Pasjans
Przykład ułożenia kart w pasjansie (Król Albert) | |
Liczba graczy |
1 |
---|---|
Wymagane umiejętności |
myślenie strategiczne i kombinacyjne oraz dodatkowo obsługa komputera i znajomość programu komputerowego przy grze na PC |
Losowość |
losowa kolejność kart po rozpoczęciu |
Pasjans (z fr. patience) – układanka karciana (gra karciana), zwana także samotnikiem (fr. solitaire) przy użyciu jednej, dwu lub rzadziej większej liczby talii kart[1], zazwyczaj dla jednej osoby, w celu ułożenia ich według ustalonych wcześniej reguł w określone sekwencje lub inne uporządkowane układy[2], bezpośrednio kartami lub za pomocą kart wirtualnych (programów komputerowych).
Historia
Pasjanse rozwinęły się z dawnego obyczaju wróżenia z kart[2]. Rozkładanie ich według określonych zasad dla osiągnięcia założonego układu kart służyło początkowo do wróżenia (kartomancja), mającego za cel ciekawość człowieka, by z losowego układu kart, symbolicznie odkrywać i tłumaczyć przyszłe losy[3]. Stopniowo na plan pierwszy wysuwała się przyjemność kombinowania, wprowadzania ładu w układach kart i skutecznego przezwyciężania układów niekorzystnych[2]. W ten sposób zamysł wróżenia z kart został zastąpiony układami według ścisłych reguł i zasad, mających za cel przede wszystkim cierpliwość i przyjemność układającego, gdy osiągnie zamierzony rezultat i korzystny efekt[2].
Pasjanse zrodziły się we Francji. Znane tam były już w XVII wieku, kiedy to zaczęły powstawać coraz to nowe reguły ich ułożeń[2]. Za czasów króla Ludwika XIII, wielkimi zwolenniczkami tej rozrywki były np. Maria Antonina Habsburżanka czy Madame Juliette Récamier[2]. Szerszą popularność układanki te zyskały następnie w Anglii[2]. W roku 1784 zaczęły być wydawane pierwsze opracowania książkowe poświęcone tej formie spędzania wolnego czasu[2]. Lady Adelajda Cadogan opracowała jedną z najstarszych książek na ten temat pt. (ang. Illustrated Games of Patience; pol. Ilustrowane gry-pasjanse), wydaną w Londynie[2].
Tuż przed rewolucją francuską pasjanse były szczególnie popularne w dwóch środowiskach: nudzących się dam dworskich oraz więźniów[2]. W pierwszych latach XIX wieku pasjanse zdobyły sobie uznanie w szerszych kręgach społecznych, a w czasie wojen napoleońskich stały się już znane niemal w całej Europie, również i w Polsce[4]. W Polsce jedną z pierwszych pozycji wydawniczych była opracowana w 1881 w Krakowie, nakładem Juliusza Wildta książka pt. Pasyanse, czyli Zabawy w karty tak dla pojedynczych osób jak i dla towarzystwa[5]. W tych czasach rozszerzyła się umiejętność ich stawiania, oraz opracowano reguły ich najkorzystniejszych układów, sposobów postępowania by osiągnąć cel i zamierzenie ich ułożenia[4].
Warto dodać, że sympatykiem pasjansów był np. pisarz Juliusz Słowacki. Pisząc listy do swojej matki, często zamieszczał szczegółowe instrukcje o nich[4]. Ponadto pasjansami zajmował m.in. marszałek Józef Piłsudski, układając je często w obecności swojej córki Jadwigi Piłsudskiej-Jaraczewskiej[6]. Ulubioną układanką prezydenta USA, Franklina Delano Roosevelta był pasjans o nazwie Święta Helena[7].
Obecnie istnieje wiele setek przeróżnych pasjansów, od takich, których wynik zależy tylko od szczęśliwego początkowego układu kart, do takich, w których niemal wszystko zależy od zdolności kombinacyjnych i systematycznego, określonego ściśle postępowania w ich ułożeniu[4].
Nazwy poszczególnych pasjansów przekazywano przede wszystkim w ustnej tradycji[4]. Wiele z nich ma różne inne nazwy[4]. Znane są również pasjanse w odmianach dla jednej lub dwu talii kart[8].
W czasach popularyzacji komputerów oraz internetu zaczęto opracowywać specjalne programy informatyczne, pozwalające je układać wirtualnymi kartami na ekranie monitora. Pasjans w wersjach cyfrowych jest dostępny online w przeglądarkach oraz aplikacjach mobilnych. Pierwszą komercyjnie sprzedawaną kolekcją komputerową była Solitaire Royale, napisana przez Brada Freggera, która została wydana w 1987 przez amerykańską firmę Spectrum HoloByte[9]. Gra była przeznaczona zarówno na komputery PC (z systemem operacyjnym MS-DOS), jak i na Macintosha[9]. Zawierała 8 różnych pasjansów oraz działała na karcie graficznej EGA[9].
Według danych firmy Microsoft z 2020, gra miała około 35 milionów aktywnych użytkowników miesięcznie, którzy rozgrywali ponad 100 milionów partii dziennie[10].
Rodzaje pasjansów
Pasjanse | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Przykład
Pasjans Wielki Paganini
Dwie talie kart (104 karty). Opracowany przez Charlesa Jewella, jako złożony z dwu talii kart wariant Pasjansa Potockiego[39].
Ułożenie kart
Gracz po przetasowaniu kart rozkłada kolejno pionowo osiem poziomych rzędów po trzynaście kart odkrytych w rzędzie[39].
Cel gry
Ułożenie ośmiu poziomych sekwencji kart w danym kolorze od asów do króli.
Zasady gry
Po rozłożeniu dywanu 104 kart (ośmiu rzędów po trzynaście kart) wyjmujemy z układu jednego, dowolnie wybranego asa i umieszczamy go jako pierwszą kartę jednego dowolnie wybranego rzędu[39]. Na wolne miejsce (po asie) można położyć kartę o jedno oczko starszą i w kolorze karty po lewej stronie wolnego miejsca[39]. Na kolejne miejsce zwolnione układamy wybraną kartę podobnie jak poprzednio[39]. Porządkujemy w ten sposób układ, dopóki z lewej strony wolnego miejsca nie pojawi się król (na to miejsce nie możemy położyć już żadnej karty)[39]. Wtedy lub gdy zwolni się pierwsze miejsce w którymś z rzędów, i na to miejsce nie możemy położyć niczego, wyjmujemy z układu i umieszczamy w jednym, dowolnym z rzędów jako pierwszą kartę następnego asa[39]. Wolne pierwsze miejsce w rzędzie może wówczas, jeśli jest asem, zostać wypełnione dwójką w danym kolorze[39]. Rozgrywka trwa aż do chwili wyjęcia z układu ostatniego asa[39].
W toku gry mogą ujawnić się w układzie dwa lub więcej wolnych miejsc do manipulacji, możemy je wykorzystać według zasad przekładania kart[39]. Powstaje wówczas mnogość kombinacji przełożeń i przewidywań pojawienia się dogodnych kart do odpowiednich przestawień. Gdy po wyłożeniu ósmego asa nie uda się całego układu uporządkować w kolorach rosnąco za asami – pasjans nie wyszedł[40]. Jest to rezultat złych wyborów przełożeń lub trudnego ułożenia początkowego kart.
Zobacz też
- Pasjans – wersja pasjansa na platformę Microsoft Windows
Przypisy
- ↑ Nikolaj Rozalijew , Indyjska cesarzowa – pasjans [online], polki.pl [zarchiwizowane z adresu 2021-01-15] .
- ↑ a b c d e f g h i j Pijanowski 1972 ↓, s. 465.
- ↑ Akaswer i Buńda 1990 ↓, s. 3.
- ↑ a b c d e f Pijanowski 1972 ↓, s. 466.
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 569.
- ↑ Katarzyna Jaruzelska-Kastory , Krzysztof Feusette , Pasjans z ojcem. Rozmowa z Jadwigą Piłsudską-Jaraczewską), [w:] „Rzeczpospolita” [online], rp.pl, 4 lutego 2009 [zarchiwizowane z adresu 2018-03-25] .
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 531.
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 467–540.
- ↑ a b c Historia pasjansa [online], pasjans.pl [zarchiwizowane z adresu 2021-09-20] .
- ↑ Steve Dent , Microsoft's classic Solitaire game is 30 today [online], engadget.com, 22 maja 2020 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-07] (ang.).
- ↑ a b Pasjans Sir Tommy i Aldona [online], pasjans-pajak-pasjanse.pl [zarchiwizowane z adresu 2021-12-02] .
- ↑ Bisley [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11] .
- ↑ Canfield [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2021-12-01] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Dzisiaj trochę o pasjansach [online], forum.gazeta.pl, 28 stycznia 2009 [zarchiwizowane z adresu 2023-03-20] .
- ↑ FreeCell [online], play.google.com [zarchiwizowane z adresu 2015-11-17] .
- ↑ Król Albert (King Albert) [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2022-05-18] .
- ↑ Gry karciane. Zasady gry Krzyżówka [online], grykarciane.com [zarchiwizowane z adresu 2018-03-25] .
- ↑ Labirynt (Maze) [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11] .
- ↑ Gry karciane. Zasady gry Mały Fortepian [online], grykarciane.com [zarchiwizowane z adresu 2023-03-12] .
- ↑ Rafał Skwara , Metternich – pasjans [online], polki.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11] .
- ↑ Monte Carlo [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2021-12-01] .
- ↑ Kwiat ogród (Flower Garden) [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2021-12-01] .
- ↑ Dżokerowy pasjans (golf) [online], gry.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11] .
- ↑ Pasjans Potockiegi i Szal Francuski [online], pasjans-pajak-pasjanse.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-07-03] .
- ↑ Pasjans Piramida [online], play.google.com [zarchiwizowane z adresu 2023-04-01] .
- ↑ Gry karciane. Zasady gry Trójlistki [online], grykarciane.com [zarchiwizowane z adresu 2023-03-12] .
- ↑ Blokada (Blockade) [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11] .
- ↑ Cesarz (Emperor) [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2022-05-24] .
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 514.
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 515–517.
- ↑ Nikolaj Rozalijew , Napoleon na Wyspie św. Heleny – pasjans [online], polki.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11] .
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 510–512.
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 525–526.
- ↑ Pani Mop (Mrs Mop) [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11] .
- ↑ Pająk (Spider) [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11] .
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 526–528.
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 518–519.
- ↑ Wąż (Snake) [online], escapedivision.com [zarchiwizowane z adresu 2022-07-04] .
- ↑ a b c d e f g h i j Pijanowski 1972 ↓, s. 535.
- ↑ Pijanowski 1972 ↓, s. 536.
Bibliografia
- Marian Akaswer , Jan Buńda , Sztuka wróżenia z kart, Warszawa: Związkowe Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe „WIGOR”, 1990 .
- Lech Pijanowski , Księga pasjansów, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwa Alfa, 1984, ISBN 83-7001-054-7, OCLC 749811971 [zarchiwizowane z adresu 2018-06-12] .
- Lech Pijanowski , Przewodnik gier, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1972 [zarchiwizowane z adresu 2018-06-12] .
- Mieczysław Rościszewski (Bolesław Londyński): Jak się bawić w towarzystwie? Opis najnowszych rozrywek salonowych, tudzież gier i zabaw towarzyskich w pokoju i na wolnem powietrzu, dla osób starszych.... Cz. 11: Pasjanse. Lwów-Złoczów: Wilhelm Zukerkandl, 1907, s. 207–225. OCLC 723515360.