. Twórca teorii paramagnetyzmu i diamagnetyzmu, pierwszej wersji równania opisującego ruchy Browna (nazwanego równaniem Langevina) oraz techniki hydrolokacji ultradźwiękowej.

Za życia został wyróżniony szeregiem odznaczeń państwowych – francuskich i zagranicznych – oraz Medalem Copleya (1940). Po śmierci pochowano go w paryskim Panteonie.

Życiorys

Praca naukowa

Od lewej: Albert Einstein, Paul Ehrenfest, Paul Langevin (siedzi), Heike Kamerlingh Onnes i Pierre Weiss

Studiował w paryskiej École de physique et chimie oraz École normale supérieure. Następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Cambridge (pod kierunkiem J. J. Thomsona), by wrócić na Sorbonę, gdzie obronił swą rozprawę doktorską u Pierre’a Curie w 1902. W roku 1904 objął posadę profesorską w dziedzinie fizyki na Collège de France. W roku 1926 został dyrektorem École de Physique et Chimie, gdzie wcześniej studiował. W roku 1934 został wybrany do Académie des sciences.

Zajmował się głównie magnetyzmem, ultradźwiękami oraz efektami relatywistycznymi. W roku 1913 zasugerował, że różnice między masami jąder atomowych są wynikiem różnych energii wewnętrznych tych jąder. Jego prace nad spowalnianiem szybkich neutronów poprzez zderzenia z atomami okazały się nieocenione dla budowy pierwszych reaktorów badawczych^[2].

W czasie I wojny światowej w 1918 zbudował, opierając się na teorii piezoelektrycznej Pierre'a Curie, piezoelektryczny generator ultradźwiękowy (hydrolokator aktywny) do namierzania łodzi podwodnych. Hydrolokator aktywny, urządzenie podobne do echosondy, wysyła specjalną wiązkę ultradźwięków, która następnie odbita od przeszkody wraca do urządzenia. Na podstawie jej charakterystyki (szybkość poruszania się w wodzie) można z dużą dozą dokładności określić napotkany przez nią obiekt^[2].

Działalność społeczna

Langevin angażował się w działalność antynazistowską, rozwijał też ruch racjonalistyczny we Francji. W 1930 był inicjatorem Unii Racjonalistycznej (obecnie na jej czele stoi wnuczka Marii Skłodowskiej-Curie). Albert Einstein mówił o nim: „Jego religią jest rozum, który ma zapewnić nie tylko oświecenie, ale i odkupienie”.

Życie rodzinne i „afera Langevina”

Langevin był żonaty z Jeanne Langevin; miał z nią czworo dzieci.

Po tragicznej śmierci Pierre'a Curie (1906), swojego mentora i wieloletniego współpracownika, związał się uczuciowo z Marią Skłodowską-Curie. Korespondencję Marii Curie z P. Langevinem jego żona ujawniła redakcji tygodnika „L’Oeuvre”. Było to początkiem nagonki we francuskiej prasie, głównie brukowej (tzw. „afera Langevina”)^[a]^[3].

Wiele lat później wnuczka Marii, Hélène Joliot, i wnuk Paula, Michel Langevin, zawarli związek małżeński. Oboje zostali fizykami jądrowymi.

Publikacje (wybór)

Do najbardziej godnych uwagi zaliczane są prace^[b]:

Recherches sur les gaz ionisés, thèse de doctorat, Paris, 1902
L'Esprit de l'enseignement scientifique, Paris, 1904
Notice sur les travaux de Pierre Curie, Paris, 1904
Sur l'impossibilité physique de mettre en évidence le mouvement de translation de la Terre, 1905.
Pierre Curie, 1906
Sur la théorie du mouvement brownien, 1908
L'Œuvre d'Éleuthère Mascart, La Revue du Mois, 1909
L'Évolution de l'espace et du temps, Scientia, 1911
Le Temps, l'espace et la causalité dans la physique contemporaine, Paris, 1911
Henri Poincaré, le physicien, Alcan, Nouvelle collection scientifique, 1914
Le Principe de relativité, 1922
L'Aspect général de la théorie de la relativité, 1922
La Physique depuis vingt ans, recueil de textes scientifiques, 1923
La Valeur éducative de l'histoire des sciences, 1926
Fascisme et Démocratie, Frankfurter Zeitung, 1926
Les Étapes de la pensée scientifique, Paris, 1927
Les Nouvelles Mécaniques et la chimie, 1928
Les Fonctions sociales de l'investigation scientifique, Buenos Aires, 1928
Paul Schützenberger, Fondation Schützenberger, Paris, 1929
L'Orientation actuelle de la physique, Paris, Alcan, 1930
L'Œuvre d'Einstein et l'astronomie, 1931
La Contribution des sciences physiques à la culture générale, 1931
Y a-t-il une crise du déterminisme?, Paris, 1931
Science et Laïcité, 1931
Le Problème de la culture générale, 1932
Paul Painlevé, le savant, 1933
L'Enseignement en Chine, 1933
La Notion de corpuscule et d'atome, 1933
La Valeur humaine de la science, 1934
Notice sur les travaux scientifiques de Paul Langevin], Paris, 1934
Statistique et Déterminisme, Paris, PUF, 1935
Espace et temps dans un univers euclidien, 1935
La Science pure et la Technique, Paris, 1936
La Science et la Vie, Paix et liberté, 1937
Les Courants positiviste et réaliste dans la philosophie de la physique, Paris, 1939
La Physique moderne et le déterminisme, La Pensée, 1939
La Science comme facteur d'évolution morale et sociale, Les Cahiers Rationalistes, 1939
Science et Liberté, 1939
Culture et Humanités, La Pensée, 1944
Victor Basch (1863-1944), Paris, 1945
Pasteur, le savant et l'homme, la Pensée, Paris, 1945
L'Ère des transmutations, la Pensée, 1945
Matérialisme mécaniste et matérialisme dialectique, La Pensée, 1945
Hommage à Jacques Solomon, Union française universitaire, Paris, 1946
La Science et la Paix, Quadrige, 1946
La Pensée et l'Action, Paris, Les Éditeurs Français Réunis, 1950
Œuvres scientifiques de Paul Langevin, Éditions du CNRS, 1950

Odznaczenia i wyróżnienia

Otrzymał m.in. odznaczenia i medale:

1915: Hughes Medal
1916: Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego^[4]
1919: Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej
1923: Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej
1932: Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej
1938: Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej
1940: Copley Medal
1946: Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej

W 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za pracę nad utrwaleniem przyjaznych stosunków polsko-francuskich^[5].

Uwagi

↑ 4 listopada 1911 roku w „Le Journal” (jeden z największych dzienników paryskich), opublikowano na pierwszej stronie artykuł Historia miłosna pani Curie i profesora Langevina. Artykuł rozpoczynały słowa: „Ognie radu, który promieniuje tajemniczo na wszystko, co go otacza, zrobiły nam niespodziankę. Wznieciły pożar w sercach uczonych, którzy z uporem studiują jego działanie; tymczasem żona i dzieci uczonego toną we łzach…”. Głównym celem nagonki stała się „cudzoziemska badaczka”, jako osoba rozbijająca „zdrową francuską rodzinę”.
Korespondencję Marii Curie z P. Langevinem ujawniła jego żona redakcji tygodnika „L’Oeuvre” (dodatkowo Jeanne Langevin pozwała męża o „zadawanie się z konkubiną w domu małżeńskim”). Po publikacji Paul Langevin wyzwał redaktora naczelnego, Gustava Tery’ego, na honorowy pojedynek na pistolety. Do strzałów nie doszło – Tery w ostatniej chwili skierował pistolet w ziemię.
↑ Wykaz zamieszczono na podstawie Paul Langevin; Publications notables.

Przypisy

↑ Langevin Paul, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-11-05] .
↑ ^a ^b Graff, K. F. (z: "A History of Ultrasonics," Chapter 1 of "Physical Acoustics," Vol. 15, Mason and Thurston, editors, Academic Press, 1981): Paul Langévin (1872-1946). [w:] Portal 'Obstetric Ultrasound' [on-line]. ob-ultrasound.net ; Lycos. [dostęp 2017-11-24]. (ang.).
↑ Adam Cissowski: „Jej ciało ciągle promieniuje”. Blaski i cienie życia Marii Skłodowskiej-Curie. [w:] TVP Tygodnik [on-line]. Telewizja Polska S.A, 4 marca 2017. [dostęp 2017-11-24].
↑ 20th Century Timeline. [w:] The British Empire [on-line]. britishempire.co.uk. [dostęp 2017-11-26]. (ang.).
↑ Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 15 listopada 1946 r. o odznaczeniach obywateli polskich i obcych na terytorium Francji (M.P. z 1947 r. nr 29, poz. 255).

Linki zewnętrzne

Paul Langevin we fr.wikisource
Paul Langevin we fr.wikiquote
Curie, Joliot, Langevin, une famille française !. societechimiquedefrance.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
Paul Langevin: Era przemian (1946) w bibliotece Polona

[3] 4 listopada 1911 roku w „Le Journal” (jeden z największych dzienników paryskich), opublikowano na pierwszej stronie artykuł Historia miłosna pani Curie i profesora Langevina. Artykuł rozpoczynały słowa: „Ognie radu, który promieniuje tajemniczo na wszystko, co go otacza, zrobiły nam niespodziankę. Wznieciły pożar w sercach uczonych, którzy z uporem studiują jego działanie; tymczasem żona i dzieci uczonego toną we łzach…”. Głównym celem nagonki stała się „cudzoziemska badaczka”, jako osoba rozbijająca „zdrową francuską rodzinę”.
Korespondencję Marii Curie z P. Langevinem ujawniła jego żona redakcji tygodnika „L’Oeuvre” (dodatkowo Jeanne Langevin pozwała męża o „zadawanie się z konkubiną w domu małżeńskim”). Po publikacji Paul Langevin wyzwał redaktora naczelnego, Gustava Tery’ego, na honorowy pojedynek na pistolety. Do strzałów nie doszło – Tery w ostatniej chwili skierował pistolet w ziemię.

[5] Wykaz zamieszczono na podstawie Paul Langevin; Publications notables.

[epwn-1] Langevin Paul, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-11-05] .

[ob-ultrasound-2] Graff, K. F. (z: "A History of Ultrasonics," Chapter 1 of "Physical Acoustics," Vol. 15, Mason and Thurston, editors, Academic Press, 1981): Paul Langévin (1872-1946). [w:] Portal 'Obstetric Ultrasound' [on-line]. ob-ultrasound.net ; Lycos. [dostęp 2017-11-24]. (ang.).

[MariaCurie-4] Adam Cissowski: „Jej ciało ciągle promieniuje”. Blaski i cienie życia Marii Skłodowskiej-Curie. [w:] TVP Tygodnik [on-line]. Telewizja Polska S.A, 4 marca 2017. [dostęp 2017-11-24].

[OBE-6] 20th Century Timeline. [w:] The British Empire [on-line]. britishempire.co.uk. [dostęp 2017-11-26]. (ang.).

[7] Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 15 listopada 1946 r. o odznaczeniach obywateli polskich i obcych na terytorium Francji (M.P. z 1947 r. nr 29, poz. 255).

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[5]

Fahrer / Team für die Suche eingeben: